Dibeybe’nin Trablus’u güvence altın alma planı tehlikeye girdi

Dibeybe, İçişleri Bakanlığı'nın eylem planının uygulanmasını yakından takip ediyor. (İçişleri Bakanlığı)
Dibeybe, İçişleri Bakanlığı'nın eylem planının uygulanmasını yakından takip ediyor. (İçişleri Bakanlığı)
TT

Dibeybe’nin Trablus’u güvence altın alma planı tehlikeye girdi

Dibeybe, İçişleri Bakanlığı'nın eylem planının uygulanmasını yakından takip ediyor. (İçişleri Bakanlığı)
Dibeybe, İçişleri Bakanlığı'nın eylem planının uygulanmasını yakından takip ediyor. (İçişleri Bakanlığı)

Libya’da Abdulhamid Dibeybe başkanlığındaki Ulusal Birlik Hükümeti'nin (UBH) başkent Trablus’u güvence altına almak için açıkladığı plan, hükümete sadık silahlı milisler arasında çıkan çatışmaların ardından tehlikeye girdi.
Batı dağlarındaki Bi’rul Ganam bölgesi ile Trablus’u birbirine bağlayan yol UBH İçişleri Bakanı Imad Trabelsi başkanlığındaki Genel Güvenlik Birimi üyeleri ile silahlı kişiler arasında dün şafak vakti yaşanan çatışmalardan saatler sonra açıldı.
Yerel medya, yaşananları kişisel anlaşmazlık sebebiyle ortaya çıkan çatışmalar olarak tanımlarken, Trablus'un güneybatısındaki el Necile bölgesinde kimliği belirsiz kişiler genç bir adamı öldürdü.
Gözlemcilere göre Trabelsi tarafından birkaç saat önce Dibeybe ve kıdemli yardımcılarının huzurunda başlatılan planın sahadaki başarısızlığının arka planında başkent Trablus sokaklarında meydana gelen son çatışmalar hakkında Dibeybe veya güvenlik ve askeri aygıtından henüz bir açıklama yapılmadı.
Diğer yandan Libya Genelkurmay Başkanı Muhammed el Haddad dün akşam Trablus’ta Libya'da görevli Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) subaylarından eğitim alan piyade, topçu ve zırhlı okuldan mezun olanların mezuniyet töreninde TSK Libya Görev Grubu Komutanı Tümgeneral Osman Aytaç ile bir araya geldi.
Haddad, askeri teşkilatın gücünü artırmak için iki piyade tugayı ve bir topçu alayı kurma ve inşa etme niyetini açıkladı.
Dibeybe dün akşam Libyalı Öğrenciler Genel Birliği ile yaptığı görüşmede, genç öğrencilerin Libya'nın inşasındaki önemli rolünü, istikrarını ve Libyalıların gerçek hedefi olan seçimlere verdiği desteğini vurgulayarak, sendikaların öğrencilerin haklarını talep etmenin yanı sıra tüm üniversitelerde spor ve kültürel faaliyetlerin geri dönüşünde rol oynaması gerektiğine dikkat çekti.
Dibeybe ayrıca önümüzdeki ayın mevcut sözleşmeler için son ay olduğunu dikkate alarak bakanlıklar ve kamu makamlarından ihale platformu prosedürlerine uymalarını talep etti.
Libya Başkanlık Konseyi de Musa el-Koni’nin ani bir sağlık sorunu yaşaması sonucu başkent Trablus'ta bir hastaneye kaldırılarak bazı test ve tahlillerden geçirildiğini duyurdu. Başkanlık Konseyi Sözcüsü Necla Vahibe, sağlık personelinin Koni’nin durumunun stabil olduğunu ve endişe edilecek bir durum olmadığını söylediğini aktardı.
Libya haber ajansına göre, Koni dün akşam kalp kateterizasyonu ameliyatı geçirdi. Tıbbi bir kaynak onun yavaş yavaş iyileştiğini ve sağlık durumunun stabil olduğunu söyledi.
Koni, Tunus'ta düzenlenen ‘Libya ve Sahel Ülkeleri Arasında Sınır İşbirliği’ konferansına katılmasının ardından geçtiğimiz mart ayında İspanya'ya tıbbi bir gezi yaptığını belirterek rahatsızlandı.
Diğer yandan Başkanlık Konseyi Başkan Yardımcısı Abdullah el-Lafi, UBH’den bir heyet eşliğinde Afrika sanayileşmesi ve ekonomik çeşitlendirme konulu bir zirveye katılmak üzere Nijer'in başkenti Niamey'e gitti.
Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih dün akşam El-Kubba şehrinde Katar'ın Trablus Büyükelçisi Halid bin Muhammed Zabin ed-Duseri ile iki ülke arasındaki ikili ilişkileri, Libya'daki duruma ilişkin gelişmeleri ve çözüm yollarını görüştüğünü duyurdu.
Duseri, ülkesinin mevcut krizin üstesinden gelmek ve Libya topraklarının birliğini korumak için Libya'ya verdiği desteği ve Libyalılar arasında mutabakata dayalı anayasal temelde özgür ve adil seçimler yapılmasına verdiği desteği teyit ettiğini aktardı.



