Darbe döneminde Sana: Açlık, sefalet ve keskin soğuk

Sana’nın güneyinde yerinden edilmiş insanların kaldığı bir kampta Yemenli bir kadın kıyafetlerini asıyor (EPA)
Sana’nın güneyinde yerinden edilmiş insanların kaldığı bir kampta Yemenli bir kadın kıyafetlerini asıyor (EPA)
TT

Darbe döneminde Sana: Açlık, sefalet ve keskin soğuk

Sana’nın güneyinde yerinden edilmiş insanların kaldığı bir kampta Yemenli bir kadın kıyafetlerini asıyor (EPA)
Sana’nın güneyinde yerinden edilmiş insanların kaldığı bir kampta Yemenli bir kadın kıyafetlerini asıyor (EPA)

Küçük kız Nura ve annesi, soğuk Sana gecelerini terk edilmiş binalarda ya da konutlar arasında binadan binaya taşınarak geçiriyor. Tek istedikleri ise bir akşam yemeği ve soğuktan korunmak için bir battaniye bulmak, zira uluslararası ve insani yardım kuruluşları tarafından sağlanan yardımların yüzde 75’i Husi milislerin kontrolündeki bölgelere gidiyor olsa da geçimlerini sağlayacak kimseleri yok ve durumları ev kiralamalarına izin vermiyor.  
Çok sayıda dilenci gruplarının, sokak kavşakları, restoran veya yiyecek dükkanlarının girişleri başta olmak üzere işgal altındaki başkentin sokaklarına yayılmasıyla birlikte, akşam geç saatlerde yoldan geçen kişiler, kaldırımlarda uyuyan birçok fakir erkek, kadın ve çocukla karşılaşıyor. Kışın gelmesine ve sıcaklığın yaklaşık 3 dereceye düşmesine rağmen, bu insanların sığınacak bir yerleri bulunmuyor. Sokakta yürüyen bir kişi, şairler tarafından yaşam tarzı ve güzelliği övülen bu şehrin nasıl bir sefalet ve yoksulluk yuvasına dönüştüğüne de tanık oluyor.
Küçük Nura ve annesi, şehrin sakinlerinden yardım istedi.  Annesi, kızının bir geceyi sıcak bir yerde geçirip akşam yemeği yemesini dilediğini söylerken, “Barınacak yerimiz yok ve geceleri binalardan birinin girişine sığınıyoruz” ifadelerini de sözlerine ekledi.
Çektiği sıkıntılardan bitkin düşen kadın, çocuğuyla birlikte erken kalkıp günü geçim arayışıyla geçirdiklerini ancak kışın başlamasıyla birlikte bu ıstırabın daha da arttığını anlattı.
Husi milislerinin, tüccar veya derneklere yönelik tüm hayır faaliyetlerini engellemelerine ve dağıtılacak her türlü yardımın dağıtımı için mezhepsel vizyonlarına göre dağıtılmasını şart koşmasına rağmen, gençlik grupları battaniye toplayıp en fakir ve en muhtaç ailelere dağıtmak için medyadan uzakta çalışmaya devam ediyor. Bazıları da kullanılmış kıyafetleri toplayıp çocuklara ve yaşlılara dağıtıyor. Bazı aileler ise, Sana’da sıcaklık sıfırın altına düşerken aşırı soğuğa göğüs geren çocukların ihtiyaçlarını karşılamak için kıyafet değiş tokuşu yöntemine sığınıyor.
6 yıldır maaşı kesilmiş olan Ümmü Layal isimli öğretmene göre, arkadaşlarının, aileler arasında büyük çocukların eski kıyafetleri küçük çocuklara verilerek kıyafet değiş tokuşu yaparak kış mevsimi ve yeni kıyafet alamama sorunun üstesinden gelmek üzere bir fikir bulduğunu belirtti. Bu fikrin diğer meslektaşları ve arkadaşları arasında yayıldığını anlattı. Arkadaşlarının kullanılmış kıyafetleri yıkayıp değiş tokuş etmek için çalıştığını söyledi.
Yemenli bir yetkilinin Şarku’l Avsat’a belirttiğine göre, Dünya Gıda Programı (WFP), Husi milisler tarafından kontrol edilen bölgelerde bir milyon ek yararlanıcının bulunduğunu onayladı. Bu sayının, devlet kontrolündeki bölgelerdeki yararlanıcıların listesinden düştüğünü belirtildi. Bunun sonucunda, gıda yardımı dağıtım oranını milis kontrolündeki bölgelerde yüzde 75’e, hükümet kontrolündeki bölgelerde ise yaklaşık yüzde 25’e çıktı. Yetkili, devlet kontrolündeki bölgelerde yerinden edilmiş tüm kişiler için düzenlenen bir elektronik kayıt projesi olduğunu ve bunun, yılın başında on binlerce yararlanıcının yardımsız kalmasına neden olan hatalarının üstesinden gelmeye yardımcı olmasının beklendiğini belirtti.
Yerinden edilmiş insanların kaldığı kamplarda da durum farklı değil. Zira on binlerce aile çadırlarda ya da kumaş ya da metal parçalardan yapılmış evlerde yaşıyor. Diğer yandan BM, yeterli battaniye veya ısınma aracı olmayan 54 bin aile olduğuna yönelik uyarıda bulunuyor.
Yerinden Edilmiş Kişiler Kamplarının Yönetimi Yürütme Birimi, Marib’deki yerinden edilmiş insanların şiddetli yağmurlara, soğuğa ve diğer tehlikelere karşı savunmasız olan kamplarda yaşadıklarını, bazı kuruluşlardan ve bazı girişimlerden aldıkları yardımlardan başka gelir kaynaklarının olmadığını söylüyor.
Bu koşullar, Dünya Gıda Programı’nın (WFP) Ekim’den Aralık’a kadar olan dönem için Yemen’deki Entegre Gıda Güvenliği Faz Sınıflandırılması’nın (IPC) öngörülerini doğruladığı bir zamanda yaşanıyor. IPC bu yılın ilk yarısında olduğu gibi yüksek gıda güvensizliği seviyelerine dikkat çekiyor.
Çocukları Kurtarın Vakfı, Yemen’de 2021 yılında çocuklara karşı kaydedilen ihlaller açısından çatışmalardan en kötü etkilenen 10 ülke listesinin başında yer aldığını, buna rağmen Ukrayna’ya kıyasla medyada yalnızca yüzde 2,3 oranında yer aldığını belirtti.
Çocukları Kurtarın Vakfı’na göre, listedeki sıralama ihlallerin sayısına, çatışmanın yoğunluğuna, etkilenen çocukların yüzdesi ve sayısındaki artışa ve bunun çatışmayla bağlantısına dayanıyor. Son bir yılda çatışma bölgelerinde yaşayan çocukların yarısından fazlası yani yaklaşık 230 milyon çocuk, çatışmaların en ölümcül olduğu ülkelerde yaşıyor ve bu da bir önceki yıla göre yüzde 9’luk bir artışı gösteriyor.



