عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Eski İran Cumhurbaşkanı Hatemi'den hükümete, göstericilere el uzatma çağrısı

"Çok geç olmadan daha iyi bir yönetime yönelmelerini tavsiye ediyorum"

Tahran'daki tarihi çarşıları gezen polis, esnafı genel eylem çağrısı yapılan 5-7 Aralık'ta kepenk açmaya ikna etmeye çalıştı (Reuters)
Tahran'daki tarihi çarşıları gezen polis, esnafı genel eylem çağrısı yapılan 5-7 Aralık'ta kepenk açmaya ikna etmeye çalıştı (Reuters)
TT
TT

Eski İran Cumhurbaşkanı Hatemi'den hükümete, göstericilere el uzatma çağrısı

Tahran'daki tarihi çarşıları gezen polis, esnafı genel eylem çağrısı yapılan 5-7 Aralık'ta kepenk açmaya ikna etmeye çalıştı (Reuters)
Tahran'daki tarihi çarşıları gezen polis, esnafı genel eylem çağrısı yapılan 5-7 Aralık'ta kepenk açmaya ikna etmeye çalıştı (Reuters)

Eski İran Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, 11 haftadır kadınların ve gençlerin başını çektiği gösterilerde dile getirilen taleplere daha fazla vakit kaybetmeden kulak verilmesini tavsiye etti.
Gösteriler, 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin İslami örtünme kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle Tahran'da gözaltına alındığında hayatını kaybetmesiyle başlamıştı. Muhalifler, Amini'nin işkenceyle öldüğünü iddia ederken, devlet kaynakları genç kadının kriz geçirerek hastaneye kaldırıldığını ama kurtarılamadığını savunmuştu. 
Amini'nin Kürdistan Eyaleti'nin Sakkız kentinde on binlerce kişinin katılımıyla düzenlenen cenaze töreninde atılan "Kadın, yaşam, özgürlük!" sloganı, uluslararası medya kuruluşlarına göre 31 eyaletin tamamındaki 150 şehir ve 140 üniversiteye yayılan gösterilerin başlıca şiarı oldu.
Hatemi, "bu güzel sloganın" İran toplumunun daha iyi bir gelecek isteğinin ifadesi olduğunu belirterek, Öğrenciler Günü mesajında, mevcut hükümete şöyle seslendi:
"Özgürlük ve güvenliğin birbirine karşıt tutulmasına, yani sonuçta güvenliği sağlama adına özgürlüğün ayaklar altına alınmasına veya özgürlük adına güvenliğin gözden çıkarılmasına izin verilmemeli. Yetkililere, mevcut durumu anlayışla karşılamalarını ve insafsızca karşılık vermek yerine onlara yardımcı el uzatmalarını ve bu yardım eliyle, çok geç olmadan yönetimin kötü yanlarını bulup daha iyi bir yönetime yönelmelerini tavsiye ediyorum."
Reformcu görüşleriyle bilinen Hatemi, 1997-2005 arasında iki dönem cumhurbaşkanlığı yapmıştı.

İdam cezası verilenlerin sayısı 11'e çıktı
Bu arada, 6 Aralık'ta gösteriler sırasında tutuklanan 5 kişiye daha ölüm cezası verilmesiyle, idama çarptırılan protestocu sayısı 11'e çıktı. Sanıkların, Elburz Eyaleti'nin merkezi Kerec'de 3 Kasım'da İslam Devrimi Muhafızları'na bağlı milis gücü Besic'in bir üyesini öldürmekle suçlandığı kaydedildi. Söz konusu olayda, gösteriler sırasında hayatını kaybeden 22 yaşındaki Azeri kadın Hadis Necefi'nin 40. gün anmasında halkla polis ve Besic üyeleri arasında çatışma çıkmıştı.

