Astana'nın 19’uncu turunda söylenecek yeni bir şey var mı?

Kontrollü davranma, terörle mücadele, ayrılıkçı eğilimleri durdurma ve yardımı siyasallaştırmama çağrısında bulunuldu

Astana görüşmelerinin önceki oturumlarının başlıca gündem maddesi Suriye’ydi. (AFP)
Astana görüşmelerinin önceki oturumlarının başlıca gündem maddesi Suriye’ydi. (AFP)
TT

Astana'nın 19’uncu turunda söylenecek yeni bir şey var mı?

Astana görüşmelerinin önceki oturumlarının başlıca gündem maddesi Suriye’ydi. (AFP)
Astana görüşmelerinin önceki oturumlarının başlıca gündem maddesi Suriye’ydi. (AFP)

Mustafa Rüstem
Son beş yıldır geniş katılımla gerçekleştirilen Astana toplantılarında aynı sahneler tekrarlanıyor. Ancak Kazakistan'ın başkenti Nur-Sultan'da 19’uncu kez düzenlenen toplantı, Suriye'nin kuzeydoğusunun en kritik döneme sahne olduğu bir zamanda gerçekleşiyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kürt grupların etkisi altına giren bölgelerdeki tampon bölgesini güvence altına almak amacıyla orduyu yeni hedeflere doğru göndermeye karar vermesinin ardından durumu yakından gözlemliyor.
Bu turda Şam ve Tahran'ın Ankara'nın operasyonuna karşı tepkisi dikkat çekiyor. Rusya, kuzey semalarında tüm gücünü gösteriyor.
Garantör ülkeler; Rusya, Türkiye ve İran’ı içeren Astana tablosu çok sayıda sıcak dosyaya genişledi. Çatışmaya çözüm getiren radikal uzlaşmalar karşısında ise daraltıldı. Bununla birlikte çatışmaya bir çözüm ortaya çıkıyor ve herkes için temel talep, toprak bütünlüğü ve Suriye egemenliği olmaya devam ediyor.
22 ve 23 Kasım'daki toplantılarda, ayrılıkçı grupların Kürt gruplar karşısındaki rolü kınandı. Ankara'nın desteklendiği nihai bir bildiriyle sonuçlandı. Bildiride, ABD'nin yardımıyla Kürtlerin kontrolündeki bölgelerde çıkarılan petrolün çalınması olarak tanımlanan olaydan duyulan üzüntünün yanı sıra, tekrarlanan İsrail saldırıları kınanarak Suriye'nin egemenliği vurgulandı.

Uzlaşma ihtiyacı
Diğer yandan ülkenin kuzeydoğusundaki ayrılıkçı hareketleri püskürtmeyi amaçlayan ve toprak birliği tüzüklerine dayanan uzlaşmalar ortaya çıktı. Açıklamada, “Bölücü gruplar da dahil olmak üzere terör örgütlerini destekleyen ülkelerin uygulamalarını kınıyoruz” ifadelerine yer verildi.
Gözlemciler, müzakere turunun Suriye'nin kuzeyindeki bölgelerde, Halep kırsalında (Münbiç, Ayn el-Arab ve Tel Rıfat) gerilimi azaltmayı başaramadığına inanıyor. Bu bölgeler halen tehlike altında. Türk yetkililerin açıklamalarına göre Ankara, güney sınırlarını tehdit etmeyi bırakmayan ve ‘terör örgütleri’ olarak nitelediği savaşçı Kürt gruplarını caydırmak konusunda ısrarlı.
Müzakereler, özellikle Suriye ihtilafının tarafları arasında halen bölünmeler hâkim olduğu için siyasi süreci yeniden canlandırmayı başaramadı. Ayrıca Taslak Hazırlama Komitesi’nin çalışmalarının felç olması ve neredeyse tamamen durmasına paralel olarak, yeni anayasayı nihai hale getirme konusunda herhangi bir ilerleme kaydedilemedi. Bu da çatışmanın düzenli taraflarının ateşkes ve siyasi çözüm çağrısı yapan 2254 sayılı Birleşmiş Milletler (BM) kararından uzaklaşmasına yol açıyor.
BM'nin Suriye Elçisi Geir Pedersen, ‘Suriye'nin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı’ çağrısında bulunarak tüm tarafları azami itidal uygulamaya ve çeşitli ateşkes türlerini sürdürme teşvikinde bulundu.