Naim Kasım ve Halil el-Hayya'nın konuşmaları arasında

Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım (Video konuşmasından)
Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım (Video konuşmasından)
TT

Naim Kasım ve Halil el-Hayya'nın konuşmaları arasında

Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım (Video konuşmasından)
Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım (Video konuşmasından)

Macid Kayali

Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım konuşmasını içinde bulunduğumuz kasım ayının 20’sinde yaptı. Ardından Halil el-Hayya'nın aynı ayın 21'indeki konuşması geldi. Halil Hayya, İsrail'in Siyasi Büro'nun eski başkanlarına (İsmail Heniyye ve Yahya Sinvar) zaman ve içerik açısından birbirine yakın dönemlerde düzenlediği suikastların ardından Hamas liderleri arasında en önde gelen konuma yerleşti.

Son 20 yılda “direniş ve karşı koyma” ekseninin ön saflarında yer alan, “örümcek ipliğinden daha zayıf” ve çöküşün eşiğinde olduğu varsayılan bir devlet olan İsrail'in varlığına meydan okuyan bu iki hareket, Hamas'ın 7 Ekim 2023'teki Aksa Tufanı saldırısının ve Hizbullah’ın Gazze’ye destek cephesini açmasının ardından, İsrail saldırılarının merkezinde oldular. Gerek Aksa Tufanı gerek destek cephesi, arenalar birliği ile karşılıklı ordular ve füzeler fırlatma fikrine dayanıyordu.

Ancak yaklaşık 14 ay sonra ortaya çıkan sonuç, Filistinliler ve Lübnanlılar için yeni, korkunç bir Nekbe’yi (felaketi) açığa çıkardı. İsrail'in hayali “angajman kurallarını” umursamadığı, “uzun süreli bir savaş" yürütebileceği, yüksek insani ve ekonomik maliyetlere katlanabilecek kapasitede olduğu, Aksa Tufanı günündeki yenilgisini ve askeri, istihbari ve insani kayıplarını, Filistinlilerin durumunu, Lübnan ve belki de Suriye ve Irak'ın durumunu değiştirmeye çalışacak bir fırsata dönüştürebileceği ve İran'ı dizginleyebileceği görüldü.

