عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

İran'da yabancı medyaya haber veren idamla yargılanabilir

Yaklaşık 6 bin İranlı sanatçı ve akademisyen, İran rejimiyle bağlantılı kültür kurumlarını boykot çağrısı yaptı

Mahsa Amini'nin ölümünün 40. gününe denk gelen 26 Ekim'de, Sakkız kentindeki mezarlığa yürüyen kalabalığı gösteren ve sosyal medyada paylaşılan bu görüntüye AFP, yılın fotoğrafları arasında yer verdi (AFP)
Mahsa Amini'nin ölümünün 40. gününe denk gelen 26 Ekim'de, Sakkız kentindeki mezarlığa yürüyen kalabalığı gösteren ve sosyal medyada paylaşılan bu görüntüye AFP, yılın fotoğrafları arasında yer verdi (AFP)
TT
TT

İran'da yabancı medyaya haber veren idamla yargılanabilir

Mahsa Amini'nin ölümünün 40. gününe denk gelen 26 Ekim'de, Sakkız kentindeki mezarlığa yürüyen kalabalığı gösteren ve sosyal medyada paylaşılan bu görüntüye AFP, yılın fotoğrafları arasında yer verdi (AFP)
Mahsa Amini'nin ölümünün 40. gününe denk gelen 26 Ekim'de, Sakkız kentindeki mezarlığa yürüyen kalabalığı gösteren ve sosyal medyada paylaşılan bu görüntüye AFP, yılın fotoğrafları arasında yer verdi (AFP)

İran İslami Şura Meclisi'ne sunulan tasarıda, 70 günden fazla süredir devam eden gösterilerle ilgili kayıt ve haberleri yabancı medyaya gönderenlerin "en üst cezaya" çarptırılması istendi.
İran resmi medyasındaki haberlere göre, "Düşman ülkelerin ulusal güvenlik ve çıkarlara karşı eylemleriyle işbirliği yapanlara cezaların güçlendirilmesi" başlıklı tasarıda, "ABD gibi ülkelere casusluk yapanlar" için idama yol açan "fesat çıkarma" suçlaması yer alıyor.
İran'daki anayasanın 286. maddesine göre, kamu düzeninin bozulması, kamu veya özel mülke büyük zarar vermek, geniş çapta yolsuzluk ve fuhuş gibi suçlar "yeryüzünde fesat çıkarma" diye tanımlanıyor.  
Tahran'da 22 yaşındaki Kürt kadın Mahsa Amini'nin eylül ortasında örtünme kurallarına uymadığı için gözaltına alındıktan birkaç gün sonra ölümüyle başlayan gösterilerde cep telefonlarıyla çekilen video kayıtları sosyal medyada ve uluslararası haberlerde bolca yer buluyor. Bunun engellenmesini öngören yasa tasarısında şu ifadeye yer verildi:
"Düşman veya yabancı medyaya video veya fotoğraf gönderilmesi durumunda sanık en üst cezaya çarptırılacaktır."
Tasarının yasalaşması için parlamentodaki ceza hukuku komisyonunda ve genel kurulda oylanması, din adamları ve hukukçulardan oluşan Anayasayı Koruyucular Konseyi'nden onay alması ve İran Cumhurbaşkanı'na sunulması gerekiyor. İran'ın dini lideri Ali Hamaney bütün bu sürecin yönetiminde mutlak iradeye sahip.
Tasarıyla ilgili haber, Batı Azerbaycan Eyaleti'nin Hoy kentinde, Londra merkezli medya kuruluşu Iran International için çalıştığı iddiasıyla bir kişinin tutuklandığı haberiyle aynı gün duyuruldu. İran hükümeti geçen ay, 2017'de kurulan medya kuruluşunu "terör örgütleri" listesine almıştı.
İslami Şura Meclisi'ndeki milletvekillerinin çoğunun imzasıyla yayımlanan ve göstericilere "merhamet gösterilmemesi" çağrısı yapan bildiri, bazı haberlerde "idam çağrısı" diye yorumlanmıştı. Daha sonra bazı milletvekilleri, imza attıkları metnin sadece cinayet işleyenlerle ilgili olduğunu ve imzalarının habersizce kullanıldığını savunmuştu. 
Norveç merkezli İran İnsan Hakları (IHR) grubuna göre 17 bin kişi gösterilerde gözaltına alınırken, İran resmi medyası şimdiye kadar 6 kişiye idam cezası verildiğini duyurmuştu.

