عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Irak’taki yerel para birimi krizi Kazımi’nin değerini mi ortaya çıkardı?

Başbakan Sudani, yerel para birimindeki kriz karşısında kritik bir sınavda

Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani (AP) - Irak eski Başbakanı Mustafa el-Kazımi (DPA)
Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani (AP) - Irak eski Başbakanı Mustafa el-Kazımi (DPA)
TT
TT

Irak’taki yerel para birimi krizi Kazımi’nin değerini mi ortaya çıkardı?

Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani (AP) - Irak eski Başbakanı Mustafa el-Kazımi (DPA)
Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani (AP) - Irak eski Başbakanı Mustafa el-Kazımi (DPA)

Irak sokakları, ABD'nin ülkedeki dolar akışına yönelik katı önlemlerinin bir sonucu olarak yerel para biri birimi dinarın değerindeki büyük dalgalanma nedeniyle bir buçuk ay boyunca çalkantılı bir süreç yaşadı. Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani hükümeti bu süreçte kritik bir sınavdan geçti. Bu süreç aynı zamanda Sudani’nin eski Başbakan Mustafa el-Kazımi ile kıyaslanmasına neden oldu.
Irak basını, iki ay öncesine kadar Kazımi'nin ülkeyi ‘kötü yönettiğine dair’ pek çok şeyi destekleyen sistematik bir kampanyayla birlikte ülkedeki siyasi çıkmaza ulusal çözüm olarak gösterilen Sudani hakkında iyimser tahminlerde bulunuyordu.
Ancak Irak kamuoyu, dolar kurundaki yükselişin piyasaları sarsması nedeniyle, bir önceki hükümetten eşi benzeri görülmemiş bir mali fazla veren mevcut hükümetin, krizi yönetmede ve diğer dosyalardaki ciddi sorunlarla karşı karşıya olduğunu anladı. Ekonomistler, Başbakan Sudani'nin kararlarında idari doğaçlama olduğuna dikkati çektiler.
Irak Merkez Bankası, Aralık ayı ortalarında dolar ve yabancı para birimi satışı için yeni bir elektronik platform oluşturmaya yönelmesiyle birlikte döviz satış penceresinin satış hacminde yaşanan düşüşün nedeninin, ABD’nin hükümetin, partilerin ve bankaların dolar almasını engelleme yönündeki baskısına karşı bir tedbir olduğunu açıklamıştı. Dinarın değerinin düştüğü ve hayat pahalılığının arttığı haftalarda, bağımsız çalışan gazeteciler ve araştırmacılar, Irak sokakların yetkililere, finans sektöründe olan bitene ve iktidarda perde arkasında neler olup bittiğine dair karşı güven eksikliği ve komplo teorilerinin yeniden ortaya çıkması da olmak üzere kaosun belirtilerini gözlemlediler. Birçok kişi Lübnan'daki mali çöküş senaryosunu ülkedeki krizi açıklamak için kullandılar.
Yerel pazarda iş modelleri değişti ve Iraklı işadamları, tüketicilerin talep ettiği dolar bazlı malları ithalatını bırakmaya başladılar. Maaşını yerel para biriminde alan kamu çalışanları, dolar kurundaki yükselişin başlıca mağdurları oldular.
Irak kamuoyu, Sudani'nin başbakan olarak göreve başlamasından bu yana ilk kez, mali krizin ağırlığı altında eski Başbakan Kazımi'nin çok sınırlı bir mali bütçeyle başlayan, çalışanların maaşlarının ödenmesini ve hükümet programlarının mümkün olan en düşük düzeyde yürütmeyi amaçlayan bir dizi katı önlemle eşi benzeri görülmemiş bir mali fazla verilmesiyle sona eren görev sürecini hatırladı.
Iraklıların çeşitli iletişim araçları aracılığıyla mevcut krize verdiği tepkiler, Kazımi'nin başbakanlık görevini üstlendiği ve milyonlarca çalışanın maaşlarını ödemek için sağlam garantilerle döviz kurunda istikrarı sürdürdüğü iki yıllık dönemine kıyasla şu an mali çıkarlar ve ekonomik istikrar hakkında bir büyük endişe duyduklarını gösterdi.