Libya, siyasi ve askeri bölünmüşlüğü sona erdirmek için ‘barışçıl bir çözümden’ bahseden Trump'ın kronik siyasi krizi çözecek ‘planını’ bekliyor

Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)
Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)
TT

Libya, siyasi ve askeri bölünmüşlüğü sona erdirmek için ‘barışçıl bir çözümden’ bahseden Trump'ın kronik siyasi krizi çözecek ‘planını’ bekliyor

Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)
Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)

Libya siyaset sahnesine, on yılı aşkın bir süredir kronik siyasi ve askeri bölünmüşlükten mustarip olan ülkede ‘barışçıl çözüme’ yol açacak bir ABD planının yaklaşmakta olduğuna dair bir beklenti atmosferi hâkim.

ABD Başkanı Donald Trump'ın detaylarına değinmeden bu planı açıklaması, özellikle de Afrika işlerinden sorumlu danışmanı Massad Boulos'un kısa süre önce ‘herkes için adil, eşitlikçi, şeffaf ve tatmin edici başkanlık seçimleri yapılması’ gerektiğinden bahsetmesinin ardından, Libyalı siyasetçi ve analistlerin beklentilerine geniş bir kapı açtı.

Radikal değişim

Bazı Libyalı siyasetçilerin gözünde ABD'nin krize çözüm yolu ‘radikal değişim’ seçeneğinden geçebilir. Bu bağlamda Libya-ABD Koalisyonu Başkanı Faysal el-Fituri, Trump yönetiminin ‘Libya'ya geniş yetkilere sahip özel bir başkanlık temsilcisi atayarak siyasi sahneyi tamamen yeniden şekillendirmek için Birleşmiş Milletler (BM) sürecine paralel çalışacağını’ öne sürdü.

El-Fituri bu senaryoya ilişkin vizyonunu açıklarken ‘çözümün önünde engel teşkil eden mevcut organların feshedilmesi ya da dondurulması ve daha önce herhangi bir yönetim organında yer almayan tüm Libyalı bileşenleri temsil eden bağımsız bir ulusal komite oluşturulması’ temeline dayandığını söyledi.

tyu7ı8
ABD Başkanı Donald Trump’ın Arap dünyası ve Ortadoğu işlerinden sorumlu kıdemli danışmanı Massad Boulos geçtiğimiz nisan ayında Libya Ulusal Petrol Şirketi (NOC) Başkanı ile bir görüşme gerçekleştirdi. (UBH)

Libya’da iktidardaki siyasi organlar, Temsilciler Meclisi (TM), Devlet Yüksek Konseyi (DYK), batı ve doğu Libya hükümetleridir.

Daha önce Libyalı uzmanlar BM gözetiminde bir siyasi çözüm planı ortaya koymuş ve bu plan seçim yasaları, yürütme yetkisi ve kalıcı anayasa konularında çözüme ulaşmak üzere bir siyasi diyalog komitesinin oluşturulmasıyla sonuçlanmıştı.

Libya-ABD Koalisyonu Başkanı Faysal el-Fituri Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada, ‘Lübnan iç savaşını yatıştıran 1989 tarihli Taif Konferansı benzeri bir uluslararası konferans düzenlenmesi’ olasılığını değerlendirdi.

Ancak istikrarı engelleyenlerin yargılanması için Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (UCM) ve geçtiğimiz ekim ayında ABD Senatosu tarafından kabul edilen İstikrar Yasası'nın harekete geçirilmesini öneren el-Fituri'ye göre bu yol ‘havuç ve sopa’ yaklaşımından bağımsız olmayacaktır. El-Fituri, bunun karşılığında da ‘sıkı uluslararası şeffaflık koşulları altında yeni hükümeti desteklemek üzere dondurulmuş Libya fonlarının kademeli olarak serbest bırakılmasını’ önerdi.

ABD'nin Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff daha önce Libya'da diplomatik başarı elde edileceğine dair güvenini ve iyimserliğini dile getirmiş, mayıs ayında The Atlantic'e verdiği röportajda Washington'un ‘Libya'da başarı elde edeceğini ve bunun yakında duyulacağını’ söylemişti.

