Husiler büyük şirketleri ‘kamulaştırma’ ile tehdit ediyor

Taiz şehrinde bir pazarda müşterilerini bekleyen Yemenli bir kadın (AFP)
Taiz şehrinde bir pazarda müşterilerini bekleyen Yemenli bir kadın (AFP)
TT

Husiler büyük şirketleri ‘kamulaştırma’ ile tehdit ediyor

Taiz şehrinde bir pazarda müşterilerini bekleyen Yemenli bir kadın (AFP)
Taiz şehrinde bir pazarda müşterilerini bekleyen Yemenli bir kadın (AFP)

Husi milisleri geçtiğimiz günlerde, birçok lideri ve aktivisti aracılığıyla geniş çaplı bir kampanya başlattı. Kampanyada daha fazla yasa dışı gelir elde etme çabasıyla, Yemen’in en büyük ticari grubu olan Hayel Saeed Anam Grup Şirketi ‘kamulaştırma’ ile tehdit edildi.
Husi milislerinin tehdidi, milislerin dayattıkları fiyatlara uymadıkları iddiası ile şirketin birçok Yemen şehrindeki şubesini kapatmasının ardından başlatıldı.
Hayel Saeed Anam Grup Şirketi ise, milisleri yüksek fiyatların sebebi olmakla ve bu adımdan kâr elde etmeyi amaçlamakla suçladı ve milislerin iddialarını ‘söylenti ve yanıltıcı haberler’ olarak nitelendirdi. Şirketin açıklaması, Husi liderlerin başlattığı kışkırtma ve tehdit kampanyalarına ayrıca ‘kamulaştırma’ adı altında şirketleri ele geçirme denemesine bir yanıt olarak geldi. Şirket, Husilerin bu adımlarını, kamuoyunun kafasını karıştırmak, gruba olan güvenini sarsmak ve itibarını zedelemek için bir girişim olarak değerlendirdi.
Grup, yaptığı açıklamada, kendisine yönelik kışkırtma girişimini ve Husi liderleri tarafından yayılan söylentileri kınadı. Şirket ürünlerinin fiyatları konusunda, kalite standartlarının yanı sıra emtia maliyetlerinde yerel ve uluslararası değişkenlerin iniş ve çıkışlara etkisi göz önüne alınarak rekabet edilen emsallerine ayak uydurulduğunu vurguladı. Tacirleri fiyatları düşürmemeye zorladığına yönelik iddiaları reddetti.
Söz konusu açıklama, Husi medyasının Yemen’deki en büyük ticari grup olan ve ülke pazarın temel gıda maddeleri veya imalat malları gibi ihtiyaçlarının büyük bir kısmını sağlayan ticari gruba yönelik saldırısının ardından yapıldı.
Husi liderlerinden biri olan ve Husi Yüksek Siyasi Konseyi (Husi Darbe Yönetim Konseyi) olarak adlandırılan oluşumun Başkanı Mehdi el-Maşat’ın kardeşi Seyf el-Maşat ülkedeki en büyük ticari gruba bir medya saldırısı başlatarak, şirketi toptancı ve perakende satıcılarını fiyatları düşürmemeye zorlama, vatandaşın mağduriyetine kayıtsız kalma, merhamet ve vicdanı hesaba katmamakla suçladı. Maşat Twitter’da yaptığı paylaşımda, gruba karşı öfkesini dile getirerek, hesap vereceklerine yönelik söz verdi, iddiasında şirketin yaptıklarının ‘vatandaşları sömürmek için bağımsız bir devlet ilan etmekten bir eksiği olmadığını’ belirtti. Diğer Husi liderler, sosyal medyadaki hesapları aracılığıyla Hayel Saeed Anam Grup Şirketi’ni hedef aldı ve grubun tüm şirketlerinin kapatılmasını, ticari ve ekonomik faaliyetlerinin engellenmesini, para ve mal varlığına el konulmasını talep etti.
Husi milisler daha önce gruba bağlı tüketici şirketi Natco Şirketini ve bir dizi başka şirket ve kuruluşu, milislerin onayladığını iddia ettiği gıda fiyatlarına uymama bahanesiyle kapatmıştı.