Eski Başbakan Mustafa el-Kazımi, geçtiğimiz Mayıs ayında, Irak'ta ekonomik büyümenin yüzde 9,5'e ulaşmasını bekleyen Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) raporlarına göre hükümetin, 2022 ve 2023 yılları arasındaki iki yıllık çalışması boyunca Arap ülkeleri düzeyinde en yüksek ekonomik büyümeyi yakalamayı başardığını açıkladı.
Eski Maliye Bakanı Ali Allavi, bu mali fazlalılığın, iç ve dış borçların ödenmesinin yanı sora federal bütçedeki boşlukların ve açıkların kapatılmasına yatırılması şartıyla -ki bu başarıldı- Irak Merkez Bankası'nın nakit rezervlerinin 2022 sonunda 90 milyar dolara çıkması yönündeki beklentilerini açıklamıştı. Ancak Sudani hükümetinin göreve başlamasının üzerinden iki ay geçmesine rağmen henüz bir bütçe sunulmazken yerel para birimi büyük bir düşül yaşadı.
Bugünlerde siyasi çevreler ve halk, Kazımi ile Sudani'nin siyasi performanslarını içeren karşılaştırmalar yapıyorlar. Yabancı taraflar için çalışmakla suçlandığı basının sert eleştirilerine maruz kalan eski Başbakan Kazımi, müttefiklerinin başta ABD'nin Bağdat Büyükelçisi Alina Romanowski olmak üzere ABD’li yetkililerle olan güçlü ilişkisi hakkında endişelenmeye başladıkları Sudani gibi rahat hareket edemiyordu.
(Şii) Koordinasyon Çerçevesi ittifakının önde gelen isimleri geçtiğimiz ay Şarku’l Avsat’a yaptıkları açıklamalarda, ülkede sözü geçen Şii tarafların Başbakan Sudani ile ABD’liler arasındaki olağanüstü iletişimden rahatsız olduklarını ve hükümetin İran'ın Irak'taki nüfuzunu kırmak için çalışacağına dair korkularının arttığını belirtmişlerdi.
Buna karşın Kazımi hükümeti ‘kritik bir denge çizgisi’ sürdürüyordu. Üst düzey eski bir yetkilinin belirttiğine göre Kazımi, ne ABD’lilerin Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ni (IKBY) fon sağlamasıyla ilgili taleplerini ne de İran tarafının hükümet kurumlarında etkili olan ve yolsuzluk yapan kişilere yönelik soruşturmaları durdurma taleplerini kabul etti.
Sudani hükümeti, yaklaşık 3 hafta önce IKBY’ye yaklaşık 400 milyar Irak dinarı gönderdi. Bunun üzerine Bağımsız Milletvekili Hadi es-Selami, ‘Federal Yüksek Mahkemenin kararını ihlal ettiği ve kamu parasını kasten israf ettiği’ gerekçesiyle Başbakan Sudani hakkında dava açtı.
Üst düzey eski yetkili, Kazımi ile ABD’nin eski Bağdat Büyükelçisi Matthew Toller arasındaki ilişkinin çok güçlü olmadığını, ancak Sudani ile mevcut Büyükelçi Romanowski'nin sık sık görüşmelerinin Tahran'a yakınlığıyla bilinen Koordinasyon Çerçevesi güçlerinin desteklediği bir Başbakan olarak biraz garipsendiğini ve Kazımi’nin zayıf görünmesine rağmen inatçı biri olduğuna inanıldığını söyledi.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Filistin için son şans: Bir devlet mi yoksa fraksiyonlar devletçiği mi

Dünya, enkazdan yükselecek birleşik bir Filistin projesini bekliyor (Reuters)
Dünya, enkazdan yükselecek birleşik bir Filistin projesini bekliyor (Reuters)
TT
TT

Filistin için son şans: Bir devlet mi yoksa fraksiyonlar devletçiği mi

Dünya, enkazdan yükselecek birleşik bir Filistin projesini bekliyor (Reuters)
Dünya, enkazdan yükselecek birleşik bir Filistin projesini bekliyor (Reuters)

