Libyalılar, ülkelerindeki krizlerin üstesinden gelmek için Mısır-Türkiye yakınlaşmasına güveniyor

Dibeybe ile Türk heyetinin Trablus’ta bir araya geldiği önceki toplantıdan (Ulusal Birlik Hükümeti)
Dibeybe ile Türk heyetinin Trablus’ta bir araya geldiği önceki toplantıdan (Ulusal Birlik Hükümeti)
TT

Libyalılar, ülkelerindeki krizlerin üstesinden gelmek için Mısır-Türkiye yakınlaşmasına güveniyor

Dibeybe ile Türk heyetinin Trablus’ta bir araya geldiği önceki toplantıdan (Ulusal Birlik Hükümeti)
Dibeybe ile Türk heyetinin Trablus’ta bir araya geldiği önceki toplantıdan (Ulusal Birlik Hükümeti)

Libyalı siyasetçiler, Mısır-Türkiye yakınlaşmasının Libya’nın yıllardır biriken krizlerinin çözümüne katkı sağlamasını umuyor.
Bazıları, gündemdeki çeşitliliğin ve dış müdahalelerin ülkedeki gelişimi engellediğini ve mevcut çatışmanın çözümünü zorlaştırdığını belirtirken, iyimser olanlar ise arzulanan bu yakınlaşmanın en azından Kahire'deki askeri yapının yeniden birleşmesine katkıda bulunabileceğini ifade etti. Ayrıca, hali hazırda kırılgan” olarak nitelendirilen ateşkes anlaşmasının durumunu güçlendiriyor.
Libya Yüksek Devlet Konseyi üyesi Ebulkazım Kazit, Mısır ile Türkiye arasındaki ilişkilerde herhangi bir atılımın Libya sahnesine olumlu yansıyabileceği ihtimalini düşük gördüğünü ifade etti. Kazit, Libya krizinin, şahıslar ve siyasi kurumlar tarafından birçok ülkenin artan dış müdahalesi nedeniyle büyük bir karmaşıklığa ulaştığını, bu nedenle tüm bunların herhangi bir ikili anlaşma yoluyla çözülmesini hayal etmenin zor olduğunu söyledi.
Konuyla ilgili Şarku’l Avsat’a açıklamalarda bulunan Kazit, “Kriz, pek çok kişinin sandığı gibi, Doğu Libya liderlerinin Kahire ile yakınlaşması ve Batı liderlerinin Ankara ile yakınlaşmasıyla sınırlı değil. Kriz, Libyalı politikacıların zihniyetinde kamu yararının yokluğuna yoğunlaşıyor” ifadelerini kullandı.
Abdullah es-Sini'nin eski hükümetinde Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı olan Hasan es-Sağir ise Libya krizinin sadece bölgesel düzeyde değil, uluslararası düzeyde de tartışılan bir dosyaya dönüşmesine atıfta bulundu.
Şarku’l Avsat’a konuşan Sağir, Ukrayna'da ABD ile Rusya arasında yaşanan mevcut çatışmanın etkilerinin daha sonra bölgeye ve oradaki durumun geleceğine yansıyacak yeni siyasi haritaların belirleyicisi olabileceğini ifade etti.
Libya Yüksek Devlet Konseyi üyesi Saad bin Şerade ise, ‘Mısır ile Türkiye arasındaki ilişkilerin yakınlaşması ve normalleşmesinin gerçekten de Libya sahnesinin yumuşamasına büyük ölçüde katkıda bulunabileceğine’ inanıyor.
Şerade Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, Kahire ile Ankara arasındaki bu anlayışın, belki de ‘5 + 5’ Ortak Askeri Komite ve Birleşmiş Milletler misyonu ile koordinasyon halinde, Libya askeri teşkilatını birleştirme konusundaki diyaloğun yeniden canlanmasına yol açabileceğini aktardı.
Şerade, “Kahire orduyu birleştirmek için çaba sarf etti. Herkes silahlı kuvvetlerin sahnede en etkili güç olduğunu biliyor, dolayısıyla en azından Kahire-Ankara mutabakatının, şu anda herkesin kırılgan olarak nitelendirdiği ülkedeki ateşkes durumunu güçlendirmesini bekliyoruz” dedi.
Şerade, “Başta yabancı güçlerin Libya topraklarındaki varlığı olmak üzere Libya arenasında iki ülke arasındaki en öne çıkan ikili çekişmeli dosyaların yanı sıra Türkiye'nin Abdulhamid Dibeybe hükümeti ile yakın zamanda imzaladığı anlaşmaları ele alacak şekilde genişleyecek” dedi.
Yetkili, Türkiye'nin Kahire ile müzakere diyaloğunun herhangi bir aşamasında Libya'dan güçlerini çekmesinin mümkün olmadığını aktardı.
Mısır Düşünce ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Silahlanma Birimi Başkanı Ahmed Aliba, Kahire ile müzakere süreci ilerlese bile Türkiye'nin askeri güçlerini Libya topraklarından çekme ihtimalinin mümkün olmadığını ifade etti. Aliba, Türkiye'nin hem Suriye hem de Irak'taki deneyiminin ‘bunu kanıtladığını’, Ankara ile Libya hükümetleri arasında imzalanan anlaşmaların bu güçlerin varlığına bir meşruiyet kazandırdığını söyledi.
Aliba Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, Kahire ve Ankara mutabakatlarının Libya sahnesine yansımaları olacağı beklentisi hakkında konuşmak için henüz çok erken olduğunu söyleyerek, özellikle enerji, Doğu Akdeniz'de keşif ve Yunanistan ile sınırın çizilmesi gibi diğer son derece karmaşık meselelere değindi.



