Bir insan hakları örgütü, 30 Kasım erken saatlerde İranlıların, baş düşman ABD’nin karşısında İran milli futbol takımının yenilgisini kutlamak için sokaklara inmesi sonrasında İran’da yeniden başlayan protestolarda en az bir kişinin öldüğünü açıkladı. Ayrıca Devrim Muhafızları’na bağlı bir ajanstan bilgisayar korsanları tarafından elde edilen belgeler, İranlıların yüzde 84’ünün ‘protestoların mevcut durumdan çıkış yolu olduğuna’ inandığını ortaya koydu.
İranlılar, milli takımlarının Dünya Kupası futbol turnuvasından elenmesini kutlamak için protesto düzenlemek amacıyla birçok şehirde sokaklara akın etti.
İnsan hakları örgütleri tarafından sosyal paylaşım sitelerinde yayınlanan videolara göre başkent Tahran’ın farklı mahalleleri, Meşhed, Buşehr, Erdebil ve Kirman gibi büyük İran şehirlerinde araç kornaları çalındı.
İran milli takımı, ilk maçında milli marşı söyleyerek tartışmalara yol açmıştı. Ayrıca Uluslararası Futbol Federasyonu, İran milli takımının turnuvadan diskalifiye edilmesi için yapılan itirazlara kapıyı kapatması sonrasında milli takım oyuncularına yönelik eleştiriler ve taraftarların baskısı azalmadı.
İran milli takım oyuncularının, altı golle kaybettikleri İngiltere ile ilk maçlarının ardından Devrim Muhafızları’ndan subayların baskısına maruz kaldığı bildirildi. İran ekibi, 2-0 galip geldiği Galler maçında biraz dengesini sağlamaya çalışırken, ABD ekibine yenilip turnuvadan elendi.
İran milli takımının yenilgisi sonrasında ise Tahran’ın kuzey ve batısındaki sakinler, rejimi kınayan sloganlar attı. Sosyal medya organları aracılığıyla da yollarda ve yerleşim yerlerinde arabaların gürültüsünü ve korna seslerini içeren videolar yayınlandı.
Merkezi Oslo’da bulunan İran’daki İnsan Hakları Örgütü HRNA, 27 yaşındaki Mehran Semak’ın ülkenin kuzeyindeki Anzali limanında düzenlenen bir şenlik sırasında öldürüldüğünü doğruladı. Semak’ın, güvenlik güçlerinin göstericilere ateş açması üzerine başından vurulduğu belirtildi. Ayrıca Semak’ın kutlamalar sırasında arabasının kornasını çaldığı aktarıldı.
Örgüt, Tahran halkının kutlamalarını içeren videolar yayınladı. Protestolara sahne olan diğer şehirlerde de durum farklı değildi. Meşhed şehrinde İranlılar, milli takımın yenilgisini kutlamak için havai fişekler attı.
Ölümü İran’daki son krizin fitilini ateşleyen Mahsa Amini’nin doğum yeri olan Fall kentinde Sakkız’da da vatandaşlar, havai fişek fırlatırken, Mahabad, Merivan ve Baveh’te şehirlerinde de benzer kutlamalar görüldü. Senendec şehrinden de çok sayıda vatandaş, kutlama yapmak için şehrin sokaklarına akın etti.
İran Kürtleri üzerine çalışan insan hakları örgütü Hengaw, Mahabad şehrinin sokaklarında araba ve bisikletlerin kornalarını çalan vatandaşların videolarını yayınladı.
Güreş Federasyonu eski başkanı ve eski dünya ve olimpiyat şampiyonu Resul Hadem, “İranlı yetkililerin protestolarla başa çıkma performansı, futbol takımının yenilgisinden sonra insanların sevincine neden oldu” dedi. Yetkililere ise “Protestocuların milli takımın kaybını iktidar düzenine karşı bir protesto olarak görmesi için bugünlerde futbola ne yaptınız?” şeklinde konuştu.
Hadem, “Güç gruplarının kötü yönetimi için dışarıdaki düşmanları, evdeki kandırılmış insanları ve ünlüleri suçlamayın, içinizdeki düşmanı suçlayın” dedi.
Öte yandan Fransız Haber Ajansı AFP de rejime karşı gösteriler düzenleyen protestocular arasındaki sevinç ifadesinden, yaklaşık üç aydır zor koşullardan geçen ülkede üzüntü ifadesine kadar uzanan çelişkili duygulara dikkati çekti.
İranlı spor muhabiri Said Zafarani, mağlubiyetin ardından Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, “ABD’nin gol atmasını kutlamak için üç metre zıplayacağım kimin aklına gelirdi” yazdı.
Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığı habere göre, ajansın İran muhabiri kadınların genellikle stadyumlara erişimde zorluk yaşadığı bir ülkede başörtülü kadınlar da dahil olmak üzere yüzlerce kişinin takımlarını desteklemek için Tahran Kulesi’nde toplandığını belirtti. Emekli olan Ali, “İran’ın ABD’yi yenemediği için üzgünüm, ancak takımımız ve oyuncularıyla gurur duyuyoruz" dedi.
