Bilim insanlarından uyarı: "İklim için yaş mamaları tercih etmeyin"

"Karbon pati izi"ni azaltmak mümkün

Nisanda yayımlanan bir araştırmada besin değeri yüksek vegan mamaların, et ağırlıklı mamalara göre köpeklerin sağlığı için daha iyi olabileceği tespit edilmişti (Unsplash)
Nisanda yayımlanan bir araştırmada besin değeri yüksek vegan mamaların, et ağırlıklı mamalara göre köpeklerin sağlığı için daha iyi olabileceği tespit edilmişti (Unsplash)
TT

Bilim insanlarından uyarı: "İklim için yaş mamaları tercih etmeyin"

Nisanda yayımlanan bir araştırmada besin değeri yüksek vegan mamaların, et ağırlıklı mamalara göre köpeklerin sağlığı için daha iyi olabileceği tespit edilmişti (Unsplash)
Nisanda yayımlanan bir araştırmada besin değeri yüksek vegan mamaların, et ağırlıklı mamalara göre köpeklerin sağlığı için daha iyi olabileceği tespit edilmişti (Unsplash)

Bilim insanları, ıslak mamanın kuru mamaya göre iklim üzerinde daha büyük etkisi olduğunu ortaya koydu. Brezilya'daki Sao Paulo Üniversitesi'nden uzmanlar, evcil hayvan sahiplerinin küçük değişiklerle "karbon pati izi"nin büyük ölçüde azaltılabileceğini ifade etti.
Scientific Reports adlı hakemli bilimsel dergide yayımlanan araştırmada, Brezilya'daki 618 köpeğin ve 320 kedinin mamaları incelendi. Araştırmacılar sera gazı emisyonu, toprak, su ve gübre kullanımı gibi çevresel etkileri değerlendirdi.
Bulgular, yaş mamaların çevre üzerinde en büyük etkisi olduğunu gösterdi. Günde ortalama 524 kalori tüketen 10 kiloluk bir köpeğin kuru mamayla beslendiğinde yılda 828,37 kilogram karbondioksit emisyonuna yol açacağı tespit edildi. Aynı köpek yaş mamayla beslendiğinde bu karbondioksit miktarı 6 bin 541 kilograma çıktı.
The Guardian, bunun en önemli nedenlerinden birinin mamaların içindeki malzemelerin farklılığı olduğunu yazdı. Zira kuru mamalarda hayvansal bileşenlerin oranı yüzde 45'ken yaş mamalarda bu oran yüzde 90'a çıkıyor.
Vivian Pedrinelli, Fabio A. Teixeira ve Mariana R. Queiroz gibi uzmanların imza attığı çalışmada şu ifadeler kullanıldı:
"Kedi ve köpek sahipleri, evcil hayvanlarını daha yüksek su içeriğine sahip yaş mamalar yerine kuru mamalarla besleyerek, beslenme biçimlerinin çevresel etkisini önemli ölçüde azaltabilir."
Dünyada 840 milyon kedi ve köpek olduğu tahmin ediliyor ve sayıları arttıkça, hayvanları beslemenin çevre üzerindeki etkisi giderek daha fazla inceleniyor.
Araştırmacılar, evcil hayvan mamalarının böcekler gibi alternatif proteinler kullanılarak daha yeşil hale getirilebileceğini ifade ediyor.
Böcek üretiminden kaynaklanan karbondioksit emisyonu, normal etten 10 kat daha az olabiliyor.
Independent Türkçe, The Guardian, Phys.org



Yanlış bilgileri çürüten gazetecilere güvenin azaldığı tespit edildi

Araştırmacılar, yanlış haberleri çürütmek için yeni yollar aranabileceğini söylüyor (Pexels)
Araştırmacılar, yanlış haberleri çürütmek için yeni yollar aranabileceğini söylüyor (Pexels)
TT

Yanlış bilgileri çürüten gazetecilere güvenin azaldığı tespit edildi

Araştırmacılar, yanlış haberleri çürütmek için yeni yollar aranabileceğini söylüyor (Pexels)
Araştırmacılar, yanlış haberleri çürütmek için yeni yollar aranabileceğini söylüyor (Pexels)

Yanlış bilgileri çürüten gazetecilere daha az güvenildiği ortaya kondu. Hatta okuyucu bilginin yanlış olduğundan şüphelense bile, gerçeği ortaya çıkaran gazeteciye pek güvenmiyor. 