Sonuç olarak, Gazze’ye yönelik abluka kalkacağına kendisi harabeye döndü ve acımasız bir askeri işgale maruz kaldı. Yaklaşık 2 milyon Filistinli, asgari yaşam standartlarından yoksun, hapishane benzeri izole alanlarda yaşıyor. Bu durum artık Güney Lübnan'ı, Beyrut'un güney banliyösünü ve Bekaa Vadisi'ndeki bazı bölgeleri de kapsıyor. İsrail zayıflamak yerine kurulduğu günden bu yana her zamankinden daha güçlü hale geldi. Bu mücadele aynı zamanda İsraillileri birleştirdi ve İsrail'in ABD ile ilişkilerini eskisinden daha da güçlendirdi.

Sorun şu ki, Hamas ve Hizbullah'ın geri kalan liderleri tüm bunları henüz idrak etmiş değiller. Halen bir tür inat ve gerçeklerin, güç dengesinin, Filistinlilerin ve Lübnanlıların koşullarındaki korkunç kötüleşmenin inkarı içindeler. Hatta daha önceki gerçekçi olmayan tezlerden veya yanılsamalardan geri adım atılmasına rağmen, İsrail saldırıları sonucunda Hizbullah ve Hamas’ın zayıfladığını bile inkar ediyorlar.

Başlangıçta her iki tarafın da savaş başlatma veya direnişi sürdürme çağrılarının ardından (Bkz. Muhammed ed-Dayf'in 7 Ekim 2023'teki konuşması ve Nasrallah'ın suikastından birkaç gün öncesine kadar yaptığı konuşmalar), şimdi yaptıkları ateşkes ve çatışmaların durdurulması talebi bunu temsil ediyor. Kasım ve Hayya yukarıda bahsettiğimiz konuşmalarında bu konuda ve savaşın sürdürülmesinde ısrar edenin İsrail olduğunu varsaymakta hemfikirlerdi.

Hemfikir oldukları bir diğer nokta koşullar öne sürmekti. Kasım'a göre müzakereler iki çatı altında sürüyor; tam bir ateşkes, Lübnan'ın egemenliğinin korunması ve İsrail'in Lübnan'ın egemenliğini ihlal etmesine, Lübnan'a girip istediği gibi öldürmesine izin verilmemesi. Hayya ise şunu vurguladı: Gazze Şeridi'ndeki savaş durmadan ve yerinden edilenler geri dönmeden takas anlaşması olmayacak. Burada fikrimiz şu; bu tezler tamamen doğru, geçerli ve meşru, ancak savaş öncesinde ne Hizbullah ne de Hamas bu tezlere göre hareket etmiyordu. Hayya'nın istediği Aksa Tufanı öncesi Gazze'nin artık mevcut olmadığı ve aynı durumun Lübnan'daki bazı bölgeler için de geçerli olduğu unutulmamalı.

Kendine güvenen her siyasi hareket veya ulusal kurtuluş hareketi başarısızlığını, yenilgisini veya acizliğini itiraf edebilir. Buna karşılık inat ve inkar, bu hareketin halkının çıkarlarına yabancı olduğunu gösterir

İki taraf ayrıca arenalar birliğinin geçerliliğini yitirdiği konusunda da birleştiler. Zira İran kendisini çatışmanın dışında tuttu, Suriye rejimi ilgilenmedi, Hizbullah, değişen koşullar ve gerçekler nedeniyle Gazze'den desteğini çekti. Buna rağmen en büyük felaket, Hayya'nın sanki başka bir kıtada yaşıyormuş gibi “Müslüman Arap milletini sahip olduğu güç ve imkanlar” ile “düşmanı savaşı durdurmaya zorlayamamakla” suçlamasıydı. Sanki güç denklemlerinde hiçbir şey değişmemiş ya da İsrail ordusuyla yaşanan çatışmalar veya zaman zaman orayı burayı bombalamalar, İsrail'in bu soykırım savaşında Filistinlilere ve Lübnanlılara yaptıklarını ve bunun sonucunda ortaya çıkan korkunç trajedileri dengeliyormuş gibi söylenen sözler, bu iki konuşmanın gerçeklikten kopuk olduğuna dikkat çekiyor. Nitekim Kasım şöyle diyor: İsrail bizi yenemez ve kendi koşullarını bize dayatamaz. Söz, karadaki çatışmalar, füze ve İHA saldırıları ile savaş meydanınındır. Uzun süre devam edecek gücümüz var. Uzun bir savaşa hazırlandık. Şu anda müzakere ediyoruz ancak ateş altında olduğumuz için değil çünkü İsrail de ateş altında.”

Bu kopukluk, Hizbullah ve Hamas’ın savaş öncesi dönemdeki slogan ve konuşmalarını da kapsadı. Kasım'ın şu sözleri de bunu gösteriyor gibi: “Cumhurbaşkanının Meclis aracılığıyla anayasaya uygun şekilde seçilmesine etkin katkımızı sunacağız. Siyasi adımlarımız (Taif) çatısı altında olacaktır. İnşa etmek ve korumak için siyasi alanda da var olacağız.”