Tony Boulos

Hamas'ın Gazze Şeridi sınırında gerçekleştirdiği Aksa Tufanı saldırısının ardından Gazze Şeridi'nde yaşanan yıkıcı savaşın üzerinden geçen yaklaşık iki yılın akabinde, Filistin davası yalnızca askeri harekâtla veya direniş sloganlarıyla sonuçlandırılamayacak kritik bir siyasi aşamaya giriyor. Savaş artık yalnızca İsrail ile değil, zamanla, özle ve bütünlüğünü yitirmiş Filistin siyasi sisteminin meşruiyetiyle bir savaşa dönüştü. Sadece dayanışma için değil, aynı zamanda yalnızca Filistin'in iç yapısının yeniden yapılandırılması ile başlayacak kapsamlı bir çözüm üretmek için de gerçek bir Arap-uluslararası mutabakat arayışı acil hale geldi. İç yapının yapılandırması ise Hamas'ın paralel bir silahlı güç olarak sahneden çekilmesinden ve Filistin Ulusal Otoritesi’nin  karar alma gücünü, meşruiyetini ve Arap desteğini yeniden kazanmasından geçiyor.

Bu, Lübnan'ın yaşadığına benzer büyük bir sınav anı. Lübnan’da da Hizbullah'ın askeri ve mali sistemi dağıtılmadan, devlet karar alma yetkisini geri kazanmadan ülkede çözüm haritasını uygulamaya koymanın bir yolu yok. Devlet dışı silahın gölgesinde ulusal bir projenin inşa edilemediği Lübnan'da olduğu gibi, Filistin'de de coğrafyayı ve meşruiyeti paylaşan fraksiyonların veya paralel otoritelerin şemsiyesi altında bir devlet kurulamaz. Filistin değişti, dünyanın Filistin algısı değişti, güç dengesi değişti. Peki liderlik araçları değişti mi? Filistinlilerin gelecek vizyonu değişti mi? Fetih ve Hamas, otorite ve direniş, iç çatışma ve dış bağımlılık gibi eski ikiliklerin esiri olmaya devam mı ediyorlar? Bir sonraki aşama, açıkça, sadece bir direniş aşaması değil. Bu, bir anavatanın yeniden inşası, bir halkın direnişinin desteklenmesi ve yıkımın yıkıntılarından bir devlet çıkarma aşamasıdır. Bu aşama, sloganlardan ve daha derin bir söylemden daha fazlasını gerektiriyor.

Silahlar susar, ama savaş bitmez

Burada Lübnan'ın iç savaş sonrası deneyimini hatırlamak faydalı olacaktır. Savaş, yalnızca Taif Anlaşması'nın imzalanması değil, daha ziyade Arap ve uluslararası çıkarların kesişmesi sonucu sona erdi. Buna bir de daha sonra ortaya çıkan çekincelerine rağmen, o anı ulusal bir projeye nasıl dönüştüreceklerini bilen Lübnanlı figürlerin varlığı eşlik etmişti. Tıpkı Lübnan'ın savaş sonrası döneme liderlik etmesi için Refik Hariri'ye ihtiyaç duyması gibi, Filistin'in de bugün sadece kırılgan bir idari yapı değil, gerçek bir Filistin devleti kurabilecek bir figüre -veya gruba- ihtiyacı var.

Yıllar sonra ilk kez, dünya Filistin devletinin fiilen tanınması yönünde ilerlemeye başladı. İspanya, Norveç, İrlanda, Slovenya ve Güney Afrika Filistin devletini tanıdı. Fransa ve diğer ülkeler de resmi olarak tanımayı düşünüyorlar. Sahne değişiyor. Haritalar yeniden çiziliyor. Gazze'ye yönelik savaş, tüm vahşetine rağmen, Filistin'i bir kez daha uluslararası kararların merkezine yerleştirdi. Fakat şimdiki temel soru şu: Biz buna hazır mıyız? Filistinliler, bu tarihi anı değerlendirebilecek ve siyasi tanınmayı sürdürülebilir bir devletin altyapısına dönüştürebilecek bir liderliğe sahip mi? Sadece söz ve pozisyonlara değil, aynı zamanda reel ekonomiye, istihdam yaratmaya, hukukun üstünlüğüne ve devlet kurumlarına dayalı bir devlet kurabilecek bir liderlik var mı?