Şarku’l Avsat’ın Sana’daki ticari kaynaklardan aktardığı habere göre, milisler geçen hafta 10 gıda üretimi ve ithalat şirketini kapattı. Ardından Sana ve komşu vilayetlerdeki düzinelerce ticari pazarda, toptancı ve perakendeciler alarma geçti.
Hayel Saeed Anam Grup’un, Dhamar ve Kızıldeniz kıyısındaki el-Hudeyde başta olmak üzere Husi milislerin kontrolü altındaki bazı şehirlerde bulunan şubeleri geçen hafta kapatıldı.
Kaynaklara göre kapatma işlemleri, söz konusu kurumların Husilerin bazı meblağlar ödemeleri için yaptığı şantajlara yanıt vermeyi reddetmesinden sonra uygulandı. Kaynaklar, Husilerin şantajlarına boyun eğen şirketlerin ise, genel merkezlerini ve şubelerini yeniden açabildiklerini aktardı.
Büyük ticari grup, Husilerin kendisine yönelik suçlamalarını reddetmekle yetinmeyerek, yaptığı açıklamada ‘kamuoyunun ve Yemen toplumunun, kendisine ve köklü değer ve ilkelerine yönelik güveninden, ulusal görevine ve sosyal sorumluluğuna bağlı, lider bir ulusal grup olmaktan gurur duyduğunu’ vurguladı.
Açıklamada ayrıca, ‘insanların yüksek hammadde fiyatları ve yerel ve küresel üretim maliyetlerinin, emtia fiyatlarına doğrudan ve önemli yansımalarının farkında olması ve bu konudaki bilgili olmasının’ Husi iddialarının ve iftiralarının kırılgan olmasını sağladığını vurguladı. Kendilerine yönelik bu iddiaları destekleyenlerin, piyasanın açık olduğuna, hiçbir zaman şirketin veya başkalarının tekelinde olmadığının tamamen farkında olduklarını belirtti.
Husi lideri Abdurrahman el-Ahnumi, grup şirketinin açıklamasını ‘görülmemiş bir cüret’ olarak nitelendirdi. Twitter’da yaptığı paylaşımda “Gruptan, tüm vatandaşlara yönelik bir özür bekliyorduk ancak ne yazık ki bu aşağılayıcı açıklamayı yayınladılar” ifadelerine yer verdi. Şirkete yöneltilen suçlamaların ‘ne yanıltıcı haber, ne de bir söylenti’ olduğunu belirtti
Milisler, onlara belirtilen fiyattan satış yapacaklarına yönelik yemin eden kişilerin videolarını yayınladı. Söz konusu görüntülerin, Hayel Saeed Anam Grup’un genel merkezinde çekildiği, görüntüdeki kişilerin şirketten mal alan toptancılar olduğu iddia edildi.
Husi milisleri, Gıda ve Ev Malzemeleri Tacirleri Sendikası adlı yeni bir sendika oluşturdu. Birçok ticari ve ekonomik kaynak, bunun amacının büyük şirketlere ve ticaret gruplarına şantaj yapmak, onları milislere bağlı tacirlere tazminat ödemeye zorlamak olduğunu belirtti. Kaynaklar ayrıca milislerin bu sendika aracılığıyla kullandıkları şantaj yöntemlerinden birinin de, söz konusu şirketlerin gıda maddelerinin bozuk olduğunu, verilerinin sahte olduğunu veya fiyatlarının yönetim tarafından belirlenen fiyatlara ihlal teşkil ettiğini iddia etmek olduğunu da bildirdi.
Şirkete yönelik bu adımlar, Husi milislerin kontrolündeki bölgelerde vatandaşların zor yaşam koşulları ve milislerin politikaları sonucunda satın alma güçlerinin düşmesi ve yoksullaşmaları nedeniyle ekonomik durgunluğa ve ticari faaliyetlerde yavaşlamaya tanık olduğu, aynı zamanda tacir ve iş adamlarının yıl bitmeden yükümlülüklerini yerine getirmeye ve hesaplarını denetlemeye çalıştıkları bir dönemde atıldı.