Hayya ise, Hamas’ın Gazze Şeridi'ni yönetmek için bir komite kurulmasını kabul ettiğinden bahsetti. Oysa savaştan önce Gazze’nin yönetiminde müttefik olsa bile kendisine herhangi bir tarafın ortak olmasını kabul etmiyordu. Hayya şunu da söylüyor: “İç ulusal uzlaşmaya varılmasına katkıda bulunabilecek hiçbir fırsatı göz ardı etmiyoruz ve sorumluluk sahibi olarak bunun için çalışıyoruz.”

Elbette kendine güvenen her siyasi veya ulusal kurtuluş hareketi başarısızlığını, yenilgisini veya acizliğini itiraf edebilir. Buna karşılık inat ve inkar, bu hareketin kendi halkının çıkarlarına yabancı olduğunu ya da sadece bir otorite olarak varlığını sürdürmeyi önemsediğini gösterir. Bu, sözler ve eylemler, sloganlar ve olasılıklar, hayal ve gerçeklik arasında büyük bir farkın olduğu, kamu yararının veya halkın çıkarının, özel çıkar veya otoritenin yararı lehine yok sayıldığı Arap siyasi yaşamında yaygındır.

Örneğin altmışlı ve yetmişli yılların terminolojisine göre “milliyetçi” ve “ilerici” rejimler ile birlikte, Filistin'in kurtuluşu, Filistin davasının merkeziliği, Arap birliğinin, özgürlüğün ve sosyalizmin sağlanması gibi “büyük” olarak tanımlanan davaların zor olduğu sonucuna varmıştık. O dönemde geçim sorunları ve vatandaşların hakları meseleleri önemsiz meselelermiş gibiydi. Öte yandan Haziran 1967 savaşında İsrail daha da genişledi ve Ekim 1973 savaşı düzenli ordular arasındaki son Arap-İsrail savaşı oldu. Ardından Mısır'ın 1979'da İsrail ile Camp David Anlaşması'nı imzalaması ve bununla normalleşme yolunun açılması ile birlikte Arap-İsrail çatışmasının bitişine tanık olduk. Araplar arasında ekonomik entegrasyon düzeyinde de olsa birlik meselesine gelince, Suriye, Mısır ve Irak'taki rejimler arasında yaşanan yabancılaşma ve husumet nedeniyle çöktü. Bu arada vatandaşlık kavramının eksikliği ve devletin gelişmemiş olması nedeniyle özgürlük ve sosyalizm fikirlerinin kaderi de daha iyi olmadı.

İsrail, Filistin ulusal hareketinin içini boşaltmak ve onu bir ulusal kurtuluş hareketinden bir otoriteye ve ardından iki otoriteye dönüştürmek için kullandığı stratejilerde başarılı olmuş gibi görünüyor. Bu başarı Filistin ulusal hareketinin kaybetmesine ve fedakarlıkların boşa gitmesine yol açtı.

Sonuç olarak Arap dünyasındaki tüm siyasi hareketler bu acı kaderden kurtulamadı. Milliyetçi, solcu ve İslamcı eğilimleri ile tümü, başarısızlık, acizlik, eksiklik ve kırılganlıkta korkunç bir noktaya ulaştılar. Herhangi birinin başarıları yerine, toplumlarından izole olduklarının ve kaybolduklarının gözlemlendiği bir kerteye vardılar.

Filistin örneğinde bile İsrail, Filistin ulusal hareketinin içini boşaltmak ve onu bir ulusal kurtuluş hareketinden bir otoriteye ve ardından iki otoriteye dönüştürmek için kullandığı stratejilerde başarılı olmuş gibi görünüyor. Bu başarı Filistin ulusal hareketinin kaybetmesine ve fedakarlıkların boşa gitmesine, halkı, toprağı ve davayı özdeşleştiren birleştirici bir ulusal vizyonun, yatırım yapılabilecek mümkün, sürdürülebilir ve uygulanabilir bir mücadele stratejisinin eksikliğine yol açtı.

Elbette tüm bu söylediklerimiz işgal olduğu sürece direnişin meşruluğunun teyit edilmesini de içeriyor ve İsrail sömürgecidir, yerleşimcidir, ırkçıdır, saldırgandır. Ancak güç dengesini, iç ve dış siyasi verileri anlamaya, fedakarlıkları siyasi başarılar için kullanma imkanına, birikime ve kademe kademe zafere ulaşmaya dayalı direniş yaklaşımı ile karşılıklı ordular şeklinde savaşma, ölümcül darbe indirme arasında büyük bir fark vardır. Zira son ikisi İsrail'in üstün olduğu, Filistinlileri yok etmek için bütünüyle kontrolsüz hareket ettiği alandır. Bu felaketin önlenmesi için kaçınılması gereken de bu ikisiydi.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.