Libyalı siyasi analist Eyyub el-Evceli, Amerikan çözümünün ‘tüm siyasi tarafların diyalog masasına oturması’ yoluyla geleceği ihtimalini zayıf görüyor. Şarku’l Avsat'a konuşan el-Evceli, ‘Trump yönetiminin Libya'daki krizin taraflarından birini ortadan kaldırırken, bir tarafı güçlendireceği ve en fazla bir yıl içinde başkanlık veya parlamento seçimlerine gitmek için çözümün anahtarlarını ona vereceği’ beklentisindeydi.

“Washington, Libya'yı güvenlik ve istikrarı bozacak ya da çatışmanın tarafları arasında bir savaşı ateşleyecek her türlü girişimden uzak tutmak istiyor” diyen el-Evceli, ABD'nin ‘krizin tarafları arasındaki farklılıkların derin olduğuna’ inandığına dikkat çekti.

Mevcut organların devrilmesini dışlamak

Buna karşılık TM Milletvekili Rebia Buras mevcut siyasi organların devrilmesi senaryosuna sıcak bakmıyor. “Trump yönetimi siyasi sürecin ayrıntılarından çok dengeleri yönetmeye ve ABD'nin Libya'daki çıkarlarını sağlamaya büyük önem verecektir” diyen Buras, Beyaz Saray'ın planının ‘pragmatik olacağını, demokrasi ve insan hakları konularından çok ekonomik anlaşmalara odaklanacağını’ düşünüyor.

Şarku’l Avsat'a açıklamalarda bulunan Buras, herhangi bir planın başarısı ve sürdürülebilirliği için temel bir koşula işaret etti: ‘Libya halkının, dışarıdan dayatılan ve Libyalıların hak ve çıkarlarını dikkate almayan her türlü dikte ya da çözümden uzak, birleşik ve egemen bir devlet kurma arzusunu yansıtması.’

Bu arada gözlemciler, Libya'nın uluslararası nüfuz ve çıkar mücadelesinin bir parçası olması nedeniyle ABD'nin olası bir çözümünün Libya dosyasındaki bölgesel ve uluslararası aktörlerden soyutlanamayacağına inanıyor.

rfty6
Libya Temsilciler Meclisi'nin (TM) Bingazi'deki bir oturumundan (TM resmi sayfası)

Trablus Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Dr. Ahmed el-Atraş, ‘ABD'nin çözüm yolunun başarı şansının, uluslararası ve bölgesel güçlerin Libya'daki çıkarlarını ve nüfuzlarını paylaşmalarına yönelik düzenlemelerle birlikte bölge için yeni bir siyasi haritanın yeniden çizilmesi konusunda uzlaşmaya bağlı olduğuna’ inanıyor.

El-Atraş, ‘uluslararası sistemde aktif olan ve BM Güvenlik Konseyi'nin daimî üyesi olan ülkeler arasında ABD dış politikasına taktiksel olarak karşı çıkan bir akımdan’ söz etti.

El-Atraş, ‘bazı ülkelerin Libya'nın içişlerine müdahalesinin derinliğini, bölgedeki yabancı çıkarlar üzerinde ciddi yansımaları olabilecek güvenlik durumunun kırılganlığını ve fiili otoritelerin yabancı baskılara boyun eğme ve iktidara tutunma tehdidini’ örnek gösterdi.

Libyalıların görüşlerinin aksine, ABD Ulusal Güvenlik Konseyi eski üyesi Ben Fishman Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, ABD'nin Libya politikasında bir değişiklik olduğuna dair hiçbir kanıt görmediğini söyledi.

Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı olan Fishman, Massad Boulos'un 20 Haziran'da Berlin'de düzenlenen Libya konulu uluslararası toplantıya katılmamasına dayanarak Trump'ın Libya siyasi çözüm planıyla ilgili açıklamasının ‘geçici’ olduğunu düşünüyor.

Geçtiğimiz hafta Trump, Libya'nın da aralarında bulunduğu birçok ülkeye yüzde 30 gümrük vergisi getirmiş ve bunun Libyalılar üzerinde olumsuz yansımaları olmayacağını savunmuştu.

Libyalı ekonomist Ömer Zermuh, “Libya'nın ABD'ye ham petrol ve küçük bir oranda petrol türevleri dışında hiçbir emtia ihracatı yok. Trump'ın açıklamalarına göre petrol bu kapsamda değil” ifadelerini kullandı.

Şarku’l Avsat'a konuşan Zermuh, “Petrole gümrük vergisi getirilse bile Libya'nın yüksek kaliteli ham petrolü için alternatif pazarlar bulması zor değil” dedi.

Öte yandan Fishman'a göre bu karar, Libyalıların ABD'ye giriş vizelerini kısıtlayan önceki karar da göz önünde bulundurulduğunda, Boulos'un Libya'da ekonomik fırsatlar arama çabalarının önüne engeller koyuyor.