Husiler büyük şirketleri ‘kamulaştırma’ ile tehdit ediyor

Taiz şehrinde bir pazarda müşterilerini bekleyen Yemenli bir kadın (AFP)
Taiz şehrinde bir pazarda müşterilerini bekleyen Yemenli bir kadın (AFP)
TT

Husiler büyük şirketleri ‘kamulaştırma’ ile tehdit ediyor

Taiz şehrinde bir pazarda müşterilerini bekleyen Yemenli bir kadın (AFP)
Taiz şehrinde bir pazarda müşterilerini bekleyen Yemenli bir kadın (AFP)

Husi milisleri geçtiğimiz günlerde, birçok lideri ve aktivisti aracılığıyla geniş çaplı bir kampanya başlattı. Kampanyada daha fazla yasa dışı gelir elde etme çabasıyla, Yemen’in en büyük ticari grubu olan Hayel Saeed Anam Grup Şirketi ‘kamulaştırma’ ile tehdit edildi.
Husi milislerinin tehdidi, milislerin dayattıkları fiyatlara uymadıkları iddiası ile şirketin birçok Yemen şehrindeki şubesini kapatmasının ardından başlatıldı.
Hayel Saeed Anam Grup Şirketi ise, milisleri yüksek fiyatların sebebi olmakla ve bu adımdan kâr elde etmeyi amaçlamakla suçladı ve milislerin iddialarını ‘söylenti ve yanıltıcı haberler’ olarak nitelendirdi. Şirketin açıklaması, Husi liderlerin başlattığı kışkırtma ve tehdit kampanyalarına ayrıca ‘kamulaştırma’ adı altında şirketleri ele geçirme denemesine bir yanıt olarak geldi. Şirket, Husilerin bu adımlarını, kamuoyunun kafasını karıştırmak, gruba olan güvenini sarsmak ve itibarını zedelemek için bir girişim olarak değerlendirdi.
Grup, yaptığı açıklamada, kendisine yönelik kışkırtma girişimini ve Husi liderleri tarafından yayılan söylentileri kınadı. Şirket ürünlerinin fiyatları konusunda, kalite standartlarının yanı sıra emtia maliyetlerinde yerel ve uluslararası değişkenlerin iniş ve çıkışlara etkisi göz önüne alınarak rekabet edilen emsallerine ayak uydurulduğunu vurguladı. Tacirleri fiyatları düşürmemeye zorladığına yönelik iddiaları reddetti.
Söz konusu açıklama, Husi medyasının Yemen’deki en büyük ticari grup olan ve ülke pazarın temel gıda maddeleri veya imalat malları gibi ihtiyaçlarının büyük bir kısmını sağlayan ticari gruba yönelik saldırısının ardından yapıldı.
Husi liderlerinden biri olan ve Husi Yüksek Siyasi Konseyi (Husi Darbe Yönetim Konseyi) olarak adlandırılan oluşumun Başkanı Mehdi el-Maşat’ın kardeşi Seyf el-Maşat ülkedeki en büyük ticari gruba bir medya saldırısı başlatarak, şirketi toptancı ve perakende satıcılarını fiyatları düşürmemeye zorlama, vatandaşın mağduriyetine kayıtsız kalma, merhamet ve vicdanı hesaba katmamakla suçladı. Maşat Twitter’da yaptığı paylaşımda, gruba karşı öfkesini dile getirerek, hesap vereceklerine yönelik söz verdi, iddiasında şirketin yaptıklarının ‘vatandaşları sömürmek için bağımsız bir devlet ilan etmekten bir eksiği olmadığını’ belirtti. Diğer Husi liderler, sosyal medyadaki hesapları aracılığıyla Hayel Saeed Anam Grup Şirketi’ni hedef aldı ve grubun tüm şirketlerinin kapatılmasını, ticari ve ekonomik faaliyetlerinin engellenmesini, para ve mal varlığına el konulmasını talep etti.
Husi milisler daha önce gruba bağlı tüketici şirketi Natco Şirketini ve bir dizi başka şirket ve kuruluşu, milislerin onayladığını iddia ettiği gıda fiyatlarına uymama bahanesiyle kapatmıştı.
