Mısır’ın Türkiye'nin ‘ciddiyetini’ test eden dört ‘hayırı’

Kahire, Ankara ile kademeli olarak yakınlaşma yaklaşımı izlerken ‘açıklama yarışına’ girmek istemiyor

Sisi ve Erdoğan’ın Doha'daki karşılaşmalarından bir kare (Mısır Cumhurbaşkanlığı)

Türkiye’nin Mısır’la yakınlaşmaya yönelik açıklamaları artarken, Kahire, bu açıklamalara yanıt verirken ‘resmi’ çekinceleri ifade etmeye devam ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bir televizyon kanalında yaptığı açıklamada ‘Mısır-Türkiye ilişkilerini yeniden tesis etme sürecinin iki ülkeden bakanların bir araya gelmesiyle başlayacağını ve görüşmelerin bundan sonra gelişeceğini’ vurgulamasının ardından Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Pazartesi günü iki ülkenin ‘önümüzdeki aylarda tam diplomatik ilişkilere dönebileceği ve iki büyükelçiyi yeniden atayabileceği’ yönündeki açıklamaları geldi. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın ‘önümüzdeki dönemde Türkiye ve Mısır liderleri arasında bir Türkiye-Mısır zirvesi yapılabileceğini’ söylemesi konuya daha ‘ileri’ bir boyut kazandırdı.
Şarku’l Avsat’a konuşan gözlemciler, Kahire’nin ‘açıklamalar yarışına’ girmek istemediğini ve Mısırlı yetkililerin daha önce de olduğu gibi ‘söz değil, eylem’ beklediğini ve bu yüzden Türk yetkililerin ‘aceleci’ açıklamaları karşısında Mısır’ın çekincelerini dile getirdiklerini söylediler.
Türkiye-Mısır ilişkilerinde uzman kaynaklar, Şarku'l Avsat'a yaptıkları açıklamada, Kahire'nin ‘belirli maddeleri olan bir gündeme dayalı kademeli bir yaklaşım’ izlemeyi tercih ettiğini ve ‘şimdiye kadar iki taraf arasındaki koordinasyonun üst düzey yetkililer düzeyiyle sınırlı olacağını’ söylediler.
Kimliklerinin açıklanmasını istemeyen kaynaklar, ‘Kahire’nin mevcut tutumuna ilişkin bir takım belirleyicileri olduğunu ve son zamanlarda yapılan doğrudan görüşmelerde ‘yeni değil, önemli’ olduklarını söyledikleri bu belirleyicilerin altını çizdiğini’ vurguladılar.
Kaynaklara göre bu belirleyiciler, Kahire’nin Libya topraklarındaki paralı askerlerin ve yabancı güçlerin Mısır’ın ulusal güvenliğinin bir ihlali olarak kabul etmesiyle somutlaştı. Aynı zamanda Kahire’ye göre gerek eski gerek mevcut Libya hükümetlerinin Türkiye ile imzaladığı ve Libya'nın tamamının fikir birliği olmadan geniş kapsamlı tedbirlere izin veren anlaşmaları meşru olarak kabul etmek de mümkün değil.
Kaynaklara göre Mısır’ın Türkiye ile yakınlaşma adımlarıyla ilgili dört ‘hayırından’ biri de, Mısır’ın hem Yunanistan hem de Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ile imzaladığı deniz sınırlarını belirleme anlaşmalarından geri adım atmaması. Çünkü Mısır anlaşmaların onaylandığını ve uluslararası hukuk ilkelerine ve 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne (BMDHS) uygun olduğunun altını çiziyor. Mısır, Yunanistan, GKRY ve diğer bölge ülkelerinin taraf olduğu BMDHS, Türkiye tarafından tanınmıyor.
Kahire ayrıca ‘Yunanistan ve GKRY’nin güvenliği, istikrarı ve egemenliğine herhangi bir zarar verilmesini kabul etmediğini’ ve Ankara ile yakınlaşmanın Atina ve Lefkoşa ile Kahire arasındaki ‘seçkin ilişkileri’ etkilemeyeceğini vurguladı.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın, önümüzdeki dönemde Türkiye-Mısır görüşmelerinin yeniden başlayabileceği ve iki ülkenin dışişleri bakanlarının bir araya gelebileceğini söylerken Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Mısır’ı mı ziyaret edeceği yoksa Sisi'nin Türkiye’yi mi ziyaret edeceği hakkında konuşmak için henüz çok erken olduğuna işaret etti. Bu konudan önce birçok hazırlığın yapılması ve bir takım temellerin atılması gerektiğini söyleyen Kalın, 3-4 ay içerisinde Mısır ile ilgili somut, pratik, önemli adımlar atabileceklerini kaydetti.
Mısır-Türkiye ilişkileri, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 20 Kasım'da Katar'da düzenlenen Dünya Kupası'nın açılış töreninde bir araya gelip tokalaşmalarının ardından bir ivmeye tanık oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Mısır Cumhurbaşkanı ile 30 ila 45 dakika görüştüğünü açıkladı.
Eski Mısır Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Cemal Beyumi, Mısır-Türkiye yakınlaşmasının, ‘bölgedeki diğer ülkelerin çıkarlarına saygı gösterilirken, iki ülke arasındaki çıkar hesaplarına bağlı’ olduğunu söyledi.
Beyumi, Şarku’l Avsat’a yaptığı değerlendirmede, “Kahire, genellikle değişken ve sert olan Türk siyasetiyle uğraşırken her zaman dikkatli, bazen muhafazakar adımlar attı” ifadelerini kullandı.
Beyumi, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Mısır Dışişleri Bakanlığı, özellikle çok sayıda ulusal kurumun dahil olduğu ve tek bir kuruma özgü olmayan bir vizyona çerçevesinde ihtiyatla ele alınması gereken hassas dosyalarda yarardan çok zarar getirebilecek basın açıklamalarından uzak, kurumsal çerçeveler içinde çalışmalarını sürdürüyor.”
Mısırlı Türkiye araştırmacısı Muhsin İvadullah ise İki ülke ilişkilerinin önümüzdeki dönemde somut ve önemli adımlara sahne olabileceği yorumunda bulundu. İvadullah, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Cumhurbaşkanı Sisi arasında bir görüşme olmasını kimsenin beklemediğini, ancak Doha'daki görüşmenin iki ülkenin arasındaki ilişkilerde yeni bir ufuk açtığını söyledi.
İvadullah, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, iki ülkenin büyükelçiler göndermeleri ve her ikisinden de yetkililer ve bakanlar arasında görüşmeler yapılmasıyla kademeli olarak normalleşme sürecinin başlamasının en olası senaryo olduğunu belirtti. Ancak, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Cumhurbaşkanı Sisi’nin Katar'da Dünya Kupası finalinde yeniden bir araya gelebileceklerini düşünen İvadullah, bunun da iki tarafın görüşlerini yakınlaştırmada Katar’ın rolünün devamı niteliğinde olacağının altını çizdi.
İvadullah, Türkiye’deki ve Mısır’daki ekonomik durumun, iki ülkeyi ekonomi dosyasına öncelik vermeye itebileceğini, çünkü bunun, siyasi ve güvenlik koordinasyonu kurulması konusunda daha önemli olan Libya dosyasında bir uzlaşının sağlanmasından daha kolay olduğunu belirtti.