Futbol zaferi sonrası tutuklular salıverildi
İranlı Öğrenciler Haber Ajansı'na (ISNA) göre, erkek milli futbol takımının 2022 FIFA Dünya Kupası'nda Galler takımı karşısındaki galibiyeti nedeniyle 1156 tutuklu serbest bırakıldı. Yargı Erki Başkanı Gulam Hüseyin Muhsini Ejei'nin talimatının gösterilerde gözaltına alınanların bir kısmını kapsadığı belirtilirken, "güvenlik görevlilerine saldıran, cinayet işleyen, yaralama olaylarına karışan, özel mülkü tahrip eden, dini değerlere saldıran ve Kur'an-ı Kerim yakan" kişilerin kapsam dışında tutulduğu kaydedildi. 
Başkentte 195 kişi serbest kalırken, eyaletlerden Huzistan'da 236, Fars'ta 204, Merkezi'de 80, Mazenderan'da 78 Batı Azerbaycan'da 20, Kirmanşah'ta 36, Kürdistan'da 18 ve Kuzey Horasan'da 9 kişi salıverildi.

Diğer yandan, İran Öğretmen Meslek Birlikleri Koordinasyon Konseyi'nin açıklamasına göre, Doğu Azerbaycan Eyaleti'ne bağlı Culfa kentinde tutuklanan 16 yaşındaki Arşiya İmamkolizade, 10 gün hapiste tutulmasının ardından kefaletle serbest bırakıldıktan iki gün sonra intihar etti.
Azeri çocuğun, protestolar sırasında bazı gençler arasında yayılan "sokaktaki din adamlarının sarıklarının düşürülmesi eylemi" nedeniyle tutuklandığı ifade edildi.

Sanatçılardan boykot çağrısı
Rejim karşıtı gösterilerde 70 gün geride kalırken, bazı üniversitelerde öğrenciler, görevden uzaklaştırılan akademisyenlerle dayanışma amacıyla eylem düzenledi. Şehit Beheşti Üniversitesi öğrencileri 28 Kasım'daki oturma eyleminde, akademisyenlerin görev dönmemesi halinde dersleri ve dönem sonu sınavlarını boykot edeceklerini duyurdu.
Şehit Beheşti Üniversitesi Fars Dili ve Edebiyatı doktor öğretim üyesi Muhammed Ragıp, Instagram hesabındaki paylaşımında, protestoları desteklediği gerekçesiyle görevden alındığını belirtti.

Tahran Üniversitesi Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Hüseyin Mezbehyan'ın görevden alınması üzerine de öğrenciler 27 Kasım'da gösteri düzenlemişti. 
Tahran Üniversitesi siyaset bilimi profesörü Sadık Zibkelam 28 Kasım'da ifade vermek üzere savcılığa çağrıldı. Reformist ve liberal görüşleriyle tanınan Zibkelam sık sık BBC gibi uluslararası medya kuruluşlarına demeç veriyor. 
ABD'deki İnsan Hakları Aktivistleri Haber Ajansı (HRAN), İran'daki 143 üniversitedeki gösteriler nedeniyle en 596 öğrencinin tutuklandığını kaydetti. 
Çoğunluğu Batı ülkelerinde yaşayan yaklaşık 6 bin İranlı sanatçı, akademisyen ve sinemacı, ortak metne imza atarak İran rejimiyle bağlantılı kültür ve eğitim kurumlarının boykot edilmesi çağrısı yaptı. 
Londra'da yaşayan ünlü İran kökenli küratör Vali Mahlouji, Guardian'a verdiği demeçte şöyle dedi:
"Biliyoruz ki bazı İranlı galeriler, İslami Devrim Muhafızları Konseyi dahil, İran devletinin para sistemiyle bağlantılı. Boykot edilmeliler."
Gösterilerde ön planda yer alan İranlı güzel sanatlar ve konservatuar öğrencileri, marşlarla ve kırmızı renkli boyamalarla dikkat çekiyor. 
Independent Türkçe, Iran International, Arab News, Guardian, Mehr, AA