 İran Yargı Erki'nin haber ajansı Mizan'a göre, aynı davada yargılanan ve üçü çocuk olan 11 kişiye hapis cezaları verildi. 
Norveç'teki İran İnsan Hakları örgütü direktörü Mahmud Emiri-Mukaddem, AFP'ye yaptığı açıklamamda şu ifadeleri kullandı:
"Bu kişiler adil olmayan bir sürecin sonunda ve usulsüzce mahkum edildi. Amaç korku yaratarak halkın protesto yapmasını engellemek."
İran Yargı Erki Başkanı Gulam Hüseyin Muhsini Ejei, 5 Aralık'taki açıklamasında, verilen idam cezalarının bazılarının onandığını ve kısa sürede uygulanacağını söylemişti. Sadece başkent Tahran'da yaklaşık bin gösterici hakkında iddianame hazırlanmıştı.
İnsan Hakları Aktivistleri Haber Ajansı'na (HRANA) göre, eylül ortasından beri en az 473 gösterici öldü, 18 binden fazla kişi gözaltına alındı. Aynı dönemde, 61 güvenlik görevlisi de hayatını kaybetti.

Hamaney'den "yeniden yapılanma" talimatı
7 Aralık Öğrenciler Günü öncesinde muhaliflerin ve öğrenci örgütlerinin sosyal medyadan yaptığı üç günlük genel eylem nedeniyle Tahran ve İsfahan başta olmak üzere büyük çarşıların çoğunda kepenkler açılmazken, birçok okulda öğrenciler okulları boykot etti ve bazı fabrikalarda işçiler greve çıktı.
Devlet denetimindeki gazete ve televizyonların haberlerine göre, İran İslam Cumhuriyeti'nin en yetkili kişisi Ali Hüseyni Hamaney, 6 Aralık'taki Kültürel Devrim Yüksek Konseyi toplantısında, "kültürel sistemin devrimci yeniden yapılandırılması" için talimat verdi:
"Ülkenin kültürel yapısını devrimcileştirmek zorunludur. Yüksek Konsey, çeşitli alanlardaki kültürel zayıflıkları ve yanlış fikirleri etüd ederek doğru ve düzeltici kavramları yaymak için akıllıca çözümler üretmelidir."
Hameney, İslami rehberlik faaliyetlerinde sadece resmi eğitim kurumlarının değil, binlerce sivil toplum örgütünün de etkili kullanılması gerektiğini vurguladı.
Haber ajansı Tasnim, toplantıda İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin kültürel reform programını içeren rapor sunduğunu duyurdu.
Şarku'l Avsat, Independent Türkçe, BBC, Tasnim

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

İsrail’in Iraklı gruplara ait ayrıntılı veri tabanı Bağdat’ta şaşkınlık yarattı

Bağdat'taki Haşdi Şabi güçleri tarafından düzenlenen gösteriden bir kare (DPA)
Bağdat'taki Haşdi Şabi güçleri tarafından düzenlenen gösteriden bir kare (DPA)
TT
TT

İsrail’in Iraklı gruplara ait ayrıntılı veri tabanı Bağdat’ta şaşkınlık yarattı

Bağdat'taki Haşdi Şabi güçleri tarafından düzenlenen gösteriden bir kare (DPA)
Bağdat'taki Haşdi Şabi güçleri tarafından düzenlenen gösteriden bir kare (DPA)

Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre, Iraklı yetkililer son günlerde, İsrail tarafından hazırlanmış son derece ayrıntılı bir güvenlik veri tabanını teslim aldı. Batılı bir istihbarat servisi üzerinden iletilen dosya; silahlı Iraklı gruplara ilişkin liderlik yapıları, askerî organizasyonlar, mali ağlar ve bu yapılara bağlı devlet kurumları hakkında geniş bilgiler içeriyor.

Kaynaklar, verilerin hacmi ve doğruluk düzeyinin Iraklı yetkilileri şaşırttığını ve olası bir askerî harekâta yönelik ciddi bir uyarı niteliği taşıdığını aktardı.

Dosyanın teslimi, Irak’a yakın dost bir Arap ülkenin Bağdat’ı uyardığı süreçle eş zamanlı gerçekleşti. Söz konusu ülke, İsrail’in, ABD’nin “yeşil ışık” yaktığı bir askerî operasyon seçeneğini açıkça konuştuğunu iletti. Washington’ın, devlet dışı silahlı yapılara ilişkin sabrının azaldığı belirtiliyor. Bir Iraklı yetkili de, bu mesajların Bağdat’a ulaştığını doğruladı.

