Lübnanlılar dolar kuru yükselmeden borçlarını ödemeye çalışıyor

Lübnan Merkez Bankası Başkanı Riyad Selame ve geçici hükümetin Maliye Bakanı Yusuf el-Halil tarafından belirlenen iki tarih, Lübnanlıların büyük bir kısmını meşgul etmeye başladı. Söz konusu tarihlerden ilki önümüzdeki Aralık ayının başı. Bu tarihten itibaren gümrük dolar fiyatı 15 bin Lübnan lirası bazında işlem görecek. Bunun da çoğu ithal malın fiyatlarında önemli bir artışa yol açması bekleniyor. İkinci tarih ise Şubat ayı başları. Bu tarihte bankaya borçlu olanların aidatlarını yeni döviz kuruna göre ödemelerini zorunlu kılınacak. Daha önce bin 500 Lübnan lirası olan resmi döviz kuru bu tarihten itibaren 15 bin lira olacak. Ancak Lübnanlıların büyük bir bölümünün bu rakamlardan ödeme yapmalarına izin vermeyen maaşlar aldıkları biliniyor.
Lübnanlılar, tarihlerin duyurulmasından hemen sonra, giysi ve elektronik eşya gibi temel ihtiyaçlarını satın almaya koştular.  Özellikle bu ayın sonuna denk gelen ‘Black Friday’ olarak bilinen indirim günleri çerçevesinde yoğun bir indirim dönemi yaşandı.
Bazı bakanlar bu düzenlemenin ithal edilen tüm malları etkilemeyeceğine dair güvence verse de ülke birçok kriz, denetçi kuruluşların sınırlı sayıda olması ve yeterli denetim yapamaması nedeniyle birçok satıcı hiçbir istisnayı dikkate almadan fiyatları artırmaya başladı.
Ekonomist Dr. Mahmud Cebai, gümrük dolar fiyatındaki güncellemeden sonra, fiyatların bir bütün olarak, her mal üzerindeki ücret yüzdesine göre yüzde 20 ile yüzde 50 arasında artacağını düşünüyor. Özellikle rastgele fiyatlama vakalarını artıran ve insanların satın alma gücünü etkileyen artışın olacağı emtialar için bugüne kadar net bir düzenleme yapılmadığına dikkati çeken Dr. Cebai, denetim olmadığı takdirde fiyat artışının ithal mallarla ya da Lübnan pazarında alternatifi olan mallarla sınırlı kalmayacağından ve istisnasız tüm malların fiyatlarının yükseleceğinden korkulduğunun altını çizdi.
Şarku’l Avsat’a konuşan Dr. Cebai, gümrük doları fiyatının yükseltilmesinin bugün 40 bin Lübnan lirasına ulaşan fiili döviz kurunda ek bir artışa yol açabileceğine dair değerlendirmesinde, Merkez Bankası’nın piyasaya müdahale yoluyla ve kısa bir süre içinde çıkarılabilecek hem döviz kurundaki yükselişi frenlemeyi hem de kur düzeylerini birbirine yaklaştırmayı amaçlayan mevduatlar aracılığıyla mevcut enflasyon dalgasıyla mücadele planları olduğunu söyledi.
Lübnanlı yetkililer, kriz sırasında, piyasadaki resmi döviz kuru ve fiili döviz kurunun yanı sıra Merkez Bankası’na ait ‘Sayrafa’ platformuna dayalı döviz kuru ve bankalardaki yerel para birimi mevduatlarından çekilen döviz kuru gibi birçok başka kur oluşturdu. Dolar kurunun Şubat ayı başlarında 15 bin Lübnan lirası olacak olması, kriz öncesi bankalardan 1 doların bin 500 lira olduğu kur üzerinden dolarla borç alan kişileri, borçlarını 15  bin liradan ödemek zorunda bırakıyor.
Geçtiğimiz günlerde binlerce borçlu, ilerleyen süreçte iki kat yüksek bir kurdan ödeme yapmak zorunda kalmamak için mevcut banka kuru üzerinden yani 8 bin lira üzerinden borçlarını ödeyip kapatmak için bankalara akın ettiler. Bazı bankalar, kredinin banka çeki ile tek ödemede ödenmesi şartıyla bunu kabul ederken, bazı bankalar kredinin dolar olarak ödenmesini şart koştu.
Bazı borçlular, kalan ödemelerinin büyük meblağlarda olmaması nedeniyle gerekli tutarlar için çek kullanabilirken bazıları, özellikle de ödeyecekleri meblağ yüksek olanlar ve 2019 yılından bu yana halen aynı maaşı alanlar başlarına geleceklerden çekiniyorlar.
Yakında toplumsal bir patlama yaşanabileceğine dair çok sayıda uyarı yapılmasına rağmen Dr. Cebai, böyle bir olasılığın yalanmayacağından emin bir şekilde “Bugün 3 yıl öncesine göre daha iyi bir durumdayız. İki tür ekonomi vardır. Bunlardan biri gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yüzde 21’ini oluşturan kamu sektörüyle bağlantılı bir ekonomi, diğeri özel sektöre bağlı ekonomi. Devletin yardım çabalarını kamu sektörüne odaklamalı. Özel sektörde ise yerli üretimin yüzde 2 ile yüzde 6 arasında büyümesinden ve doğal olarak dönen bir ekonomik çarkı desteklemesinden bahsedilebilir” ifadelerini kullandı.