Medyaya güven azalırken dezenformasyonun arttığı bir dönemde hatalı bilgileri düzeltmek de zorlaşıyor.

Yayın kuruluşları ve gazetecilerin taraflı olduğu düşüncesiyle insanlar okudukları haberlere temkinli yaklaşıyor. Daha önceki çalışmalarda veri doğrulamanın yarattığı etkiyle ilgili çelişkili sonuçlar çıkmıştı. 

Yanlış haberleri çürütmenin ne kadar işe yaradığı ve neden etki yaratmadığını öğrenmek isteyen araştırmacılar bir çalışma yürüttü.

Communication Research adlı hakemli dergide yayımlanan çalışmada 691 katılımcıya siyasi ve ekonomik haberler okutuldu. Bu haberlerde evsizlik oranlarından fentanilin aşırı doz ölümlerindeki etkisine kadar çeşitli iddialar yer alıyordu.

Bunların doğruluğuna ne kadar inandığını belirten katılımcılar daha sonra bu iddiaları onaylayan veya çürüten doğrulamayı okudu. Ardından bu doğrulamayı yapan gazeteciye ne kadar güvendikleri soruldu. 

Daha sonra bazı ürünlerle ilgili bilgiler içeren yazılarla aynı çalışma yürütüldü. Bu sefer verilen doğrulamalara "doğruluk kontrolü" işareti konmadı. Araştırmacılar bu sayede duyulan güvenin bu etiketten etkilenip etkilenmediğini anlamaya çalıştı.

İki çalışmanın sonucunda da yanlış bilgileri çürüten gazetecilere duyulan güven kayda değer derecede daha azdı. Katılımcılar inandıkları düşünceyi doğrulayanlara daha çok güvenirken, diğerlerinde daha fazla kanıt talep ediyordu. 

Çalışmanın yazarlarından Randy B. Stein, PsyPost'a yaptığı açıklamada "Halk genel olarak gazetecilere güveniyor ve doğrulayıcı makalelere duyulan güven epey yüksek" diyerek ekliyor: 

Yani klişe düşüncenin aksine, halkın doğruluk kontrollerine ve gazetecilere hiç güvenmediği doğru değil ancak düzelten/çürüten makalelere yönelik daha fazla şüphe var.

Araştırmacılar buradaki düzeltmenin, yayın kuruluşlarının haberlerindeki hataları düzeltmek için yayımladığı tekzip metinleri olmadığını ekliyor.   

Bilim insanları ilginç bir sonuçla da karşılaştı: Katılımcılar bir bilginin doğruluğundan şüphe etse bile bunu çürüten gazetecilere güvenmiyordu. 

Araştırmacılar bir haberin çürütülmesinin şaşkınlık yaratması, insanların onaylamaya kıyasla daha çok kanıt araması ve gazetecilerin taraflı davrandığından şüphelenmesinin buna yol açtığını düşünüyor. 

Şaşırtıcı bir diğer bulguysa, haberin çürütülmesi katılımcıların iddiayla ilgili düşüncesini değiştirmesine karşın gazeteciye güvenleri yine de sarsılıyordu. 

Stein, "Yanlış bilgileri düzeltmeye çalışan gazetecilerin (ya da herhangi birinin) aleyhine bir durum var" diyor. 

Araştırmacılar, halkın yanlış bilgileri çürüten haberlere nasıl ve neden güvenip güvenmediği üzerine daha fazla araştırma yapılması gerektiğini belirtiyor.

Makalenin yazarları, Conversation için kaleme aldıkları yazıda şu ifadeleri kullanıyor:

Gazetecilerin önündeki zorluk, bilgiyi çürüten biri gibi görünmeden bunu nasıl çürüteceklerini bulmak olabilir.

Independent Türkçe, PsyPost, Conversation, Communication Research