Stresi tespit etmek için elektronik dövme geliştirildi

Elektronik dövmenin şeklinin ve etki mekanizmasının görselleştirilmiş hali
Elektronik dövmenin şeklinin ve etki mekanizmasının görselleştirilmiş hali
TT

Stresi tespit etmek için elektronik dövme geliştirildi

Elektronik dövmenin şeklinin ve etki mekanizmasının görselleştirilmiş hali
Elektronik dövmenin şeklinin ve etki mekanizmasının görselleştirilmiş hali

Avuç içleri bize duygusal durumumuz hakkında çok şey söyleyebilir; Heyecanlı veya stresli olduğumuzda avuçlarımızın terlemesi stresin göstergesi. Ancak stresi ölçen cihazlar hantal, güvenilmez ve sosyal damgalanmaya sebebiyet verecek şekilde olabiliyor. Çünkü cihazlar vücudun belirli bölgelerinde ve görünür şekilde bulunuyor.
ABD'deki Texas Üniversitesi'nden araştırmacılar, cildin elektriksel aktivitesini izleyen ve stres duyguları hakkında veri sağlayan elektronik dövme teknolojisi yaratarak bu sorunu ele aldı.
Araştırmacılar, Nature Communications dergisinin son sayısında yayınlanan yeni bir araştırma makalesinde, avuç içine yapıştırılan, neredeyse görünmez olan ve bir akıllı saate bağlanan bu grafen tabanlı elektronik dövmenin ayrıntılarını anlattı.
Şarku’l Avsat’ın dergiden aktardığı habere göre Grafen, İngiltere'deki Manchester Üniversitesi'nden Rus bilim adamları Andre Geim ve Konstantin Novoselov tarafından 2004 yılında geliştirilen karbon türevi bir malzeme. Grafenin pek çok avantajı var. Bunlardan en önemlisi elektriği iletme ve ısı ve ışığın moleküllerinden geçmesine izin vermesi.
Teksas Üniversitesi Havacılık ve Uzay Mühendisliği ve Mühendislik Mekaniği Bölümü'nden Prof. Dr. Nanshu Lu ve araştırma ekibi, giyilebilir elektronik dövme teknolojisini geliştirmek için yıllardır çalışıyor. Grafen, inceliği ve insan vücudunun potansiyelini iyi ölçtüğü ve çok doğru okumalarla sonuçlandığı için tercih edilen bir malzeme.
Araştırmacılar, kısmen örtüşen “grafen” ve altın katmanına sahip iki kat bant kullandılar. Bandı ileri geri bükerek, sürüş sırasında direksiyon simidini tutmak, kapıları açmak ve koşmak gibi günlük aktivitelerin el hareketleriyle gelen basıncı kaldırabilmesini sağladılar.
Lu, Teksas Üniversitesi’nin web sitesinde Cuma günü yayınlanan bir raporda şunları söyledi: "Bu çalışmadaki en büyük başarı, avucun içindeki elektronik dövmenin, bu durumda ticari olarak temin edilebilen bir akıllı saat olan sağlam bir devreye veriyi başarılı bir şekilde iletebilmesi."
Mevcut avuç içi izleme teknolojisi, çok görünür olan hacimli elektrotlar veya vücudun diğer bölgelerine yerleştirilmiş sensörler kullanarak daha az doğru veri elde edilmesini sağlar.
Önceki araştırmacılar, nanometre kalınlığında şeritler kullanan yöntemler denediler. Ancak bu şeritler sürekli hareket stresini kaldıramadı. Bu araştırmadaki yenilikçi yöntem ise stresi bu bantlardan elli kat daha fazla tespit etme yeteneğine sahip.



Tazmanya kaplanını "diriltme" çalışmalarında büyük gelişme: "Bugüne kadarki en eksiksiz genom"

Bilinen son Tasmanya kaplanı, 1936'da Hobart Hayvanat Bahçesi'nde hayatını kaybetti (NFSA)
Bilinen son Tasmanya kaplanı, 1936'da Hobart Hayvanat Bahçesi'nde hayatını kaybetti (NFSA)
TT

Tazmanya kaplanını "diriltme" çalışmalarında büyük gelişme: "Bugüne kadarki en eksiksiz genom"

Bilinen son Tasmanya kaplanı, 1936'da Hobart Hayvanat Bahçesi'nde hayatını kaybetti (NFSA)
Bilinen son Tasmanya kaplanı, 1936'da Hobart Hayvanat Bahçesi'nde hayatını kaybetti (NFSA)

Soyu tükenen Tazmanya kaplanını geri getirmeye çalışan şirket, bugüne kadarki en eksiksiz genomu elde ettiklerini öne sürerek önemli bir adıma imza attıklarını duyurdu. 