Philip Habib ile Tom Barrack arasında ışıltısını yitiren Lübnan

Lübnan Meclis Başkanı Nebih Berri, ABD'nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack Beyrut'ta ile bir araya geldi, 7 Temmuz 2025 (AFP)
Lübnan Meclis Başkanı Nebih Berri, ABD'nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack Beyrut'ta ile bir araya geldi, 7 Temmuz 2025 (AFP)
TT

Philip Habib ile Tom Barrack arasında ışıltısını yitiren Lübnan

Lübnan Meclis Başkanı Nebih Berri, ABD'nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack Beyrut'ta ile bir araya geldi, 7 Temmuz 2025 (AFP)
Lübnan Meclis Başkanı Nebih Berri, ABD'nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack Beyrut'ta ile bir araya geldi, 7 Temmuz 2025 (AFP)

Elie el-Kuseyfi

ABD'nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack’ın iki hafta içinde Beyrut'a yaptığı ikinci ziyaretten çıkan başlıca sonuç, Lübnan'ın ABD'nin Ortadoğu gündeminde öncelikli bir yer tutmadığıdır. Her zamanki gibi kendi büyüklüğünü ve rolünü gereğinden fazla abartan Lübnan hükümetinin ve halkının anlamadığı ya da Lübnan'ın artık dünyadaki hiçbir ülke için bölgesel çıkarları dışında bir önemi kalmadığını kabul etmek istemediği bir gerçek bu.

Bu durum, öncelikle Lübnan siyasetinde ve tarafların davranışlarında ve konumlarında belirleyici faktörlerin, temelde tarafların iktidar ve nüfuz haritasındaki imajlarını ve konumlarını iyileştirme becerileriyle bağlantılı iç faktörler olmasından kaynaklanıyor. Dolayısıyla, söz konusu taraflar için Lübnan'ın gerçek konumu, değişen koşullardaki rolü ve dış dünyanın Lübnan'a olan ilgisi kadar, dış baskılar ve önceliklerin kendi imajlarını ve konumlarını etkilememesi, Lübnan'ın çevresinde olup bitenlerden etkilenmemesi daha önemli.

Yani, siyasi kadro öncelikle kendi sorunlarıyla meşgul olduğu ve bölgedeki gelişmelere göre Lübnan'ın önceliklerini belirleyen bir dış politika söylemi oluşturmak için gerekli unsurlara sahip olmadığı sürece, Lübnan'da güvenilir bir dış politika söz konusu olamaz.

ABD, Fransa'nın Lübnan çamuruna batıp, Lübnan siyasetinin labirentlerinde kaybolduğunu gördükten sonra bunu anlamış olabilir. Lübnan siyaseti, elçilerin ve temsilcilerin ziyaretlerinin sonunda, lezzetli ‘mezeler’ ve ‘Doğu'nun büyüsünden’ yoksun olmayan bir halkla ilişkiler kampanyasına dönüşüyor.

