Husi kontrolündeki bölgelerde artan hoşnutsuzluk, halk ayaklanmasına haberci mi?

Sana'a'nın kuzeyindeki Amran’da yaşayan bir Yemenli, bir yardım kuruluşu tarafından sağlanan gıda yardımını alırken (EPA)
Sana'a'nın kuzeyindeki Amran’da yaşayan bir Yemenli, bir yardım kuruluşu tarafından sağlanan gıda yardımını alırken (EPA)
TT

Husi kontrolündeki bölgelerde artan hoşnutsuzluk, halk ayaklanmasına haberci mi?

Sana'a'nın kuzeyindeki Amran’da yaşayan bir Yemenli, bir yardım kuruluşu tarafından sağlanan gıda yardımını alırken (EPA)
Sana'a'nın kuzeyindeki Amran’da yaşayan bir Yemenli, bir yardım kuruluşu tarafından sağlanan gıda yardımını alırken (EPA)

Yemenlilerin Husi milislerinin yozlaşmasıyla ilgili eleştirileri, son zamanlarda benzeri görülmemiş bir şekilde artarak grubun sadık unsurlarına ve onu destekleyen nüfuz sahibi kişilere ulaştı. Bu sebeple tutuklama kampanyaları başlatan milisler, darbeci davranışlarını eleştirenleri hapse atmakla tehdit ediyor.
Ülkedeki yoksulluk derecesi artarken milisler ise ellerindeki servet ve ülke kaynaklarını kendi yandaşlarına ve üst düzey liderlerine sağlamaya devam ediyor. Böylece milyonlarca Yemenli, maaş, hizmet, eğitim ve sağlık gibi en temel haklarından mahrum kalıyor.
Husi grubunun yolsuzluğuna ırkçı ve mezhepçi davranışlarının da eklenmesinin halkın milislere karşı ayaklanmasına yol açabileceğini söyleyen gözlemciler, milislerin muhalifleri susturmak için çeşitli baskı yöntemlerine başvurduğunu, ancak yine de Husi kontrolündeki bölgelerdeki Yemenlilerin böyle bir ayaklanmaya hazır olduğunu öne sürüyor.
Yemen Enformasyon Bakanı Muammer el-İryani, şu açıklamalarda bulundu:
“İran'a bağlı terörist Husi milislerin kontrolündeki bölgelerde yaşayan halkın artan öfkesi ve sosyal medyada aktivistlerin, hatta ünlülerin de dahil olduğu eleştiri dalgası, milislerin uygulamalarının, liderlerinin yozlaşmasının, halkın geçimini engellemelerinin doğal bir sonucudur. Olup bitenler yaklaşmakta olan bir halk ayaklanmasına işaret ediyor. Milislerin kontrolündeki bölgelerde yaşayan vatandaşların büyük çoğunluğu, Husi sloganlarına aldananlar da dahil olmak üzere, Husilerin başarısızlığından ve yolsuzluğundan emin hale geldi. İnsanlar ülkeyi bu hale getirenin Husiler olduğunu, milislerin herhangi bir ulusal projesinin olmadığını, yalnızca İran'ın yayılmacı gündemini uygulamak için bir araç olarak kullanıldığını anladı.”
İran’da yaklaşık üç aydır devam eden protestolara verdiği desteği dile getiren İryani, “Bu yükselen devrim, Yemenlileri Tahran mollalarının uşaklarına karşı ayaklanmaya, toprağı, kuşakları ziyan eden, yoksulluk, açlık ve hastalığı getiren terörist milis karşısında kimlikleri, gururları ve haysiyetleri için zafer kazanmaya sevk ediyor” vurgusunda bulundu.
Uluslararası toplumu, Birleşmiş Milletler’i (BM), BM Özel Temsilcisi’ni ve insan hakları örgütlerini eleştiren Bakan İryani, Husi milislerin vatandaşlara karşı işlediği suçlara ve ihlallere, yoksullaştırma ve aç bırakma politikalarına sağır kaldıklarını söyledi. Aynı zamanda “Sizi Yemenlilere kulak vermeye, onların milislerden kurtulma, doğal hakları olan özgürlük, onur ve haysiyet içinde yaşama yönündeki haklı taleplerine destek olmaya davet ediyorum” ifadelerini kullandı.
Uluslararası denizciliği tehdit etmeye, petrol ihraç limanlarına saldırılar düzenlemeye devam eden Husi grubu, ateşkesin uzatılması, savaşın sona erdirilmesi ve barışın tesisi yönündeki müzakereleri başlatma yönünde BM ve uluslararası düzeydeki tüm önerileri reddediyor.
Ummanlı bir heyet, milis lideri Abdulmelik el-Husi ve diğer milis liderleriyle Sana'da bir araya gelmiş, darbeci grubu barış yolunu seçmeye ikna etmek amacıyla yeni öneriler sunmuştu. Maskat’tan Sana’ya gelen Umman heyetine eşlik eden milis grubu sözcüsü Muhammed Abdusselam, aralarındaki toplantıların verimli geçtiğini, müzakerelerde öne sürülen fikirlerden bahsedildiğini ifade etti. Ancak grup liderinin gerilimi sürdürme tehditlerini yinelediğini aktardı.
Grubunun ateşkes taahhütleriyle ilgilenmediğinden bahseden Abdusselam, radikal yanlısı grubun talepleri yerine getirilmediği taktide savaşa geri dönülebileceğini ima etti. Abdusselam, milis medyasında yer alan açıklamalarına göre, “Sahadaki güçlerimiz yeni çatışma kuralları dayattı. Şuan ateşkes konusunda herhangi bir taahhütle karşı karşıya değiliz. Ancak Umman'daki kardeşlerimiz ilerleme sağlama yönünde fikirlerin tartışılması için kayda değer çabalar gösteriyor” ifadelerini kullandı.
Yüz milyarlarca riyal değerinde olduğu tahmin edilen Hudeyde limanlarının gelirlerinden bahsetmeyen Husiler, yaklaşık 700 bin silahlı milisi için petrol ve doğalgaz gelirlerinden maaş talep ediyor. Meşru hükümet ise bu şartları reddediyor.
Siyasi ve ekonomik kazanımlar elde etmek için her fırsatta insani konulardan bahseden Husi milisler, sekiz yıldır Taiz kentine uygulanan askeri kuşatmayı kaldırmayı ise reddediyor.
Milisler, geçtiğimiz 21 Ekim itibariyle Hadramut ve Şabva'daki petrol ihracat limanlarına birden fazla terörist saldırı düzenlemiş, düzenlenen saldırılar ham petrolün ihracını engellemişti. Meşru hükümet ve uluslararası alanda tanınan Başkanlık Konseyi ise kurtarılmış bölgelere hizmet için kullanılan petrol gelirlerinden mahrum kalarak kritik bir duruma düşmüştü.
Husi milislerin barış ve sükunet çağrılarını reddetmeye devam etmesini uluslararası topluma hakaret olarak nitelendiren Yemen Dışişleri Bakanı Ahmed Avad bin Mubarek, aynı zamanda kendi deyimiyle milisleri razı etme politikasını durdurma, bölgenin güvenliği ve küresel istikrara yönelik müdahalelere son vermek için farklı bir yaklaşım benimseme çağrısında bulunmuştu.



