BM Yemen Temsilcisi: "Çatışmanın gidişatını değiştirecek muhtemel bir adıma tanık oluyoruz"

BM'nin Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg dün Sanaa havaalanına vardığında (EPA)
BM'nin Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg dün Sanaa havaalanına vardığında (EPA)
TT

BM Yemen Temsilcisi: "Çatışmanın gidişatını değiştirecek muhtemel bir adıma tanık oluyoruz"

BM'nin Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg dün Sanaa havaalanına vardığında (EPA)
BM'nin Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg dün Sanaa havaalanına vardığında (EPA)

Birleşmiş Milletler (BM) Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg, ülkede 8 yıldır süren çatışmanın gidişatında "muhtemel bir değişime" tanık olunduğunu belirtti.
Yemen'den video konferans bağlantısıyla BM Güvenlik Konseyi oturumuna katılan Grundberg, sahadaki duruma ilişkin yılın ilk brifingini verdi.
İran destekli Husilerin Yüksek Siyasi Konsey Başkanı Mehdi el-Meşat temsilciliğindeki liderlerle bugün "olumlu ve yapıcı" görüşmeler yaptığını belirten Grundberg, geçen haftalarda ise Yemen Başkanlık Konseyi Başkanı Reşad el-Alimi'nin yanı sıra Riyad ve Muskat'ta bölgesel ve uluslararası ortaklarla "verimli görüşmeler" yaptığını aktardı.
Yemen'deki çatışma cephelerinde büyük bir artış veya değişiklik olmadığına işaret eden Grundberg, genel askeri durumun stabil halini koruduğunu ifade etti.
Tarafların genel çerçevede "askeri açıdan kendilerine hakim olmalarından" övgüyle bahseden Grundberg; Marib, Taiz, Ed-Dali, Hudeyde, Lahec'in yanı sıra Suudi Arabistan-Yemen sınır bölgeleri başta olmak üzere ön hatlarda sınırlı bazı askeri faaliyetlere dikkati çekti.
BM Temsilcisi, olumsuz söylemlerin, gerginliği artırıcı siyasi ve ekonomik hamlelerin, askeri faaliyetlerle birleştiğinde basit bir yanlış hesabın, tersine çevrilmesi zor olacak bir şiddet döngüsünü yeniden alevlendirebileceği bir durum oluşturacağı uyarısında da bulundu.
Yemen'deki taraflar arasındaki arabuluculuk çalışmalarına da değinen Grundberg, yaptığı görüşmelerin "bir ateşkes anlaşması sağlanmasına, ekonomik çöküntüyü önlemeye ve çatışmanın siviller üzerindeki etkisini hafifletmeye yönelik önlemlere odaklandığını" söyledi.

"Diplomatik faaliyetler yoğunlaştı"
Suudi Arabistan ve Umman'ın bu konudaki çabalarını takdir ettiğini ifade eden Grundberg, "İçinde bulunduğumuz dönemde, Yemen'deki çatışmayı çözmek için bölgesel ve uluslararası düzeydeki diplomatik faaliyetlerin yoğunlaşmasına tanık olunuyor. 8 yıllık çatışmanın gidişatını değiştirecek muhtemel bir adıma tanık oluyoruz. Devam eden diyaloglar, kaçırılmaması gereken bir fırsatı temsil ediyor." dedi.
Gündemdeki pek çok meselenin, özellikle de egemenlikle ilgili olanların ancak Yemenliler arasında sağlanacak kapsamlı bir diyalog yoluyla kalıcı olarak çözülebileceğini belirten Grundberg, halihazırda yoğun şekilde yürütülen görüşmeler hakkındaki iyimserliğini ifade etti.
Grundberg, ilerlemek için ortak vizyonu içeren bir anlaşmanın yokluğunun, askeri tırmanışın ve topyekun bir çatışmaya dönüşün riskini artırdığını da kaydetti.
Yemenli tarafları, askeri alanda kısmen sağlanan sakinliğin yol açtığı diyalog alanından, yararlanmaya çağıran Grundberg, ayrıca "somut eyleme yönelik adımları içeren ortak bir vizyon oluşturmak için acilen çalışılmasını" istedi.
BM Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg, 2023'ün Yemenliler için daha barışçıl ve müreffeh bir gelecek sunmasını sağlamak adına bu görüşmelerin geliştirilmesini umduğunu sözlerine ekledi.
Yemen, zorlu ekonomik ve insani koşullar altında yaklaşık 8 yıldır devam eden çatışmalara tanık oluyor. İran destekli Husiler, Eylül 2014'ten bu yana başkent Sana ve bazı bölgelerin denetimini elinde bulunduruyor. Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri ise Mart 2015'ten itibaren Husilere karşı Yemen hükümetine destek veriyor.