Twitter’da 350 binden fazla takipçisi bulunan aktivist Vahid Online ise hükümetin İran takımının Tahran Kulesi yakınlarında zaferini kutlamak için yaptığı hazırlıklara atıfta bulunmuştu.
İnsan Hakları Aktivistleri Haber Ajansı’nın İran’daki kaynaklara edindiği bilgilere göre İran’daki protestoların patlak verdiği 17 Eylül’den 29 Kasım’a kadar 64’ü çocuk 445 protestocu hayatını kaybetti. 18 bin 185 kişi de tutuklandı. Ayrıca 157 şehri ve 143 üniversiteyi sarsan protestolarda 60 güvenlik görevlisinin öldüğü belirtildi.
İranlı yetkililer, internet üzerinde geniş çapta dolaşan bir videonun yayınlanmasının ardından bir aktris ve bir yönetmeni tutukladı. Öyle ki aktris başörtüsü takmazken, İranlı aktörler de ülkedeki gösterilere desteklerini ifade ediyordu. Hrana, yapımcı ve oyuncu Suheyla Gülistani ile yönetmen Hamid Bouradhari’nin tutuklandığını bildirdi.
Öte yandan İran yargısı, 30 Kasım’da Devrim Muhafızları’na bağlı Besiç bir mensubunu öldürmekle suçlanan biri kadın ve üçü küçük 15 kişiye idam cezası verebileceğini açıkladı.
Yargı makamları, ‘Mizan Online’ internet sitesinde Tahran yakınlarındaki Elburz vilayetinde Ruhullah Acmiyan’a saldıranların ilk duruşmasının dün sabah (Çarşamba) yapıldığını söyledi. Aynı kaynak, 15 sanığın yolsuzluk yapmakla suçlandığını ve bu suçun idam cezası gerektirebileceğini dile getirdi.
Elburz Eyaleti Başyargıcı Hüseyin Fadili Harikandi, 12 Kasım’da yaptığı açıklamada ‘İsyancılar, korkunç bir şekilde silahsız olan bu güvenlik görevlisine saldırmış, elbiselerini çıkarmış, bıçaklamış, bakır sopa ve taşlarla dövmüş, tekmelemiş, ardından çıplak ve yarı cansız bedenini caddenin asfaltına ve arabaların arasına sürüklemiştir” dedi.
Aynı gün Mizan Ajansı, Acmiyan’ı öldürdüğü şüphesiyle biri kadın 11 kişi hakkında suç duyurusunda bulunulduğunu belirtti. Aynı internet sitesi, çarşamba günü ‘sanıklardan üçünün 17 yaşında’ olduğunu belirterek, ‘davalarının çocuk suçları konusunda uzmanlaşmış özel bir mahkeme tarafından değerlendirileceğini’ açıkladı.
Son iki gündür yurtdışında Farsça yayın yapan medya kuruluşları, bir bilgisayar korsanı grubunun bu hafta başlarında Devrim Muhafızları’na bağlı Fars ajansına dair elde ettiği belgelerin sızdırıldığını duyurdu.
‘Black Reward’ grubu, Fars ajansından elde ettiği gizli mektup, ifade ve kayıtları yayınladı. Belgelerden biri ajans tarafından Muhafızlar komutanı Hüseyin Salami için hazırlanan gizli bir haber özetine atıfta bulunurken, protestolarla ilgili istatistikler de dahil olmak üzere iç haberleri, resmi açıklamaları ve rakamları içeriyor.
Bu bilgilere göre İranlıların yüzde 84’ü, protestoların mevcut durumdan çıkış yolu olduğuna inanırken, yüzde 56’lık bir kesim ise protestoların devam etmesi gerektiği kanaatinde. İranlıların yüzde 51’i de ‘örtünme özgürlüğü’ talep ediyor. Ayrıca yüzde 48’lik bir kesim de İran’ın parçalanmasından endişe duymuyor.
Kısa süreli sızıntılar, İran rejimi lideri Rehber Ali Hamaney’in Belucistan eyaletindeki protestoların bastırılması konusuna bizzat müdahale ettiğini gösteriyor. Hamaney, Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi ve İran polisinin Cuma İmamı Abdülhamid İsmail Zahi’nin tutuklanmasına ilişkin önerisini reddetti. BBC Farsça’nın haberine göre Hamaney, cuma günü Zahidan imamına karşı ‘esnek’ olma ve onu ‘yavaş yavaş zayıflaması’ talimatı verdi.
Devrim Muhafızları’na bağlı Tesnim haber ajansı ise 30 Kasım’da Tahran’daki yargı teşkilatı başkanı Ali el-Kasi Mehr’in dün Fars haber ajansının hacklenmesiyle ilgili soruşturma başlatılması talimatı verdiğini bildirdi.
Öte yandan İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, bugün Kürdistan Eyaleti’nin yönetim merkezi Senendec’e gidecek. İran medyası, Reisi’nin bir hükümet projesinin açılışı sırasında eyaletin ileri gelenleri ve seçkinleriyle görüşeceğini bildirdi.