Netanyahu ‘ateşkes’ müzakerelerine rağmen neden İsrail ordusundan Gazze'yi işgal planı yapmasını istiyor?

Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
TT

Netanyahu ‘ateşkes’ müzakerelerine rağmen neden İsrail ordusundan Gazze'yi işgal planı yapmasını istiyor?

Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)

Hamas Hareketi ve İsrail’den müzakereciler Katar’ın başkenti Doha'da Gazze'de ateşkes konusunda dolaylı müzakerelere başlamaya hazırlanırken, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ordusundan Gazze'yi işgal etmek için bir plan hazırlamasını istedi.

Netanyahu'nun adamları, cumartesi akşamı savaşı yönetmek için yapılan güvenlik toplantılarında yaşananları sızdırdılar. Toplantıda şiddetli tartışmalar, bağırışmalar ve masaya vurmalar yaşandığını söylediler. Ayrıca Başbakan’ın Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir'e Gazze'yi işgal etmek için bir plan hazırlamasını ve ateşkesin ilan edilmesi muhtemel görünen Washington ziyaretinden döndükten sonra kendisine sunması talimatı verdiğini aktardılar.

İsrailli analistler bu sızıntının amacına ilişkin farklı görüşlere sahipler. Bazıları, bunun sadece ‘Hamas liderliğine Doha turunda önerileri kabul etmesi için son anda baskı yapmayı amaçladığını’ bazıları ise Netanyahu'nun ‘hükümetin kendisine Gazze'yi işgal etmesi ve Filistinlilere karşı şiddetli operasyonlarının dozunu artırması için baskı uyguladığını sızdıran ordu kademesine öfkesini göstermeyi amaçladığını’ söylediler.

Üçüncü bir analist grubu ise bu gidişatın ‘hükümetin ateşkesi reddetme tutumunun gerçeğini’ yansıttığı görüşündeydi.

Birden fazla sebep

Ancak tüm bu nedenlerin bir araya gelmesi Netanyahu'nun Zamir'den taleplerinin arkasında yatan neden gibi görünüyor. Netanyahu, Hamas'a baskı uygulayarak kalıcı ateşkes şartından vazgeçmesinin yanı sıra (Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir ve Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’in temsil ettiği) Dini Siyonizm akımının hükümetten çekilmemesi için işgal ve sürgün tehdidini masada tutmak ve böylece sağcı tabanını memnun etmek istiyor.