22. Astana görüşmelerinde Trump'ın Suriye politikası öne çıkıyor

Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)
Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)
TT

22. Astana görüşmelerinde Trump'ın Suriye politikası öne çıkıyor

Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)
Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)

Suriye'deki ateşkesin garantörleri (Rusya, İran ve Türkiye) arasında gerçekleşen 22. Astana görüşmeleri, Suriye hükümeti ve muhalefet heyetlerinin yanı sıra Ürdün, Irak, Lübnan ve Birleşmiş Milletler'den (BM) gözlemcilerin katılımıyla dün (Pazartesi) Kazakistan'ın başkentinde başladı.

İki gün sürecek olan toplantı Rusya'nın girişimiyle düzenlenirken, Türkiye ve İran tarafından da desteklendi. Rusya Devlet Başkanı’nın Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev'e göre, tartışılacak önemli unsurlar arasında ABD'nin seçilmiş Başkan Donald Trump döneminde Suriye'ye yönelik politikasındaki olası değişiklikler yer alıyor.

22. Astana görüşmelerinin gündeminde ayrıca, özellikle Gazze Şeridi'ndeki savaşın Lübnan'a sıçraması, İsrail'in Suriye'ye yönelik devam eden saldırıları ve bunun daha geniş bir çatışmaya dönüşeceğine dair artan korkular açısından hızlanan bölgesel gelişmeler de öne çıkıyor.

Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mikhail Bogdanov geçen ay yaptığı açıklamada, ‘tarafların yılsonundan önce bir araya gelerek Suriye ve bölgedeki duruma öncelik vermelerinin önemli olduğunu’ söyledi. Aynı zamanda Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), ‘Hizbullah'ın, İranlıların ve İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) bağlı milislerin Suriye topraklarındaki hareketlerinin kısıtlanmasını’ içeren ve daha önce duyurulmamış bir Rusya-Suriye anlaşmasını duyurdu.