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Trump'ın Körfez ziyareti: Anlamları, beklentileri ve umutları

ABD Başkanı Donald Trump bu hafta Suudi Arabistan, BAE ve Katar'ı ziyaret edecek (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump bu hafta Suudi Arabistan, BAE ve Katar'ı ziyaret edecek (AFP)
TT
TT

Trump'ın Körfez ziyareti: Anlamları, beklentileri ve umutları

ABD Başkanı Donald Trump bu hafta Suudi Arabistan, BAE ve Katar'ı ziyaret edecek (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump bu hafta Suudi Arabistan, BAE ve Katar'ı ziyaret edecek (AFP)

Nebil Fehmi

ABD Başkanı Donald Trump, 13-16 Mayıs tarihleri ​​arasında Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar'ı ziyaret ederek, bu ülkelerde üst düzey yetkililer ve Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkelerinin bazı liderleri ile bir araya gelecek. Bu ziyaretin, başta geleneksel yakın uluslararası stratejik müttefik İngiltere ya da Ortadoğu'daki en yakın müttefik İsrail olmak üzere, diğer ülkelerden önce bu ülkelere yapılmasının birçok anlamı var. Eski Papa Francis'in ölümü dolayısıyla Vatikan'da düzenlenen törenlere katılması dışında, bu ziyaret, Trump'ın ikinci dönemindeki ilk yurtdışı ziyareti. Bu adımın, önceliklerinin ve zamanlamasının, bazı tutumların sonuçları konusunda dikkatli olmak, sunduğu fırsatlardan ve potansiyelden yararlanıp, faydalanmak için hükümetlerimiz ve halklarımız tarafından derinlemesine ve gerçekçi bir şekilde analiz edilmesi gereken önemli anlamları bulunuyor.

Kongre gibi resmi Amerikan kurumlarının Amerikan politikalarını yönlendirmede önemli bir role sahip olduğu ve başkanın yetkilerinin mutlak olmadığı doğru olsa da Körfez ziyaretinin ilk durak olarak tamamlanması, Amerikan başkanının kişiliğinin giderek Amerikan politikalarının içerik ve biçimini etkileyeceğinin önemli ve açık bir göstergesi sayılıyor. Mevcut yönetim döneminde ABD'ye yönelik yaklaşımın belirlenmesinde bu hususun dikkate alınması gerekir. Trump'ın elle tutulur, çabuk, maddi başarı peşinde olduğunun ve bunun için sürekli baskı yaptığının farkında olmalı, buna dikkat etmeli ve bundan faydalanmalıyız.

Trump'ın tarihsel ve hukuki geçmişlerle ilgilenmediğini, amacının kısa vadede anlık maddi başarı olduğunu hesaba katmalıyız. Trump'tan bir süreliğine kaçınmanın, çoğu zaman onunla kişisel ve doğrudan çatışmaya girmekten kaçınmak için manevra yapmanın mümkün olduğunu hesaba katmalıyız. Bunun en son örneği, önceden yapılan hazırlıklar sonucu, Beyaz Saray'da yeni Kanada Başbakanı ile ABD Başkanı'nın aralarındaki açıklanmış görüş ayrılığına rağmen, kameralar önünde bir polemiğin yaşanmamasıydı. Ancak ABD'nin yaygın nüfuzu göz önüne alındığında, uzun yıllar boyunca ondan tamamen uzak durulabileceğini düşünmek de mantıklı değil. Bu nedenle ve Trump’ın önerilerinin birçoğunu kabul etmenin zorluğu, dümeni çıkarlarımızın lehine olacak şekilde yönlendirmek için farklı fikir ve seçenekler önermede cesur olup inisiyatif alma gerekliliği nedeniyle, pozisyonların ve olasılıkların önceden farkında, politikalarımızda akıllı ve gerçekçi olmalıyız.