Savaşlarda garanti yoktur
Gözlemciler, özellikle 2017'den bu yana, son beş yılda acil durumlarda ve büyük tehlike zamanlarında düzenlendiğinden, Astana müzakere turunun pek de belirleyici sonuçları olmasını beklemiyor. Toplantıların 2011'den bu yana çatışan Suriyeliler için ağrı kesici gibi olduğunu ve bu tür toplantılarda aktif olan ülkelerin, otorite, muhalifleri ve komşu ülkeler nezdinde çatışmayı tamamen çözmeden, çıkar kartlarını düzenlemek için çalıştıkları görüşündeler.
Uluslararası ilişkiler alanında siyaset araştırmaları yürütenLokman İsa, Astana müzakerelerinin, Suriye krizi gibi karmaşık bir krizi, en önemlisi Uluslararası Koalisyon ülkeleri ve çözüm düzeyinde Türk ve Rus rollerinden daha az ağırlığa sahip olmayan ABD'nin varlığının olmaması gibi çeşitli faktörler nedeniyle çözemeyeceği görüşünde.
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı haberde açıklamalarda bulunan, Cenevre’de ikamet eden İsa şu açıklamada bulundu:
"Türk operasyonunun tüm taraflar arasında yansımalarını tartışan kapsamlı istişarelere katıldım. Ankara, PKK ve tüm Kürt fraksiyonlarının faaliyetlerinden ve Özerk Yönetim'in etkisinin, savaşın istismarı ortamında yıllar içinde genişlemesinden kaygı duyuyor. Kürtlerin anayurttan ayrılma çabaları endişeye neden oluyor.”
Ülke genelindeki gösteriler nedeniyle iç kaos yaşayan Tahran için müzakerelerin zor şartlar altında gerçekleştiğine işaret eden İsa, Moskova'nın ise Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşla meşgul olduğuna dikkat çekti. İsa, her ikisinin de Ankara'yı kaybetmemeye önem verdiğinin görüldüğünü vurguladığı açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Türkiye'nin ‘kuzeydoğu ucundan sınırlarında bulunan İran arenasında nüfuzu bulunuyor. Moskova'nın kendisine başta S-300 füze sistemi sağlaması olmak üzere sağlam siyasi, ekonomik ve askeri çıkarları var. Dahası Rus Çarı’nın müttefiklerini korumaya her zamankinden daha fazla ihtiyacı bulunuyor. Tüm bunlar, kaçınılmaz olarak gelecekteki herhangi bir saha eylemine göz yumulmasına yol açacaktır.”

Ankara'nın politikalarını izleme
Diğer yandan Suriye Demokratik Konseyi Eş Başkanı Riyad Darar, Türkiye'nin operasyonlarının Astana görüşmelerinin sonuçları arasında saydı. Darar, basın açıklamalarında, “Bu toplantılar, Ankara'nın politikalarını ve bu operasyonlara karşı sessiz kalındığını gösteriyor” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya'yı, iki taraf arasında 2019'da imzalanan ve Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) sınır bölgelerinden 30 kilometre geriye çekilmesine yol açan Soçi mutabakatının kararlarına uyulmamasından sorumlu tuttu.
Washington da Suriye'de gerginliğin azaltılması çağrısında bulunurken, ülkedeki durumu istikrarsızlaştıracak herhangi bir askeri harekata karşı olduğunu açıkladı.
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın 22 Kasım tarihli açıklamasında, "Türkiye'nin kuzeydeki operasyonlarına karşı olduğumuzu Ankara'ya bildirdik. ABD her türlü askeri harekata karşıdır” ifadelerine yer verildi.
Buna karşılık Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Pençe-Kılıç Harekatı'nın terör örgütüne yönelik son dönemde gerçekleştirilen en büyük, en kapsamlı ve en etkili hava harekâtı olduğunu vurguladığı açıklamasında şunları söyledi:
"Kuzey Irak ve Suriye'deki operasyonlarımız en büyük, en kapsamlı ve en etkili olanıdır ve başta ABD olmak üzere tüm muhataplarımıza 'PKK eşittir YPG' olduğunu her seviyede dile getiriyor ve teröristlere verilen her türlü desteğin kesilmesini ısrarla talep ediyoruz."