Tahran Şam'daki yeni yönetimle ilişkileri derhal kurmak istiyor

Ortada İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve sağında DMO Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami (Mehr)
Ortada İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve sağında DMO Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami (Mehr)
TT

Tahran Şam'daki yeni yönetimle ilişkileri derhal kurmak istiyor

Ortada İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve sağında DMO Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami (Mehr)
Ortada İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve sağında DMO Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami (Mehr)

Suriye’de Beşşar Esed rejiminin çöküşünün ardından Şam'daki ani güç kaybının şokunu yaşayan İran yönetimi, Suriye’nin yeni liderlerinin nezdinde nüfuzunun bir kısmını yeniden kazanmaya çalışıyor. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, ekonomik kriz ve ülkesinin nükleer programıyla ilgili gerilim başta olmak üzere birçok iç ve dış sorunla karşı karşıya. İngiltere merkezli The Guardian gazetesine göre İranlı yetkilileri en çok endişelendiren, Esed'in devrilmesinin ardından Suriye'de silahlı muhalif gruplar lehine yaşanan ani nüfuz kaybı.

Tahran kısa vadede Şam'ın yeni yöneticilerinin nezdinde nüfuzunu yeniden kazanmaya çalışırken İranlı diplomatlar, Esed'le yakın ilişki içinde olmadıklarını vurguladılar. Esed'in uzlaşmayı reddetmesi onları hayal kırıklığına uğratmıştı.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi kısa bir süre önce verdiği bir röportajda “Uzun zaman önce Suriye'de yönetimin iktidarda kalmaya devam etmesinin zor olacağı sonucuna vardık. Hükümet yetkililerinin muhalefetin iktidarı paylaşmasına izin verme konusunda esneklik göstermesi bekleniyordu, ancak bu gerçekleşmedi. Tahran her zaman Suriye muhalefetiyle doğrudan temas halinde oldu. Şam’a 2011 yılından bu yana terörizmle bağlantısı olmayan muhalif gruplarla siyasi görüşmelere başlaması gerektiğini telkin ediyoruz” ifadelerini kullandı.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü yaptığı açıklamada, İran'ın 2012 yılında Suriye'ye Esed'in isteği üzerine ve sadece DEAŞ'ın yenilgiye uğratılmasına yardımcı olmak için girdiğini savundu. Sözcü açıklamasında, “Suriye’deki varlığımız danışmanlık düzeyindeydi. Suriye'de hiçbir zaman belirli bir grubu ya da bireyi savunmak için bulunmadık. Bizim için en önemlisi Suriye'nin toprak bütünlüğünün ve istikrarının korunmasına yardımcı olmaktı” ifadelerini kullandı. Ancak bu açıklamalar Şam'da pek karşılık bulmadı. İran, Heyet Tahrir Şam (HTŞ) lideri Ahmed eş-Şera tarafından eleştirilen birkaç ülkeden biri olmaya devam ediyor.

Kısa süreli balayı

İranlı birçok yetkili Türkiye'nin şu an Suriye'de elde ettiği kazanımların kısa ömürlü olabileceğini ve Ankara'nın çıkarlarının HTŞ liderliğindeki hükümetle farklılaşmaya başlayacağını iddia ediyor. İran'ın önde gelen dini otoritelerinden Ayetullah Nasır Mekarim Şirazi, “Suriye meselesini umutla takip etmek zorundayız. Bu durumun devam etmeyeceğini biliyoruz, çünkü Suriye'deki mevcut yöneticiler birbirleriyle birlik içinde kalmayacaklar” değerlendirmesinde bulundu. İran’ın katı muhafazakâr çizgideki gazetesi Civan ise “Suriye'deki mevcut balayı dönemi, grupların çeşitliliği, ekonomik sorunlar, güvensizlik ve aktörlerin çeşitliliği nedeniyle sona erecek” öngörüsünde bulundu.

dfbg
Türkiye ve İran cumhurbaşkanları Suriye'deki durumu görüşmek üzere G8 Zirvesi çerçevesinde Kahire'de bir araya geldi (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı)

İran, yetkililerin yaptığı açıklamalarla, Esed rejiminin çöküşünden ABD’yi ve İsrail'i sorumlu tutsa da Ankara'nın rolüne öfke duyduğu çok açık. İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney, Esed rejiminin düşüşünün ardından yaptığı konuşmada ‘Suriye’ye komşu bir ülkenin, olayların şekillenmesinde açıkça rol oynadığını ve şimdi de bunu yapmaya devam ettiğini’ söyledi.