Şarku’l Avsat’ın Sana’daki ticari kaynaklardan aktardığı habere göre, milisler geçen hafta 10 gıda üretimi ve ithalat şirketini kapattı. Ardından Sana ve komşu vilayetlerdeki düzinelerce ticari pazarda, toptancı ve perakendeciler alarma geçti.
Hayel Saeed Anam Grup’un, Dhamar ve Kızıldeniz kıyısındaki el-Hudeyde başta olmak üzere Husi milislerin kontrolü altındaki bazı şehirlerde bulunan şubeleri geçen hafta kapatıldı.
Kaynaklara göre kapatma işlemleri, söz konusu kurumların Husilerin bazı meblağlar ödemeleri için yaptığı şantajlara yanıt vermeyi reddetmesinden sonra uygulandı. Kaynaklar, Husilerin şantajlarına boyun eğen şirketlerin ise, genel merkezlerini ve şubelerini yeniden açabildiklerini aktardı.
Büyük ticari grup, Husilerin kendisine yönelik suçlamalarını reddetmekle yetinmeyerek, yaptığı açıklamada ‘kamuoyunun ve Yemen toplumunun, kendisine ve köklü değer ve ilkelerine yönelik güveninden, ulusal görevine ve sosyal sorumluluğuna bağlı, lider bir ulusal grup olmaktan gurur duyduğunu’ vurguladı.
Açıklamada ayrıca, ‘insanların yüksek hammadde fiyatları ve yerel ve küresel üretim maliyetlerinin, emtia fiyatlarına doğrudan ve önemli yansımalarının farkında olması ve bu konudaki bilgili olmasının’ Husi iddialarının ve iftiralarının kırılgan olmasını sağladığını vurguladı. Kendilerine yönelik bu iddiaları destekleyenlerin, piyasanın açık olduğuna, hiçbir zaman şirketin veya başkalarının tekelinde olmadığının tamamen farkında olduklarını belirtti.
Husi lideri Abdurrahman el-Ahnumi, grup şirketinin açıklamasını ‘görülmemiş bir cüret’ olarak nitelendirdi. Twitter’da yaptığı paylaşımda “Gruptan, tüm vatandaşlara yönelik bir özür bekliyorduk ancak ne yazık ki bu aşağılayıcı açıklamayı yayınladılar” ifadelerine yer verdi. Şirkete yöneltilen suçlamaların ‘ne yanıltıcı haber, ne de bir söylenti’ olduğunu belirtti
Milisler, onlara belirtilen fiyattan satış yapacaklarına yönelik yemin eden kişilerin videolarını yayınladı. Söz konusu görüntülerin, Hayel Saeed Anam Grup’un genel merkezinde çekildiği, görüntüdeki kişilerin şirketten mal alan toptancılar olduğu iddia edildi.
Husi milisleri, Gıda ve Ev Malzemeleri Tacirleri Sendikası adlı yeni bir sendika oluşturdu. Birçok ticari ve ekonomik kaynak, bunun amacının büyük şirketlere ve ticaret gruplarına şantaj yapmak, onları milislere bağlı tacirlere tazminat ödemeye zorlamak olduğunu belirtti. Kaynaklar ayrıca milislerin bu sendika aracılığıyla kullandıkları şantaj yöntemlerinden birinin de, söz konusu şirketlerin gıda maddelerinin bozuk olduğunu, verilerinin sahte olduğunu veya fiyatlarının yönetim tarafından belirlenen fiyatlara ihlal teşkil ettiğini iddia etmek olduğunu da bildirdi.
Şirkete yönelik bu adımlar, Husi milislerin kontrolündeki bölgelerde vatandaşların zor yaşam koşulları ve milislerin politikaları sonucunda satın alma güçlerinin düşmesi ve yoksullaşmaları nedeniyle ekonomik durgunluğa ve ticari faaliyetlerde yavaşlamaya tanık olduğu, aynı zamanda tacir ve iş adamlarının yıl bitmeden yükümlülüklerini yerine getirmeye ve hesaplarını denetlemeye çalıştıkları bir dönemde atıldı.



İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
TT

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)

Mecid Kayalı

Mevcut koşullar altında İsrail, Hamas ve Hizbullah'ın gücünü ve konumunu zayıflattıktan, Suriye rejimi çöktükten ve İran'ın Arap Maşrık (Levant) ülkelerindeki nüfuzunu sonlandırdıktan veya sınırlandırdıktan sonra, bölgede politik ve güvenlik açısından yeni bir stratejik gerçeklik dayatmaya çabalıyor. Hatta Aksa Tufanı’nın, ABD'nin sınırsız desteği de dahil ortaya çıkardığı sonuçlardan yararlanarak, bu bölgede bir tür kırılgan rejimler kurmak için müdahalelerde bile bulunuyor.

Siyasi düzeyde İsrail, yalnızca zayıf ve dağılmış Arap sistemine karşı değil, aynı zamanda diğer iki bölge ülkesine, yani Türkiye ve İran'a karşı da bölgede daha güçlü bir bölgesel devlet veya baskın bir devlet olarak kendini dayatmaya çalışıyor. İsrail'in Türkiye ile sorunu, Türkiye'nin yeni Suriye'deki siyasi, ekonomik ve askeri ağırlığının azaltılmasıyla ilgili ise İran ile sorunu, İran'ın nükleer ve füze programlarını çökertme ve kendisini sınırları içine hapsetmekte ısrar etmesinden kaynaklanıyor. Filistinlilere gelince, İsrail onları siyasi denklemden silmeye, bağımsız bir Filistin varlığını engellemeye ve nehirden denize kadar üzerlerindeki hakimiyetini sağlamlaştırmaya çalışıyor.

Güvenlik açısından İsrail, yalnızca ordusunun prestijini yeniden kazanmasını sağlamayı veya yakın çevresinde herhangi bir askeri gücün belirmesini engellemek için önleyici savaşlara girişmeyi amaçlamıyor. Aynı zamanda Suriye ve Lübnan'da, kendine hayati bir alan yaratmaya çalışıyor. Gazze ve Batı Şeria'da oluşturulacak tampon bölgelerle birlikte, bu alan Suriye’de Dera, Kuneytra ve Suveyda illeri, Lübnan'da, Litani Nehri'nin kuzeyindeki Evveli Nehri sınırlarına kadar olan bölge dahil olmak üzere 60 kilometre derinlikte. Adı geçen iki ülkeye zaman zaman düzenlediği askeri saldırıların açıklaması da budur. Bu saldırılarla sanki hem devlet hem de milis güçler düzeyinde kendisi ile çatışmada askeri seçeneğin sonunu hazırlıyor.

Ancak İsrail, radikal hükümetinin savaşı sürdürme, Suriye, Lübnan, Gazze ve Batı Şeria’yı silahsızlandırma veya silahları sınırlandırma talebi konusundaki ısrarından da anlaşılacağı üzere, ayrıca Suriye ve Lübnan'daki mezhepsel ayrışmalara yatırım yaparak, komşu rejimlerin yapılarını değiştirmek için mevcut Arap, bölgesel ve uluslararası koşulları kullanmayı amaçlıyor. Böylece mezhepçi/Yahudi devleti karakterini genelleştirmeye çalışıyor. Zira Arap Maşrık ülkelerinin de kendisine benzemesi, onu Arap coğrafyasında bir Yahudi devleti olarak istisnai durumundan kurtaracaktır. Azınlıkları korumak ile övünmesinin anlamı da belki budur.

İsrail, tarih boyunca jeopolitik önemi nedeniyle, şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklanıyor. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden yaşıyor ve Esed rejiminin bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor.

Bu bakış açısının İsrail'de aşırı milliyetçi ve dinci sağın ideolojik cephaneliğinin her zaman bir parçası olduğu biliniyor. Bu, bazılarının inandığı gibi Suriye'yi sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda ve en önemlisi toplumsal düzeyde de bölmeyi amaçlıyor.

Tarih boyunca sahip olduğu jeopolitik önem nedeniyle, İsrail'in şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklandığı aşikâr. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden geçiyor ve Esed rejiminin geride bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor. Yani bu dönem, İsrail'in Suriye'yi devlet ve halk olarak zayıflatması, gelecekte de siyasi, ekonomik ve sosyal güç elde etme kabiliyetini sınırlaması için en uygun dönemdir.