Trump'ın özellikle Suudi Arabistan, BAE ve Katar'a yönelik hızlı ve öncelikli ziyaretlerinin açık anlamlarından biri de kendisinin bu ülkelerin liderleriyle ilişkilerinde kişisel olarak kendini rahat hissettiği, ABD'nin bu ülkelerle ilişkilerinde hızlı ve elle tutulur maddi ve siyasi kazanımlar gördüğüdür. Bunların ikili ve bölgesel olarak kullanılması gerekiyor. Trump'ın hızlı kararlar alınmasını ve bu ülkelerle anlaşmalar veya siyasi anlaşmalar şeklinde hızlı anlaşmalara varmayı beklediği ve arzuladığı da bilinmeli. Bu, Körfez ve Arap dünyasında dikkate alınması ve aynı zamanda kendisinden yararlanılması gereken bir husus.

Trump'ın pek çok politikası ve uygulaması konusunda çekincelerim olmakla birlikte, Körfez'e olan ilgisini ve ilk ziyaretini bu bölgeye yapmasını olumlu ve faydalı bir gelişme olarak görüyorum ve değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Çünkü bu, dostlarının tutum ve taleplerini dikkate almadan onlardan belirli tutumlar benimsemelerini talep etmenin zor olduğuna dair kişisel kanaatini yansıtıyor.  Şarku'l Avsat'ın Independent Arabia'dan aktardığı analize göre bu noktada Barack Obama yönetiminin, doğrudan ilgili olmasına rağmen, Körfez ülkeleri de dahil olmak üzere Arap dostlarına danışmadan ve hatta onları bilgilendirmeden, İran ile nükleer program konusunda müzakereler yürüttüğünü ve bir anlaşmaya vardığını hatırlatmakta fayda var.

Ziyarette Çin ile ilişkiler, Ukrayna'daki durum ve Körfez ülkelerinin olası katkıları gibi çeşitli uluslararası konular da ele alınacak ama üç ülkeyle ABD'nin ikili ilişkileri, ABD Başkanı'nın ilgilendiği konuların başında yer alacak. Trump Körfez ülkelerinin ABD'ye yapacağı yatırımları veya özellikle silah ve yapay zekâ alanlarındaki büyük anlaşmaları duyurmak ve bunlarla övünmek istiyor. Ev sahibi Arap ülkelerinin ise bu isteğe, Trump'ın seçilmesinden bu yana ABD ile yaptıkları tüm anlaşmaları ve yatırımları hatırlatarak, ayrıca bazı yeni yatırım sözleri vererek, niyetlerini ve geleceğe yönelik hedeflerini açıklayarak karşılık vereceklerini düşünüyorum. Böylece iş birliğinin kapsamı ve maddi getirileri, Trump'ı memnun edecek ve onun bunları siyasi açıdan kişisel başarılar olarak kullanabilmesini sağlayacak şekilde daha geniş, daha kapsamlı ve daha büyük bir çerçeveye oturtulacaktır.

Görüşmelerde ayrıca, İsrail'i şaşırtan ve Umman'ın himayesinde ve arabuluculuğunda gerçekleşen, Trump’ın ilerleme sağlamayı amaçladığı İran ile müzakereler başta olmak üzere, çok sayıda bölgesel siyasi konu da ele alınacak. Trump’ın bu isteği, ilerleme sağlanabileceğinden söz eden ve bir baskı aracı olarak başarısızlığın sonuçları ve tehlikeleri konusunda uyarıda bulunan Özel Temsilci Witkoff'un açıklamalarına da yansıdı.