Fars Haber Ajansı, HTŞ lideri Ahmed eş-Şera’yı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve ABD Başkanı Joe Biden ile müttefik gösteren bir poster yayınladı. İran Dış İlişkiler Stratejik Konseyi de HTŞ'nin uzun süre Türkiye'nin müttefiki olarak kalıp kalmayacağını sorguladı.

Fars Haber Ajansı’nın haberinde şu ifadeler yer aldı:

“Her ne kadar Türkiye kısa vadede Beşşar Esed rejiminin düşmesinin başlıca kazananlarından biri olsa da HTŞ, istikrarlı bir hükümet kurmaya çalışsa bile Ankara asla Suriye'de kendisiyle müttefik bir hükümeti iktidara getiremez. Bu imkansız. Bu durum, orta vadede Suriye ile 830 kilometrelik bir sınırı paylaşan Türkiye için büyük bir tehdit haline gelecek.”

Türkiye'ye güvenmek

İran’ın eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhan ise yaptığı değerlendirmede, Suriye ve Türkiye için kasvetli bir gelecek öngördü. Ruhani, değerlendirmesinde “Son haftalarda Suriye'nin tüm askeri kabiliyetleri İsrail tarafından yok edildi ve ne yazık ki silahlı gruplar ve Türkiye, İsrail'e uygun şekilde karşılık vermedi. Suriye ordusunu yeniden inşa etmek yıllar sürecek” ifadelerini kullandı.

xcdv
Türkiye sınırında Ayn el-Arab’a bakan noktada teyakkuzda bir Türk topçusu (Türk basını)

İran'ın eski Londra Büyükelçisi Muhsin Baharvend, Şam’daki yeni hükümetin Türkiye'ye aşırı bağımlı hale gelebileceğini söyledi.

Baharvend, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Eğer Suriye'deki merkezi hükümet, otoritesini ve egemenliğini askeri müdahaleyle ve Türkiye’nin de aralarında bulunduğu yabancı ülkelerden yardım alarak güçlendirmeye çalışırsa Suriye ya da Suriye'nin büyük bir bölümü, Türkiye tarafından kontrol edilecek ve Türkiye ağır insani ve ekonomik maliyetlere katlanacağı bir bataklığa girecek.”

Türkiye ile HTŞ arasında, özellikle de Suriyeli Kürtlerin ülkenin kuzeydoğusunda özerklik talepleriyle nasıl başa çıkılacağı konusunda gerilim yaşanacağını öngören Baharvend, “Türkiye destekli Suriye Mülli Ordusu (SMO), Türkiye'nin kuzey sınırında Kürt nüfusun yoğun olduğu bir Suriye beldesi olan Ayn el-Arab'ta (Kobani) Kürtlerin ağırlıkta olduğu ana omurgasını YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) karşı bir saldırı başlatmaya hazır” diye ekledi.

Öte yandan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, geçtiğimiz çarşamba günü yaptığı açıklamada, “Şam’da yeni bir yönetim var ve bence bu artık öncelikle onları ilgilendirir. Eğer bu konuyu doğru düzgün ele alırlarsa bizim müdahale etmemize gerek kalmaz” dedi.

Daha geniş anlamda, Suriye'deki değişim İran'ın dış politikasını bir an önce yeniden gözden geçirmesini gerektiriyor. Bu gözden geçirme, 'direniş ekseni' olarak adlandırılan yapının zayıflamasının İran'ın bölgede daha iyi ilişkiler kurarak nükleer bir devlet olmasını gerektirip gerektirmediği üzerinde yoğunlaşıyor. İranlı yetkililer yıllardır, ‘İran'ın savunmasının kendi sınırları dışında başlaması gerektiğini’ söylüyor. Ancak bazı Batılı diplomatlar, bu maliyetli stratejinin artık büyük ölçüde geçerliliğini yitirdiğini ve İran'ın Suriye'deki geri çekilişini nasıl açıklayacağının, bu stratejinin yerini neyin alacağını belirlemede çok önemli olacağını savunuyor.