İnsanların avlaması sonucu popülasyonu gittikçe azalan Tazmanya kaplanlarının son üyesi, 1936'da Avustralya'daki bir hayvanat bahçesinde ölmüştü. 

Son yıllarda hız kazanan "türdiriltimi" çalışmalarında geri getirilmeye çalışılan türlerden biri de bu etçil hayvan.

Türdiriltimi çalışmaları, soyu tükenmiş türlerin birebir aynısından ziyade onlara benzer canlıları getirmeyi amaçlıyor.

ABD merkezli biyoteknoloji şirketi Colossal Biosciences, Tazmanya kaplanlarını geri getirmek için 2022'de Avustralya'daki Melbourne Üniversitesi'yle işbirliğine başlamıştı.

Australian Broadcasting Corporation'ın haberine göre ekip, soyu tükenmiş bir canlıya ait "bugüne kadarki en eksiksiz" genomu elde etti.

Bugün (17 Ekim) Sidney'de yapılacak bir etkinlik öncesinde gelişmeleri duyuran araştırmacılar, "yüzde 99,9'dan daha doğru" bir Tazmanya kaplanı genomuna ulaştıklarını iddia ediyor.

Bilim insanları derisi yüzülerek etanol içinde 110 yıl boyunca muhafaza edilen bir kafa örneğini kullanarak hayvanın DNA diziliminin büyük bir kısmının yanı sıra RNA'sını da elde ettiklerini öne sürüyor.

RNA parçalarının Tazmanya kaplanı hayattayken farklı dokularda devreye giren genleri tespit etmeye katkı sağlaması bekleniyor. Bilim insanları bu sayede hayvanın neyi tadabildiği, koklayabildiği, görebildiği ve beyninin nasıl çalıştığını anlamayı umuyor.

Çalışmaya liderlik eden Dr. Andrew Pask, zaman içinde bozulmaya epey yatkın olan RNA'nın korunması sayesinde hayvanın "biyolojisini hayal edemedikleri seviyede anlamayı" umuyor.

Öte yandan çalışmada yer almayan bazı uzmanlar bulguların hakem onayından geçmesini beklemeyi tercih ediyor. 

Avustralya Müzesi Araştırma Enstitüsü Baş Bilim İnsanı Prof. Kris Helgen soyu tükenmiş bir türde böyle bir sonuca ulaşılmasını takdir ederken, genomun yapbozun sadece bir parçası olduğunu belirtiyor. 

Prof. Helgen ayrıca Tazmanya kaplanının geri getirilme ihtimali olmadığını düşünüyor. 

Daha önce yünlü mamutları diriltme projesinde Colossal Biosciences'la çalışan biyoteknoloji uzmanı Dr. Parwinder Kaur da hakemli dergilerdeki yayınları beklediğini ifade ediyor.

Fakat Dr. Kaur özellikle yapay üreme alanındaki gelişmeden dolayı heyecan duyduğunu söylüyor. 

Colossal Biosciences son duyurusunda, Tazmanya kaplanlarının yaşayan en yakın akrabası olan keseli türü Sminthopsis crassicaudata'da yumurtlamayı tetiklediklerini öne sürdü. 

Şirket, Tazmanya kaplanlarının genomu tamamlandığında bunu, üretilen yumurtalara enjekte etmeyi planlıyor. Ayrıca bu canlıların, geri getirilmeye çalışılan hayvanlara taşıyıcı annelik yapması planlanıyor. 

Yapay bir rahim cihazı üzerine de çalışan araştırmacılar, hamileliğin başından ortasında kadar embriyoların burada gelişebildiğini iddia ediyor.

Dr. Pask bütün bu gelişmelerin, 2025 başlarından itibaren hakemli dergilerdeki çalışmalarla destekleneceğini söylüyor. 

Diğer yandan türdiriltimi çalışmaları etik kaygılara da sebep oluyor. Geri getirilen hayvanların ve taşıyıcı annelerin yaşayabileceği sağlık sorunları, itirazların merkezinde yer alıyor. Ayrıca yünlü mamut gibi hayvanların yalnızlık çekeceğinden endişe duyanlar da var.

2000'de nesli tükenen Capra pyrenaica pyrenaica, 2003'te geri getirilmiş ancak akciğerlerindeki sorunlar nedeniyle sadece birkaç dakika yaşayabilmişti. 

Independent Türkçe, Australian Broadcasting Corporation, Live Science