İsrail'in Suriye'ye yönelik müdahale ve saldırılarını, öncelikle terörist ve cihatçı etkinin artması korkusuyla örtbas ettiğini belirtmekte fayda var. İkinci gerekçesi, İsrail'e karşı düşmanlık beslediğini varsaydığı, sanki bu konuda İran'ın yerini alabilecekmiş gibi algıladığı Türkiye'nin nüfuzunun artmasını engellemek. Üçüncüsü, yeni Suriye rejiminin, İsrail'e karşı savaşmayacağına dair İsrail'i rahatlatacak ölçüde kesin işaretler vermemesi. Dördüncüsü, bölgedeki yeni denklemler ve gelişmeler doğrultusunda Suriye'yi İsrail ile normalleşme dalgasına çekmek.

Suriye'nin İsrail'in bu pusuları ve müdahaleleri karşısındaki sorunu, bitkin ve güçsüz olması ve onu parçalanmaya sürükleyen etkenlerin varlığıdır. İsrail ile hegemonya mücadelesi veren bölgesel güçlerin ortadan kalkması veya zayıflamasıdır. İran, tüm milis güçlerinin başına gelenlerden sonra artık kendi bekasıyla ilgileniyor. Siyasi ve ekonomik baskı altında olduğu gibi, nükleer ve füze programlarının belini kıracak olası bir saldırı tehdidiyle de karşı karşıya.

Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti bir kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir

Türkiye’ye gelince, Suriye liderliğini kucaklamasına veya desteklemesine rağmen, ABD'nin desteklediği İsrail politikalarına karşı fazla bir şey yapması mümkün değil. Türkiye, NATO'nun önemli bir üyesi ve Suriye'ye olan ilgisi büyük ölçüde, hemen yanı başında bağımsız bir Kürt oluşumunun kurulmasını engellemekle sınırlı. Söylemi ne olursa olsun Suriye'deki rolünü sadece yumuşak güç, ekonomik imkânlar, altyapı ve hatta güvenlik güçlerinin eğitimi ile sınırlıyor.

Bu durum karşısında Suriye'nin seçenekleri sınırlı ve kısıtlı görünüyor; yorgun, bitkin ve parçalanmış, siyasi, ekonomik ve sosyal olarak acilen toparlanmaya ihtiyaç duyan bir Suriye gerçeğinde askeri seçeneği önermek pervasızlıktır. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Suriye ordusunun kapasitesinin ve altyapısının tahrip edilmesinden ve İsrail’in uzun elinin İran'a kadar bütün Ortadoğu'ya uzanabildiği ortaya çıktıktan sonra, savaşacak gücü ve kapasitesi de yok.

Dolayısıyla Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, ikincisi de Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir. Kastettiğimiz, Suriye'de coğrafi bölünmüşlüğü reddedip, merkezi bir devlete yönelmekten bahsetmekle yetinmenin mümkün veya yeterli olmadığıdır. Çünkü böyle bir devlet ne bir güç göstergesidir ne de birlik göstergesidir, önemli olan halkın birliğidir. Bu da ancak etnik, mezhepsel ve siyasal ayrımlardan uzak, özgür ve eşit yurttaşlardan oluşan bir devletin kurulmasıyla gerçekleşebilir. İsrail devletinin kuruluşundan bu yana ihmal edilen veya bastırılan, İsrail'e karşı en etkili silah da budur.

İkinci boyut, Suriye'nin uluslararası, bölgesel ve Arap dünyasıyla ilişkilerinin güçlendirilmesini, dünyaya ve gerçekliğe karşılık vermesini ve uyum sağlamasını gerektiriyor. Çünkü böyle bir uyum, İsrail'in öne sürdüğü argümanları elinden alacaktır.

Burada Suriye'nin şu anda bir geçiş sürecinde olduğunu, Suriye'nin ve halkının geleceğinin, bu süreci sağlam ve doğru temeller üzerinde geçirmesinin belirleyeceğini kastediyoruz.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafınadan Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.