Lübnanlı politikacılar, Lübnan'ın uzun zamandır kaybetmeye başladığı köklü siyasi geleneklere ihtiyaç duyan bu zor görevi yerine getiremiyorlarsa, ABD Başkanı Donald Trump döneminde bile, doğaçlama yapmakla suçlanan ABD yönetimi, durumu gözden geçirmeye ve düzeltmeye hazır olduğu da bir gerçek. Çünkü ABD Başkanı Donald Trump'ın Ortadoğu Özel Temsilci Yardımcısı Morgan Ortagus’un görevine aşırı ciddiyetle yaklaştığını ve Lübnan'ı bölgedeki Amerikan politikasının merkeziymiş gibi gördüğünü fark ettikten sonra Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Barrack’ı Lübnan dosyasını takip etmekle görevlendirdi. Bu dosya için özel bir temsilci atanmasına gerek yoktu. Hatta yönetim, Lübnan dosyasının Suriye dosyasına eklendiği ve bölgedeki diğer dosyalara, özellikle de Suriye dosyasına göre fazla çaba harcanmasını gerektirmediği için Suriye temsilcisinin Lübnan dosyasını takip etmesinin daha uygun olduğunu düşündü.

Beşşar Esed'in Tahran’daki yeni İslam rejimiyle ittifakı giderek derinleşiyordu, özellikle de İran, Esed'ın ezeli düşmanı Saddam Hüseyin'in Irak'ıyla savaşırken

2025'teki Lübnan, artık 1982'deki Lübnan değil. O zamanlar Şam'da iktidarda olan Hafız Esed, Soğuk Savaş'ın oluşturduğu dengelerden yararlanarak Suriye'yi demir yumrukla yönetmiş ve bölgede önemli bir siyasi aktör haline gelmişti. Amerikalılar onu devirmenin nelere mal olabileceğini hesaplarken, Sovyetler Birliği onun iktidarda kalmasından yararlanıyordu.

Bu iki dönem arasındaki tek ortak nokta, 1982'de ABD’nin Lübnan kökenli Özel Temsilcisi Philip Habib ve 2025'te Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Barrack’ın görevde olması olabilir. Bunun dışında, zamanın geçmesi, kişilerin ve politikaların değişmesiyle birlikte, bu iki dönem arasındaki farklar o kadar büyük ki, aralarında tam bir kopukluk var.

Amerikalılar, 1982 yılında Esed'in Filistin Kurtuluş Örgütü'nün (FKÖ) Lübnan'dan çıkarılmasıyla ilgili anlaşmayı engellememesini istiyordu. Esed ise bu ‘yükün’ Suriye'ye değil, bunu üstlenmeye hazır uzak bir Arap ülkesine taşınması şartıyla Lübnan'daki ‘zayıf noktayı’ ortadan kaldırmak istiyordu. Bu yüzden Esed, ABD’nin şartlarını kabul etmekte hiç vakit kaybetmedi. Ancak daha sonra Amerikanlara sırtını dönerek, 1983 yılında Beyrut'ta Amerikan deniz piyadelerinin ve Fransız kuvvetlerinin karargahını bombalayarak, İran'ın ve belki de Sovyetler Birliği’nin desteğiyle bir darbe gerçekleştirdi.

thyuı
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara, Dışişleri Bakanı Esad eş-Şeybani ve ABD'nin Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack, Şam'da Suriye ile Katar-ABD-Türkiye enerji koalisyonu arasındaki anlaşmanın imza törenine katıldılar, 29 Mayıs 2025 (AFP)

Hafız Esed'in Tahran'daki yeni İslamcı rejimle ittifakı özellikle de İran, Esed'in her ne kadar her ikisi de Baas ideolojisini paylaşıyor olsalar da ezeli düşmanı olan Saddam Hüseyin'in Irak’ıyla savaş halindeyken giderek derinleşiyordu.

Şimdi, dört yılı aşkın bir süre İran’ın ekseninde kaldıktan sonra yeni bir Suriye ile karşı karşıyayız.

Dolayısıyla Lübnan, Yaser Arafat ve savaşçılarının 1982'de Beyrut'tan ve ardından 1983'te Trablus'tan son kez ayrılmasından itibaren Suriye-İran eksenine kademeli olarak girmeye başladı. Şimdi akıllarda “Suriye, 2024 yılının sonlarında Beşşar Esed rejiminin düşüşüyle İran ekseninden çıktığında Lübnan yeniden nasıl bir konumda olacak?” sorusu var.

ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi Barrack’ın açıklamalarındaki abartılı ifadeler bir yana, Washington'ın Suriye gündeminin dışında Lübnan'la ilgilenmediği açıkça ortada.

ABD’nin Trump'tan başlayıp Barrack'la sona eren genel tutumlarından Washington’ın önceliğinin Suriye olduğu açıkça anlaşılıyor. Trump, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara’ya hayranlığını dile getirmiş ve ABD tarafından Suriye’ye uygulanan yaptırımları kaldırarak, Suriye'ye kendini yeniden inşa etme fırsatı verme kararı almıştı. Şarku’l Avsat’ın al Majalla’dan aktardığı analize göre bu hamle, ABD’nin bölgedeki yeni planının bir parçası olarak gerçekleşirken, şu anda Hamas ile İsrail arasında ateşkes sağlanması noktasına gelindi. Bu konu, Trump ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun Beyaz Saray'daki görüşmelerinin ana gündem maddesi. İsrailli kaynaklardan sızdırılan bilgilere göre Trump, Tel Aviv'e Gazze'deki savaşın sona erdirilmesi karşılığında Suriye ile İsrail arasında bir anlaşma imzalanması için ABD'nin ödeme yapacağını teklif ediyor. Ancak bu anlaşmanın perspektifleri ve sınırları ne olursa olsun, ABD'nin tutumu, ABD'nin masasındaki bölgesel dosyaların birbiriyle bağlantılı olduğunu gösteriyor.

Yeniden Lübnan'a geri dönecek olursak, Lübnanlıların pazartesi günü ABD’li Özel Temsilci Barrack'ın Beyrut'a gelerek Hizbullah'ın silahları, Suriye ile sınırların belirlenmesi ve ekonomik reformlar konusunda ABD'nin hazırladığı belgeye Lübnan'ın cevabını almak üzere geldiği gün yaşadıkları nefes kesici saatler, Barrack'ın Baabda Sarayı'nda (Lübnan Devlet Başkanı'nın resmi konutu) yaptığı açıklamada, Hizbullah'ın silahlarının tamamen Lübnan'ın iç meselesi olduğunu ve Lübnan'ın bölgede ufukta beliren fırsatı değerlendirmesi gerektiğini, aksi takdirde ‘geri kalmışlar’ arasında yer alacağını söylemesi üzerine kısa sürede sona erdi. Hizbullah da bu acil ve belki de son çağrının dışında tutulmadı, çünkü Hizbullah'ın bir geleceğe ihtiyacı olduğu düşünülüyor.

fg
Beyrut’un güney banliyösünde Hizbullah'ın Aşure Günü törenleri sırasında ‘Silahları bırakmayacağız’ yazılı bir pankart taşıyan bir kişi, 6 Temmuz 2025 (AFP)

ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi Barrack’ın açıklamalarındaki abartılı ifadeler bir yana, Washington'ın Suriye gündeminin dışında Lübnan'la ilgilenmediği açıkça ortada. Nasıl ki 1982'de Yaser Arafat'ın Beyrut'tan ayrılmasının ardından Suriye'nin Lübnan'daki gündemini bozmaması hedeflendiyse, şimdi de Hizbullah’ın Suriye'deki gündemi ve orada başarılı olup olmayacağına bakılmaksızın Lübnan'ın ‘rahatsız edilmemesi’ hedefleniyor. Bu da Hizbullah'ın İsrail üzerindeki tehdidinin azalması ve hatta ortadan kalkmasının ardından gerçekleşti. Lübnan, Washington'dan İsrail'in Hizbullah kadrolarına yönelik suikastlarını durdurması ve Hizbullah'ın yıpranmış yeteneklerini yeniden inşa etmek için kullandığı iddia edilen mevzileri bombalamayı bırakması için garanti verilmesini istiyor.