Bilgilere göre muhtemel saldırılar; eğitim kampları, füze ve İHA depoları ile bu gruplar ve Haşdi Şabi’ye bağlı finansal ve askerî etki sahibi kurum ve kişileri hedef alacaktı.

Bu gelişmeler, Irak’taki Şii ittifakı “Koordinasyon Çerçevesi” içinde silahın devlet tekelinde toplanması yönünde hızlanan tartışmaları tetikledi. İlk aşamada ağır silahların teslimi ve bazı stratejik üslerin tasfiyesi gibi seçenekler masaya geldi. Ancak uygulamanın kim tarafından yürütüleceği ve güvenlik garantilerinin nasıl sağlanacağı konularında görüş ayrılıkları sürüyor.

Öte yandan, ABD yönetimi güvenlik iş birliğini, silahlı grupların operasyonel kabiliyetlerinin kaldırılmasına dair bağlayıcı bir takvim şartına bağladı.

Bölgesel düzeyde ise NBC News’in haberine göre, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ABD Başkanı Donald Trump’a İran’ın balistik füze programındaki genişleme risklerini aktaracak ve yeni saldırı seçeneklerini görüşecek.

ARAP DÜNYASI

Türk Heyeti Şam’da: SDG’nin Suriye ordusuna entegrasyonu masada

Şam’da bir araya gelen Ahmed Şara ve Hakan Fidan görüşmesinden bir kare  (Arşiv-Reuters)
Şam’da bir araya gelen Ahmed Şara ve Hakan Fidan görüşmesinden bir kare  (Arşiv-Reuters)
TT
TT

Türk Heyeti Şam’da: SDG’nin Suriye ordusuna entegrasyonu masada

Şam’da bir araya gelen Ahmed Şara ve Hakan Fidan görüşmesinden bir kare  (Arşiv-Reuters)
Şam’da bir araya gelen Ahmed Şara ve Hakan Fidan görüşmesinden bir kare  (Arşiv-Reuters)

Dışişleri Bakanı Hakan  Fidan, Milli Savunma Bakanı  Yaşar Güler ve MİT Başkanı İnrahim Kalın, çalışma ziyareti için Suriye'nin başkenti Şam'a gitti. Heyetin gündeminde, iki ülke ilişkilerinin yanı sıra Şam yönetimi ile Kürtlerin öncülük ettiği YPG’nin ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) Suriye ordusuna entegrasyonu bulunuyor.

Türk Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Savunma Bakanı Yaşar Güler’in gerçekleştireceği ziyarette, Suriye Devlet Başkanı Ahmed Şara ile görüşüleceği bildirildi. Görüşmede, 8 Aralık 2024’te Beşşar Esad yönetiminin devrilmesinin ardından yürütülen ilişkilerin genel seyrinin değerlendirileceği belirtildi.

Açıklamada, tarafların ayrıca Türkiye’nin ulusal güvenlik öncelikleriyle doğrudan bağlantılı olan ve 10 Mart’ta Şam ile SDG arasında imzalanan anlaşmanın uygulanmasındaki ilerlemeyi ele alacağı ifade edildi.

Dışişleri Bakanı Fidan geçen hafta SDG’ye yönelik açıklamasında, entegrasyon adımlarının yeniden ertelenmesinin “ülkenin ulusal birliğini tehdit edeceğini” söylemiş, anlaşmaya tarafların “sabırlarının tükendiği” mesajını vermişti.

Ankara’nın görüşmelerde ayrıca, İsrail saldırıları nedeniyle Suriye’nin güneyinde oluşan güvenlik risklerini ve Şam yönetiminin yakın zamanda DEAŞ karşıtı uluslararası koalisyona katılımını da gündeme taşıması bekleniyor.

ABD, 13 Aralık’ta Suriye’nin Palmira kentinde düzenlenen ve iki Amerikan askeri ile bir tercümanın hayatını kaybettiği saldırıdan DEAŞ’ı sorumlu tutuyor.