Jfkfjf
İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Kudüs'ün eski kentinde dolaşıyor (Arşiv - Reuters)

Son olarak Netanyahu, ordunun kendini savunma konumunda kalmasını istiyor ve başarısızlıkla suçlanmaktan korkuyor. Ayrıca, ABD Başkanı Donald Trump’a da Netanyahu’nun kendisi gibi ‘sadece güç yoluyla barış istediği’ mesajını veriyor.

Toplantıda neler oldu?

Toplantı, ateşkes anlaşmasına varılamaması durumunda askeri planların görüşülmesi üzerineydi. İsrail merkezli televizyon kanalı Kanal 12'nin haberine göre toplantı, İsrail ordusunun ‘Gideon'un Arabaları Operasyonu’nun hedeflerine ulaşmaya yaklaştığını açıklamasının ardından, ‘savaşın, rehineleri kurtarma ve Hamas'ı hezimete uğratma hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla siyasi düzeyde sunacağı çeşitli olasılıkların ve planların ortaya çıkmasının ardından gerçekleşti.

Kanal 12, toplantıda Başbakan Netanyahu ile Genelkurmay Başkanı Zamir arasında sert bir tartışma yaşandığını, bakanlar Ben Gvir ve Smotrich'in ise başbakanı desteklediğini bildirdi.

Ben Gvir ve Smotrich'in Genelkurmay Başkanı'nı siyasi düzeydeki tavsiyeleri uygulamamakla suçladığını aktaran Kanal 12, Genelkurmay Başkanı'nın ise “Gazze'de oyalanacak zaman yok... Sözlerinize dikkat edin. Savaşlarda askerler ölüyor” şeklinde yanıt verdiğini kaydetti.

Toplantı sırasında Netanyahu'nun sesini yükselterek masaya yumruğunu vurduğunu ve Gazze halkı için geniş çaplı bir tahliye planı hazırlanarak onların Gazze'nin güneyine yerleştirilmesini talep ettiğini iddia eden Kanal 12’ye göre Netanyahu, “Taviz vermeyeceğim. Hamas hiçbir koşulda Gazze'de kalmayacak” dedi.

Kanal 12 ayrıca Genelkurmay Başkanı Zamir’in İsrail'in Gazze halkı üzerinde kontrolünü sürdürmesine karşı çıktığını ve kontrolün kaybedileceği konusunda uyardığını bildirdi.

İsrail Genelkurmay Başkanı toplantıda, “Askeri yönetim mi istiyorsunuz? İki milyon aç ve aşağılanmış insanı kim yönetecek?” diye sordu. Bunun üzerine Netanyahu yüksek sesle “Ordu ve İsrail Devleti” yanıtını verdi ve ardından “Askeri yönetim istemiyorum, ancak Hamas'ı hiçbir şekilde kabul etmeyeceğim” diye ekledi.

Zamir, Netanyahu'nun sözlerine “Bunu konuşmalıyız, bu konuda anlaşamadık. Aç ve öfkeli insanları kontrol etmek, kontrolün kaybedilmesine ve ordunun saldırıya uğramasına yol açabilir” diye yanıt verdi. Zamir ayrıca, bu planın İsrail ekonomisi ve toplumu üzerinde muazzam etkileri olacağını ve düzenli ve yedek kuvvetlerin konuşlandırılması açısından büyük kaynaklar gerektireceğini belirtti.

Netanyahu, toplantı sırasında Zamir'den, ABD Başkanı Donald Trump ile Gazze ve İran konusunda görüşmeler yapmak üzere Washington'a gittikten sonra geri dönene kadar Gazze Şeridi için tahliye planı hazırlamasını istedi. Netanyahu, hafta sonuna kadar Washington'da kalacak.

