İran: Hamaney’in yeğeni rejimi kınamasının ardından tutuklandı

Farideh Moradkhani, Farah Diba ile gerçekleştirdiği görüntülü görüşmede
Farideh Moradkhani, Farah Diba ile gerçekleştirdiği görüntülü görüşmede
TT

İran: Hamaney’in yeğeni rejimi kınamasının ardından tutuklandı

Farideh Moradkhani, Farah Diba ile gerçekleştirdiği görüntülü görüşmede
Farideh Moradkhani, Farah Diba ile gerçekleştirdiği görüntülü görüşmede

İranlı yetkililer, İran rejiminin lideri “Rehber” Ali Hamaney’in yeğeni Farideh Moradkhani’nin (Feride Muradhânî) bir videoda dayısı Hamaney’in liderliğindeki yetkilileri ‘suçlu rejim ve çocuk katilleri’ olarak tanımlamasının ardından hakkında tutuklama kararı çıkarıldı.
Şarku’l Avsat’ın Fransız haber ajansı AFP’den aktardığı habere göre, Farideh Moradkhani, İran rejimine muhalif tutuma sahip bir aile kolundan geliyor ve kendisi daha önce ülkede hapis cezası almıştı.
Kardeşi Mahmud Moradkhani Twitter’da, Farideh’nin çarşamba günü gelen celp üzerine Başsavcılığa gittikten sonra tutuklandığını açıkladı.
Kardeşi cumartesi günü, YouTube’da bir video yayınladı sonra linkini Twitter’da da paylaştı. Videoda, İranlılara yönelik ‘açık ve net baskıyı’ kınadı ve uluslararası toplumun eylemsizliğini eleştirdi.
Videoda ayrıca “Özgür insanlar, yanımızda olun! Hükümetlerinize, çocukları öldüren bu cani rejimi desteklemeyi bırakmalarını söyleyin” ifadelerini kullandı.
Mahmud Moradkhani “Bu rejim, dini ilkelerinin hiçbirine bağlı değil ve zor kullanma dışında hiçbir yasa ve kural tanımıyor, otoritesini mümkün olan her yolu kullanarak sürdürüyor” ifadelerine yer verdi.
Söz konusu videonun ne zaman kaydedildiği belli değildi.
Farideh Moradkhani, baskıları nedeniyle rejime karşı uygulanan yaptırımların ‘gülünç’ olduğundan şikayet etti. İranlıların özgürlük mücadelelerinde ‘yalnız’ bırakıldığını belirtti.
Moradkhani, Hamaney’in kız kardeşi Badri’nin kızı. Badri, 1980’lerde ailesiyle arası bozulmasının ardından iki ülke arasındaki savaşın zirvedeyken Irak’a kaçarak, Ali Moradkhani olarak dünyaya gelen muhalif din adamı kocası Ali Tehrani’ye katılmıştı.
Farideh Moradkhani, idam cezası karşıtı bir aktivist olarak ün kazandı. Moradkhani, 2021 Ekim ayında, 1979’da devrilen Şah Muhammed Rıza Pehlevi’nin dul eşi Farah Diba’ya saygılarını sunduğu bir video konferansın ardından Ocak ayının başlarında tutuklanmıştı.
İran İnsan Hakları Aktivistleri Ajansı'nın (HRANA) Farideh’in Nisan ayında kefaletle serbest bırakıldığını ve geçen Çarşamba tutuklanmasının 15 yıl hapis cezası alması ile sonuçlanacak gibi göründüğünü belirtti.
Farideh’a yönlendirilen ithamlar netleşmedi.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’ne (OHCHR) göre, ‘ahlak polisi’ tarafından tutuklanan Mahsa Emini’nin ölümünün ardından başlayan protestolarda yaklaşık 14 bin kişi tutuklandı.
Norveç merkezli İran İnsan Hakları Kurumu’na (IHR) göre, saldırılarda 51’i çocuk en az 416 kişi hayatını kaybetti.



Çin yapay zekayla “yumuşak gücünü” artırıyor

Çin ve ABD arasındaki yapay zeka yarışı kızışıyor (Reuters)
Çin ve ABD arasındaki yapay zeka yarışı kızışıyor (Reuters)
TT

Çin yapay zekayla “yumuşak gücünü” artırıyor

Çin ve ABD arasındaki yapay zeka yarışı kızışıyor (Reuters)
Çin ve ABD arasındaki yapay zeka yarışı kızışıyor (Reuters)

Çin yapay zeka yarışında öne geçmek için milyarlarca dolarlık yatırım yapıyor.

Çinli firmalar, 10 yılı aşkın süredir yapay zeka, elektrikli araç ve güneş panelleri gibi stratejik sektörlerde yerli üretimi artırmaya çalışıyor.

New York Times, Çinli şirketlerin Pekin yönetiminin sağladığı fonlarla özellikle yapay zeka alanında ABD’li firmaları geçmek için yatırımları artırdığını yazıyor. 

ABD’de yapay zeka altyapısının büyük ölçüde özel sektör yatırımlarıyla geliştiğine, Çin’deyse veri merkezleri, sunucular ve yarı iletkenler gibi kritik altyapıların devlet tarafından finanse edildiğine dikkat çekiliyor.

Pekin yönetimi, 2014’ten bu yana sadece yarı iletken sanayisine 100 milyar dolar yatırım yaptı. 

Bu yıl nisanda alınan kararla, yeni yapay zeka girişimlerine destek için 8,5 milyar dolarlık fon ayrıldı. 

Bunlara ek olarak ABD merkezli OpenAI ve Google ücretli, kapalı sistemler sunarken, Çinli firmalar açık kaynak sistemlerle dünya genelindeki mühendislerin ilgisini çekmeyi hedefliyor.

Alibaba, ByteDance, Huawei ve Baidu gibi büyük Çinli şirketler, son bir yılda üst düzey açık kaynak modeller yayımladı. Bu stratejiyle sadece teknik ilerleme değil, küresel nüfuz artışı da hedefliyor.

Yapay zeka teknolojilerine yatırım yapan ABD merkezli serbest yatırım fonu Interconnected Capital'in kurucusu Kevin Xu, şunları söylüyor: 

Açık kaynak, teknolojik anlamda yumuşak güçtür. Teknolojinin Hollywood’u veya Big Mac'i gibidir.

Diğer yandan analizde, devlet yönlendirmesinin baskın olması nedeniyle yapay zeka sektörünün bazı teknolojik değişimlere adaptasyonunun geciktiğine dikkat çekiliyor. Çinli şirketlerin uzun süre yüz tanıma gibi geleneksel yapay zeka sistemlerine odaklandığı, üretken yapay zeka modellerindeki sıçramalara ilk etapta yetişemediği aktarılıyor. 

Analizde, iki ülke arasındaki rekabetin ideolojik bir boyutu olduğu değerlendirmesi de paylaşılıyor. Popüler yapay zeka destekli sohbet botlarından ChatGPT’yi tasarlayan OpenAI’ın kurucusu Sam Altman, Amerikan ve Çinli şirketler arasındaki rekabeti “demokratik ve otoriter yapay zeka” mücadelesi gibi gördüğünü söylemişti. 

Independent Türkçe, New York Times, Washington Post