Türk Dışişleri, Ankara-Şam temaslarının amacının, Suriye’de oluşabilecek güvenlik boşluklarını değerlendirmeye çalışan DEAŞ’ın geri dönüşünü engellemek olduğunu vurguladı.

Türkiye, 2016–2019 yılları arasında Suriye’nin kuzeyinde SDG ve DEAŞ’e karşı üç askeri operasyon gerçekleştirmişti. Ankara, SDG’nin sınır hattındaki varlığını ulusal güvenlik tehdidi olarak tanımlıyor.

Şam yönetimi ile SDG arasında 10 Mart’ta imzalanan anlaşma, SDG’ye bağlı askeri ve sivil kurumların yıl sonuna kadar ulusal yapıya entegre edilmesini öngörüyor. Ancak taraflar arasında yaşanan görüş ayrılıkları sürecin ilerlemesini yavaşlatmış durumda.

Suriye’nin kuzeydoğusunda geniş alanları kontrol eden SDG, yıllar içinde oluşturduğu yerel yönetim modeliyle bölgedeki ekonomik, askeri ve idari kurumları denetliyor. Bölge, ülkenin en büyük petrol ve gaz sahalarını da barındırıyor.

DÜNYA

Sarı hattı etkisiz hale getirmek... Gazze anlaşmasının ikinci aşamasını tehdit eden bir pazarlık kozu

Gazze şehrindeki enkaz yığınları arasında Hamas mensupları ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) üyeleri (AFP)
Gazze şehrindeki enkaz yığınları arasında Hamas mensupları ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) üyeleri (AFP)
  • Kahire: Muhammed Mahmud
TT
  • Kahire: Muhammed Mahmud
TT

Sarı hattı etkisiz hale getirmek... Gazze anlaşmasının ikinci aşamasını tehdit eden bir pazarlık kozu

Gazze şehrindeki enkaz yığınları arasında Hamas mensupları ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) üyeleri (AFP)
Gazze şehrindeki enkaz yığınları arasında Hamas mensupları ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) üyeleri (AFP)

ABD’nin Miami kentinde yapılan Gazze anlaşması çerçevesindeki dörtlü arabuluculuk toplantısının sonuçları, haftalar sürebilecek istişarelere işaret ediyor. İsrail kaynaklarından sızan bilgiler, Gazze Şeridi’nin kontrol altındaki alanının yüzde 50’sinden fazlasını kapsayan ve Hamas’ın bulunmadığı bölgede silahsızlandırma olasılığına dair ipuçları veriyor.

Sızıntılar, sarı hat bölgesinde ikinci aşamadan bağımsız kısmi bir yeniden imar planının hazırlandığını öne sürüyor. Uzmanlar, bu hamleyi, arabulucular ve Hamas üzerinde baskı kurmak için bir araç olarak değerlendiriyor; amaç, Hamas’ın kontrol ettiği bölgelerde silahlarını bırakmasını sağlamak.

Uzmanlar, tek taraflı girişimlerin, Gazze anlaşmasının ikinci aşamasını aksatabileceğini ve İsrail’in bölgeyi bölme ve tamamen çekilmeme hedeflerine hizmet edebileceğini belirtiyor. İlk aşaması 10 Ekim’de uygulamaya konulan barış planının maddeleri de bu olasılıklara işaret ediyor.

İsrail Kanal 12 televizyonuna konuşan bir güvenlik kaynağı, ordunun sarı hat bölgesinde silahsızlandırma çalışmalarını tamamlamak üzere olduğunu belirtti. Kaynağa göre, söz konusu bölge Gazze Şeridi’nin doğusunda yer alıyor ve toplam alanın yaklaşık yüzde 52’sini kapsıyor.

Ekim ayında imzalanan Gazze anlaşmasından bu yana, sarı hat içinde faaliyet gösteren altı tugay, yer üstü ve yer altındaki altyapının onlarca kilometresini yok etti. Aynı kaynak, Hamas’ın kontrol ettiği bölgelerde silahsızlandırmanın önemine dikkat çekti.