Burada Tahran, müzakerelere başlamak için ABD'nin bir daha İran topraklarını bombalamayacağına dair garanti talep ettiği sürece, Hizbullah'ın İsrail-İran çatışmasından sonra kendini nasıl gördüğünü analiz etmenin bir anlamı yok. Trump dün İran ile müzakerelerin yeniden başlaması için bir tarih belirlendiğini söylediği için Tahran bu garantiyi almış gibi görünse de Lübnan, ABD'nin Lübnan Troykası’na, özellikle de Hizbullah adına Barrack ile görüşen Meclis Başkanı Nebih Berri'ye yaptığı tüm övgülere rağmen, henüz böyle bir garanti almamış gibi görünüyor.

Yenilen tarafların, güçlerinin büyüklüğünü ve meydana gelen değişikliklerle başa çıkma yeteneklerini kabul edilebilir sınırların ötesinde abartmaları

Ancak, Berri ile Barrack arasındaki ‘dostluk’ ilişkisini bir kenara bırakırsak, Barrack'ın geçtiğimiz kasım ayında Washington'ın ateşkesin garantörü olmadığını ilk kez teyit etmesi, İsrail'in Lübnan'daki hedeflerini sürdürmesi ve Hizbullah'ın Barrack'ın dediği gibi bir gelecek görmesi ve yeni düzenlemeler yapılana kadar mevcut durumun devam edeceği anlamına geliyor. Aynı şekilde, Lübnan Kuvvetleri Partisi lideri Samir Caca ile yan tartışmaya giren Başbakan Nevvaf Selam da kendisiyle ilişkileri pek iyi görünmeyen Berri ve Cumhurbaşkanı Avn adına konuştu.

Ancak Lübnan’ın bu olağan detaylarının ötesinde, Hizbullah'ın teslim etmesi istenen silahları, özellikle de hassas füzeleri teslim etmeyi kabul ettiği yönündeki sızıntılar, Berri-Barrack görüşmesinin içeriği hakkında soru işaretleri yaratıyor. Barrack'ın tanımıyla deneyimli bir politikacı olan Berri, Hizbullah adına, silahların devletin elinde toplanmasını savunan Cumhurbaşkanı Avn’ı atlatarak Amerikalılarla doğrudan bir iletişim hattı açmış olabilir mi? Eğer öyleyse, Hizbullah'ın elindeki İran yapımı hassas füzelere ne olacak? İran bunların teslim edilmesini kabul edecek mi ve kime teslim edecek?

7ı8
Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn ve ABD’nin Özel Temsilcisi Tom Barrack, Lübnan'ın Baabda kentindeki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda bir araya geldiler, 7 Temmuz 2025 (AFP)

Bu sorular elbette açık uçlu sorular, ancak kesin olan bir şey var ki o da Amerikalıların Lübnanlılar arasındaki diyalogu veya çatışmayı yönetmeye hazır olmadıklarıdır. Onlar için önemli olan, Lübnan'ın, ‘komşuları’ Suriye ve İsrail için bir rahatsızlık kaynağı olmaması. Eğer Lübnan bu gruba katılırsa, ona ‘hoş geldin’ denir.

Bu durum Lübnan'ın ötesine geçebilecek bir siyasi gerileme reçetesidir, çünkü ilgili tarafların bölgedeki değişikliklere ayak uydurma ve müzakere koşullarını iyileştirme kabiliyetleri gerektiğinden daha zayıf görünüyor. Buna karşın yenilgiye uğramış taraflar, güçlerinin büyüklüğünü ve meydana gelen değişikliklerle başa çıkma kapasitelerini kabul edilebilir sınırların ötesinde abartıyor. Fakat en nihayetinde, uzlaşmalar masada yapılır. Kim bilir, belki de Pakistan ve İsrail tarafından Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterilen Trump, Lübnan, Suriye ve hatta İran tarafından da aday gösterilir!

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.