İnsanlar değişti

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre  Filistin sokağı artık eskisi gibi değil. Gazze'de yaşananlardan ve yıllarca süren bölünme ve iç çatışmalardan sonra sloganlar artık yeterli değil. Bugün insanlar, yıkılanları yeniden inşa edebilecek, onurlu bir yaşam için gerçek fırsatlar yaratabilecek ve bölünmeyi derinleştirmek yerine Filistin halkının birliğini koruyabilecek bir liderlik talep ediyor. Filistinliler, Fetih ve Hamas arasındaki çekişmeden, dar görüşlü hesaplardan ve kendilerine somut hiçbir şey sunmayan, onları tüketen söylemlerden bıktı. Bugün istedikleri, örgüt değil devlet odaklı düşünen, halkı sürekli bir savaşın yakıtı olarak değil, meşruiyet kaynağı olarak gören bir liderlik.

Filistinli bir Hariri

Bazıları, Filistin'in savaştan sonra Lübnan'ın yeniden inşasına öncülük eden ve Beyrut'u yeniden inşa etmek için uluslararası destek toplayan, Arap-uluslararası mutabakatlar elde etmeyi başaran iş adamı Refik Hariri modeline ihtiyacı olduğunu söyleyebilir. Ancak Filistin gerçekliği, Lübnan gerçekliğinden daha karmaşık ve bugün ihtiyaç duyduğu şey, özel bir ulusal kimliğe sahip bir Filistinli Hariri’dir. Bu Hariri, cesur ve dürüst olmalı, direnişi güçlendirerek, binlerce iş fırsatı yaratan geniş bir ekonomik çıkar ağı oluşturarak ve topraklarındaki Filistin varlığını güçlendirerek, Filistin halkına yatırım yapmanın, gerçek kurtuluşun temeli olduğuna inanmalıdır. Filistin'in, gerçekçi bir ulusal ekonomik plan geliştirebilecek, onurun yalnızca dış destekten değil, aynı zamanda üretken ve istikrarlı bir iç ekonomi inşa etmekten de geçtiğini anlayan bir figüre veya gruba ihtiyacı var. Bu liderliğin gerçek kalkınma projeleri başlatabilecek, yatırımı, girişimciliği ve inovasyonu teşvik eden, Filistin toplumunu edilgen bir direniş zihniyetinden kurtarıp, ona üretim, açılım ve sorumluluk zihniyeti kazandıran modern bir yasal yapı kurabilecek kapasitede olması hayati önem taşımaktadır.

Filistinli ellerle yeniden inşa

Bugün Filistin tarihinde nadir görülen bir anla karşı karşıyayız. Dünya artık duyuyor ve Filistin devletinin uluslararası alanda tanınmasının yankısı her geçen gün artıyor. Gazze, uğradığı yıkıma rağmen dünyayı uyandırdı, uluslararası vicdanı harekete geçirdi ve adaletsizliği küresel tartışmaların ön saflarına taşıdı. Filistin halkı, yaralarına ve bölünmelerine rağmen, kökten farklı olması koşuluyla yeni bir liderlik etrafında kenetlenmeye hazır. Dünya, Filistin halkından sahip olduğu beceriler, yetenekler ve deneyimlerle yıkılanları kendi eliyle yeniden inşa etmesini bekliyor ve o da bunu yapabilir. Bu sayede Filistinliler, yeniden inşayla başlayacak ama daha iyi bir gelecek planlamakla sona ermeyecek bir ekonomik döngüye dahil olabilirler. Bu, diğer pek çok fırsat gibi, asla kaçmaması gereken değerli bir fırsat. O halde bölünmenin sınırları içinde kalıp daha fazla klişe girişimler mi bekleyeceğiz, yoksa gerçekten o “yeni Filistinli Hariri”yi mi aramaya başlayacağız? O, egemenliğinden yoksun bırakılmış bir devlet, yüzeysel bir temsil arayışında olmayan, bunun yerine aygıtlar için değil insanlar için, geçmiş için değil gelecek için, bağımlılık için değil onur için gerçek bir devlet kurmayı hedefleyen biridir.