Yaptırımlar ve yardımlar
Görüşmelerde hem Avrupa hem de ABD'nin ekonomik yaptırımları ve bunların Suriye halkı üzerindeki etkileri ele alındı. Sonuç bildirisinde uluslararası hukuka ve Birleşmiş Milletler şartına aykırı olan zorlayıcı ekonomik önlemler reddedilerek, yaptırımların kaldırılmasının gerekliliğine vurgu yapıldı.
Astana müzakerelerinin yeni turunda, ayrım gözetilmeksizin, siyasallaştırılmadan ve önkoşullara tabi tutulmadan tüm Suriyeliler için insani yardımın artırılması, ayrıca erken iyileştirme projelerinin teşvik edilmesi ve ister yerinden edilmiş kamplarda ister içeride olsun, Suriye halkının yaşadığı zorlu ekonomik ve sosyal koşullar ışığında mültecilerin ülkelerine dönüşünün kolaylaştırılması da gündeme geldi.



HDK’nin İHA saldırılarında onlarca kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kişi de yaralandı

Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir civarında yer alan Ebu Şuk Mülteci Kampı’ndaki Sudanlılar (AP)
Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir civarında yer alan Ebu Şuk Mülteci Kampı’ndaki Sudanlılar (AP)
TT

HDK’nin İHA saldırılarında onlarca kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kişi de yaralandı

Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir civarında yer alan Ebu Şuk Mülteci Kampı’ndaki Sudanlılar (AP)
Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir civarında yer alan Ebu Şuk Mülteci Kampı’ndaki Sudanlılar (AP)

Hükümet, sağlık ve yardım kaynakları ile görgü tanıklarına göre, insansız hava aracı (İHA) savaşının bir devamı olarak, Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) tarafından Sudan ordusunun kontrolü altındaki Kuzey Kordofan eyaletinin başkenti el-Ubeyd'deki aşırı kalabalık bir hapishane ve Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir'deki bir mülteci kampı da dahil olmak üzere Sudan'ın çeşitli yerlerinde düzenlenen saldırılarda onlarca kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kişi de yaralandı. Öte yandan geçici idari başkent olan Port Sudan şehri, bir hafta boyunca havalimanı, konteyner limanı, otel ve yakıt deposunda meydana gelen patlamaların ardından sakin bir gün geçirdi.

Sudan Hükümet Sözcüsü ve Kültür ve Enformasyon Bakanı Halid el-İaysir dün yaptığı açıklamada, ülkenin merkezindeki Kuzey Kordofan eyaletinin başkenti el-Ubeyd'deki hapishane ve hastaneyi hedef alan HDK’ye ait bir İHA’nın bombalaması sonucu 20 kişinin hayatını kaybettiğini ve 50 kişinin de yaralandığını söyledi. El-İaysir yaptığı açıklamada, el-Ubeyd’deki hapishanede yaşananların tam teşekküllü bir savaş suçu olduğunu ve milislerin Sudanlı sivillere yönelik ihlal kayıtlarına eklendiğini belirtti. El-İaysir, bir terör eylemi olarak nitelendirdiği saldırıyı en sert ifadelerle kınadı.

frgty6
Kuzey Darfur'daki çatışmalardan kaçan yerlerinden edilmiş Sudanlılar, 27 Nisan 2025 (Reuters)

Sudan Doktorlar Ağı ise yaklaşık 5 bin mahkûmun bulunduğu hapishaneye düzenlenen saldırıda 21 kişinin yaşamını yitirdiğini, bazıları ağır olmak üzere 47 kişinin de yaralandığını açıkladı. Ağ, uluslararası insani yardım ve insan hakları örgütlerini, silahsız sivillere yönelik ihlallerin genişlemesini ve nüfus yoğunluğu yüksek büyük şehirlerin hedef alınmasını durdurması için HDK üzerinde daha fazla baskı kurmaya çağırdı.

HDK, yakın bir saldırının sinyalleri arasında el-Ubeyd'i birçok yönden kuşatıyor.