Yine Umman'ın arabuluculuğunda gerçekleşen ABD-Husi temasları ve Doğu Afrika kıyılarındaki durum da görüşme ve müzakere konusu olacak. Bu vesileyle Umman'ı bu çaba ve bilgeliğinden dolayı kutlamalıyız. Bu konuda da ateşkes duyurusu İsrail için bir başka tatsız sürpriz oldu. Bununla bağlantılı olarak Sudan'daki durum da gündeme gelebilir. Arap Maşrık (Levant) bölgesinin Trump'ın üç durakta da kişisel öncelikleri arasında olmasını beklemiyorum. Suriye ve Lübnan'daki durum, İran nüfuzunun geri dönmemesinin sağlanması ve İsrail ile bölgesel ilişkilerin nasıl kontrol altına alınacağı konusunda istişarelerin yapılması doğal, fakat bu noktaların çoğuna Trump'tan daha alt düzeydeki bazı Amerikalı yetkililerin değinmesi daha muhtemel. Aşırılıkçı hareketlerin güçlenme olasılığı ile Irak'taki durumun istikrarı da ele alınabilir.

Gazze'deki koşullar ve rehinelerin serbest bırakılması konusu ise ele alınacak bölgesel meselelerin başında yer alacak ve bir zirve düzeyinde olacak. Bununla olan bağlantısı ve Trump’ın ilk döneminde başarılanların üzerine yenilerini eklemeye yönelik Amerikan çabalarının bitmediği göz önüne alındığında, Filistin-İsrail barışı konusu da doğal olarak ele alınacak. Trump ve ABD'nin yeni tutumlarına ilişkin, kesin olmayan ve hatta bazıları pek olası görünmeyen çok sayıda haber sızdırıldı. Bunlar Trump’ın Netanyahu'nun davranışlarından rahatsız olduğu ve hatta bu nedenle İsrail başbakanıyla doğrudan temastan dahi kaçındığını ima ediyorlar.

İsrail'den sızan haberler arasında ise Trump'ın Filistin devletini tanıyacağını duyurması da var. Bu bizim temenni ettiğimiz bir şey ama ilk dönemindeki önerisi örtük olarak ekonomik eksenli bir Filistin devleti kurulmasını içerse de ben şimdilik böyle bir ihtimali dışlıyorum. ABD'nin Gazze'ye insani yardım sağlama ve yeniden inşa etme konusunda bir plan geliştirdiği ve bunun İsrail'in kabul etmediği siyasi sonuçlar içerdiği yönünde bilgiler de sızdırıldı. Bunlar arasında şunları sayabiliriz; ateşkes sağlanması ve savaşın sona ermesiyle birlikte İsrail'in aşamalı olarak tamamen çekilmesi, Hamas'ın Gazze'deki idari varlığını sürdürmesine onay verilmesi, yetkililerinin İsrail saldırılarından ve hedef almalarından korunması ama aynı zamanda Gazze’de kademeli bir uluslararası, Arap ve Amerikan idaresinin bulunması. Bunlar İsrail politikalarıyla çelişen ve Arap desteği ve katılım isteği gerektiren konular. BAE'nin, mevcut gergin siyasi iklim nedeniyle ABD'ye Gazze'nin yeniden inşası için mali yardımda bulunmayacağını veya Gazze’nin yönetimine katılmayacağını bildirdiğine dair doğrulanmamış haberler de var.

Üç ev sahibi ülke, çıkarlarını ve ABD ile ilişkilerini meşru bir şekilde ilerletmek için eşsiz bir fırsata sahipler ve bu fırsatın değerlendirilmesi ve kullanılması gerekiyor. Bölgesel stratejik boyutları dikkate alarak ve aynı zamanda kısa vadeli taktiksel ikili çıkarları da gözeterek, bilinçli ve sağlam bir stratejik yaklaşımla bundan yararlanılmasını umuyor ve bekliyorum.

*Bu analiz Şarkul Avsat tarından Independent Arabia'dan çevrilmiştir.