Zafer pozu arayışı

İsrail ordusu Gazze'deki operasyonlarını korkunç bir şekilde yoğunlaştırdı. Çünkü savaşı güçlü bir zafer pozuyla bitirmek istiyor.

Şimdiye kadar onun Lübnan, Suriye ve İran cephelerinde ‘başarılı’, ancak Gazze cephesinde ‘başarısız’ olduğu yönünde bir tablo ortaya çıktı. Savaşın Hamas'a ağır darbeler indirilmeden sona ermesini hayal edemeyen İsrail ordusu, Gazze'de şimdiye kadar elde ettiği başarıların hükümet tarafından siyasi kazanca dönüştürülmesi için yeterli olduğuna inanıyor.

Netanyahu’nun öfkesinin sebebi de tam olarak bu eğilim. Çünkü bu durum topu kendi sahasına atıyor. Oysa sorumluluğu başkalarına yükleme konusunda gerçek bir usta olan Netanyahu 7 Ekim 2023’ten bu yana görevden aldığı çoğu komutan ve güvenlik yetkilisiyle de aynısını yapmıştı.

Hem Netanyahu hem de Zamir, Hamas'ın İsrail askerlerinin hayatına kasteden operasyonlarını sürdürmesinden dolayı bir miktar hayal kırıklığı yaşıyor. Halbuki Hamas büyük suikastlara uğramış, kalesi olan Gazze ile halkı katliama ve yıkıma maruz kalmıştı.

Kcjfj
Gazze'de yaralanan bir İsrail askerini taşıyan İsrail Hava Kuvvetleri askerleri, Ocak 2024 (AFP)

Ancak Genelkurmay Başkanı Zamir, Gazze'deki başarısızlıkları diğer cephelerdeki kazanımlarla telafi etmenin mümkün olduğunu düşünüyor. Savaşı bu aşamada sona erdirmeyi tercih eden Zamir, “Gazze'de kalmak bir kumar ve dünyanın en güçlü orduları bile işgalci örgütlerle savaşamaz” diyor.

Bununla birlikte Zamir, farklı bir görüşe sahip olsa bile siyasi liderliğin emirlerine uymaya hazır olduğunu söyledi.

Sızıntılar öfkeye neden oldu

Ancak sorun şu ki, Netanyahu'nun hükümetteki arkadaşları, sadece Ben-Gvir ve Smotrich değil, Likud Partisi’nden milletvekilleri ve bakanlar da Netanyahu'nun açıklamalarıyla yetinmiyor ve bunları Beyaz Saray'da olacakları örtbas etme girişimi olarak görüyorlar.

Bu yüzden pazar günü Zamir ve Netanyahu'yu eşit şekilde eleştiren açıklamalarda bulunan Smotrich, “Kabinet’ten sızdırılan bilgiler, devletin güvenliğini tehdit eden kabul edilemez bir durumdur ve buna bir son verilmeli” ifadelerini kullandı.

Jgjfj
Netanyahu ve Smotrich Kabinet toplantılarından birinde (Reuters)

İsrail Maliye Bakanı Smotrich, eleştşirilerini şöyle sürdürdü:

“Gerçek şu ki tüm cephelerdeki büyük başarılara rağmen, insani yardımların Hamas'a ulaşmasını engellemek konusunda Genelkurmay Başkanı görevini yerine getirmiyor ve siyasi liderliği Hamas'a yardım ulaştırmaya zorluyor. Bu yardımlar savaş sırasında düşmanın lojistik tedarikine dönüşüyor. Tüm saygımla, eleştirilerim aynı zamanda savaşın sürdüğü aylar boyunca siyasi düzeyde alınan kararları uygulamaya koyamayan ve ordunun üst düzey komutanlarına dayatamayan Başbakan’a da yöneliktir. Bu kararlar, Hamas'ı ortadan kaldırmak ve rehineleri geri almaktı.”