Ebu Şuk Mülteci Kampı bombalandı

Yardım kaynaklarına göre, HDK'nin Darfur bölgesinde yerinden edilmiş kişilerin kaldığı Ebu Şuk Mülteci Kampı’nı hedef alan bombardımanında aynı aileden 14 Sudanlı hayatını kaybetti. Ebu Şuk Mülteci Kampı Acil Servisi’nden dün yapılan açıklamada, kampın ‘HDK tarafından ağır topçu ateşine’ maruz kaldığı, aynı aileden 14 kişinin yaşamını yitirdiği ve çok sayıda kişinin de yaralandığı belirtildi. Ebu Şuk Mülteci Kampı, son dönemde HDK'nin yoğun saldırılarına sahne olan Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir’de yer alıyor. Bu saldırılarda onlarca kişi hayatını kaybederken yüz binlerce kişi de şehrin mülteci kamplarından göç etmek zorunda kaldı.

dfrgthy
Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir civarındaki Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) unsurları (Telegram)

Buna karşılık el-Faşir Direniş Komiteleri Koordinasyonu (yerel bir grup), HDK'nin dün erken saatlerde şehre yeni bir ağır topçu bombardımanı dalgası başlattığını ve aynı zamanda sivil yerleri ve hayati tesisleri ayrım gözetmeksizin hedef alan kamikaze İHA’lar uçurduğunu bildirdi. Grubun resmi Facebook sayfası üzerinden yapılan paylaşımda, “Mermiler ayrım gözetmeksizin yoğun nüfuslu yerleşim bölgelerine yağıyor, kurbanların sayısını arttırıyor ve yıkım alanını genişletiyor. Bu ölümcül döngü her gün tekrarlanıyor. Sabah bombardımanla başlıyor, ardından uzun sürmeyen temkinli bir sükûnet geliyor ve sonra yeni bir şiddetli bombardıman dalgasına dönüşüyor” ifadeleri yer aldı.

El-Faşir, HDK'nin şehre saldırıp kontrol altına alma girişimlerinin Sudan ordusu ve müttefik Darfurlu gruplar tarafından engellendiği bir yıl boyunca yüzlerce saldırıya maruz kaldı. Nisan ayının son haftasında el-Faşir Direniş Komiteleri Koordinasyonu, ‘el-Faşir şehrine ve savunmasız sakinlerine karşı kanlı bir katliam’ olarak tanımladığı olayda 750'den fazla havan topu, roket, tank ve ağır top mermisi kullanıldığını belgeledi.

HDK'nin el-Faşir'deki Zemzem Mülteci Kampı’na yönelik saldırıları, kamp sakinlerinin komşu şehirlere kaçmasına yol açtı ve Birleşmiş Milletler'e (BM) göre yaklaşık bir milyon kişinin yaşadığı kamp ‘neredeyse boş’ hale geldi.

dfrgtyh
Darfur'dan Çad'daki Adre'ye giden yerlerinden edilmiş Sudanlılar (Arşiv - Reuters)

El-Faşir şehri, geniş Darfur bölgesinde HDK'nin kontrolü dışında kalan tek büyük şehir olması nedeniyle ordu ile HDK arasındaki savaşta stratejik bir öneme sahip. BM ve uluslararası gözlemciler önümüzdeki günlerde yaygın vahşetlerin yaşanabileceği uyarısında bulundu.

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) 450 binden fazla insanın el-Faşir, Zemzem ve Ebu Şuk kamplarındaki saldırılardan kaçarak Kuzey Darfur'daki Tavile'ye ulaştığını bildirdi. UNICEF ve ortaklarının sahada 14 sağlık merkezinde hayat kurtarıcı bakım sağladıkları, çocukları taradıkları ve hayat kurtarmak için sağlık hizmeti verdikleri belirtildi.

Port Sudan'da sükûnet

Ülkenin doğusundaki Port Sudan'da, bir hafta süren saldırıların ardından temkinli bir sükûnetin geri geldiğini belirten yerel kaynaklar, ülkede savaşın başladığı Nisan 2023'ten bu yana ilk kez bu tür saldırılara tanık olan kentte hâkim olan endişe ve gerginlik atmosferinin ardından hayatın normale döndüğünü ifade etti. Geçtiğimiz pazar gününden bu yana geçici idari başkent Port Sudan, her gün İHA’larla düzenlenen ve havaalanı, liman ve ana yakıt depolarının yanı sıra Osman Dikne Hava Üssü gibi altyapı ve sivil tesisleri hedef alan yoğun saldırılara maruz kaldı. Ayrıca Sudan ordusunun Kızıldeniz'deki en büyük deniz üssü olan Flamingo Deniz Üssü de hedef alındı.