Alev uzantısı

Ortadoğu'daki çatışmanın çözümü ve Suriye'deki durum konularına ek olarak, Astana müzakerelerinin mevcut turunun gündeminde, katılımcıların daha önceki tüm turlarda tartıştıkları konular da yer alıyor: ‘Mahkumların serbest bırakılması, kayıp kişilerin aranması, insani durum, barış sürecini kolaylaştırmak için uluslararası toplumun çabalarının seferber edilmesi, Suriye'nin yeniden inşası ve Suriyeli mültecilerin anavatanlarına dönmeleri için koşulların yaratılması.’

zcsdv
Suriyeli inşaat işçileri Eylül 2023'te Suriye'nin kuzeyindeki Halep kentinde bulunan Sûku’l Atik’in restorasyonu üzerinde çalışıyor. (AFP)

Ancak müzakerelerin ilk gününde yapılan ikili görüşmelerde de görüldüğü üzere asıl öncelik, özellikle Gazze Şeridi'ndeki savaşın şiddetlenerek Lübnan'a sıçraması ve Suriye'nin bu savaşa müdahil olma tehdidinin sürmesi nedeniyle Suriye'nin çevresindeki siyasi ve askeri durumdaki gelişmelere odaklandı.

Rus heyetine başkanlık eden Lavrentiev, ülkesinin Ortadoğu'daki krizin Suriye'ye sıçramasını önlemek için elinden gelen her şeyi yapacağını vurguladı. Lavrentiev, “Taraflar bu turda bölgesel durumu ve Suriye'deki etki düzeylerini görüşmeye odaklanmaya gayret ediyor” dedi.

Trump'ın değişiklikleri

Lavrentiev, “22. Astana görüşmeleri, Gazze Şeridi'ndeki durum nedeniyle bölgesel gerginliğin yaşandığı zor koşullar altında gerçekleşiyor… Seçilmiş Başkan Donald Trump yönetiminde ABD'nin Suriye politikasındaki olası değişiklikler, Suriye'deki ateşkesin garantörleri arasındaki tartışmanın önemli bir unsurudur” ifadelerini kullandı.

Lavrentiev'in mevcut tur için ortaya koyduğu öncelikler, Trump'ın Suriye'deki ABD güçlerini geri çekme yönündeki önceki vaatlerini yerine getireceği beklentileri ışığında önemlidir; bu da güç dengesinde ve çeşitli tarafların hareketlerinde önemli değişikliklere kapı açmaktadır. ABD güçlerinin çekilmesi, Astana sürecinin üç garantörü tarafından kabul edilen taleplerden biriydi ve Moskova, Tahran ve Ankara'nın isteklerini karşılayan bir talepti.

Lavrentiev, Rusya'nın ‘Donald Trump'ın dış politikasının seyrinde olası bir değişiklik beklentisi içinde olduğunu, ancak açıklamalara değil, pratik eylemlere ve sunacağı önerilere bakacağını’ söyledi.

zxcdv
Suriye'nin kuzeydoğusundaki ABD güçleri (arşiv)

21. Astana görüşmeleri, Haziran 2023'te yapılan bir toplantının ardından 24 Ocak'ta Kazakistan'ın başkentinde gerçekleştirildi. Toplantı sırasında Kazakistan Dışişleri Bakanlığı, 2017 yılında Rusya, İran ve Türkiye tarafından onaylanan Astana sürecinin (üçlü garanti formülü) durdurulduğunu açıkladı. Ancak Moskova daha sonra üç tarafın Astana formülü çerçevesinde görüşmelere devam etme taahhüdünü yineledi.

Müzakerelerin ilk gününde katılımcı heyetler, toplantının nihai belgesinin açıklanmasından önce bugün (Salı) resmi olarak sonuçlandırılması beklenen ilk genel oturum öncesinde ikili ve üçlü istişare toplantıları yapmakla meşguldü.

Türkiye, Dışişleri Bakanlığı Suriye İkili İlişkiler Genel Müdürü Büyükelçi İhsan Mustafa Yurdakul başkanlığındaki bir heyet tarafından temsil edildi.

Rus heyetine Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev başkanlık etti. İran heyetine ise Dışişleri Bakanı'nın siyasi işlerden sorumlu danışmanı Ali Asgar Hacı başkanlık etti.

Şam heyetine Dışişleri Bakan Yardımcısı Eymen Raad, muhalefet heyetine ise Ahmed Tuma başkanlık etti. Toplantıya ayrıca, BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen başkanlığındaki heyet de katıldı.

Toplantılara Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) temsilcileri de katılıyor. Ürdün, Lübnan ve Irak'tan da gözlemciler bulunuyor.

Astana formatı, Suriye'deki siyasi krize bir çözüm bulmak amacıyla garantör ülkelerin (Türkiye, Rusya ve İran) himayesinde 2017 yılında başladı.