Şarku’l Avsat’ın Times of Israel’den aktardığına göre İsrail ordusu cumartesi günü, Han Yunus’un güneyinde sarı hattın İsrail tarafında Hamas’a ait tünellerin patlatıldığını ve yıkıldığını gösteren görüntüler paylaştı.

Bu adımlar, Yedioth Ahronoth gazetesinin yaklaşık bir hafta önce aktardığı habere göre, Tel Aviv’in, ABD talebi üzerine Gazze Şeridi’nde enkaz kaldırma maliyetlerini karşılamayı ve geniş çaplı mühendislik çalışmalarını üstlenmeyi ilk etapta kabul etmesinin ardından geldi. Haberde, Refah bölgesinde yeniden imar için bir alanın boşaltılmasının planlandığı ifade edildi.

Buna karşılık Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati cumartesi günü yaptığı açıklamada, Gazze Şeridi’nde yeniden imar çalışmalarının acilen başlatılması gerektiğini vurguladı. Abdulati, tek taraflı çözümleri veya Filistin topraklarının demografik ve coğrafi yapısını değiştirme girişimlerini reddettiklerini ve Filistin halkının topraklarından zorla çıkarılmasına izin verilmeyeceğini belirtti.

dcfr
Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki el-Bureyc'de İsrail ordusu tarafından çizilen sarı hattı temsil eden beton blok (AFP)

Mısır Dış İlişkiler Konseyi üyesi ve İsrail konularında uzman akademisyen Ahmed Fuad Enver, sarı hattın silahsızlandırılmasıyla ilgili açıklamaların İsrail tarafından yapılan belirsiz ve baskı amaçlı beyanlar olduğunu belirtti. Enver, bu adımların ikinci aşamayı etkilemeyi amaçladığını vurguladı.

Filistinli siyasi analist Nizar Nazzal ise sızıntıları, arabulucular ve Hamas üzerinde ‘doğrudan baskı’ kurma girişimi olarak nitelendirdi. Nazzal, Hamas’ın silahsızlandırılmasının zaman alacağını ve uygulanmasının zorluklar içereceğini, ayrıca İsrail içinde sahte zafer algısı yaratmayı hedeflediğini ifade etti.

Söz konusu tartışmalar, Miami’de yapılan toplantının sonuçlarıyla eş zamanlı olarak gerçekleşti. Mısır, Katar, Türkiye ve ABD’yi temsil eden arabulucuların açıklamasına göre, ABD’nin gönderdiği diplomat Steve Witkoff’un X hesabından aktardığı mesajda, ikinci aşama görüşmelerinde Gazze’de birleşik otorite altında sivil ve kamu düzeninin korunmasını sağlayacak bir yönetim organının güçlendirilmesine vurgu yapıldığı belirtildi. Arabulucular, geçiş sürecinde sivil ve güvenlik alanları ile yeniden inşayı yönetmek üzere Barış Konseyi’nin kurulması ve aktif hale getirilmesine destek verdiklerini açıkladı.

xscdfg
Gazze Şeridi’ndeki Sivil Savunma Müdürlüğü mensupları, 2023 yılında er-Rimal mahallesinde yıkılan bir binanın enkazı arasında ceset arıyor. (AFP)

Arabulucular, tüm taraflara yükümlülüklerini yerine getirme, itidal gösterme ve denetim mekanizmalarıyla iş birliği yapma çağrısında bulundu. Ayrıca ikinci aşamanın uygulanmasını ilerletmek amacıyla önümüzdeki haftalarda görüşmelerin devam edeceği açıklandı.

Ahmed Fuad Enver, ikinci aşama için geri sayımın başladığını belirterek, “İsrail’in bu aşamaya girmesi için zorunlu bir süreç olacak… Ocak ayında bunu görebiliriz” dedi.

Nizar Nazzal ise Miami toplantısının ikinci aşamanın ana hatlarını çizdiğini, Barış Konseyi, Gazze Yönetim Komitesi ve istikrar güçlerinin oluşturulmasının uygulamaya konduğunu söyledi. Nazzal, buna bağlı olarak İsrail’in, silahsızlandırma ve saldırıların devamı gibi engellere rağmen ABD baskısı altında ikinci aşamaya katılmak zorunda kalacağını ifade etti.