Mısır’da ekmek fiyatına ilişkin tartışma sürüyor

Hükümet, ekmek fiyatının aynı kalacağını duyurdu.

Fotoğraf (Reuters)
Fotoğraf (Reuters)
TT

Mısır’da ekmek fiyatına ilişkin tartışma sürüyor

Fotoğraf (Reuters)
Fotoğraf (Reuters)

Mısır’da halk bundan 46 yıl önce, Ocak 1977’denadir görünen bir hareketle sokaklara dökülerek söz konusu dönemde ‘ekonomik açılım politikası’ olarak bilinen fiyat serbestleştirme süreci sebebiyle bazı emtia fiyatlarında yaşanan artışa tepki göterdiler. Bu olay, Mısır siyasi literatürüne ‘ekmek ayaklanması’ olarak geçti.
Bu olayların yıl dönümüyle eş zamanlı olarak bugün yine ekmeğin fiyatı halk ve hükümet çevrelerinde tartışma konusu haline geldi. Bakanlar Kurulu, sübvansiyonlu ekmek fiyatının 5 kuruşa sabitlendiğini duyurdu. Bu duyuru, ülkede gideren artan bir fiyat krizinin ortasında, hükümetin ekmeğin birimi fiyatını değiştirmeye yönelik incelemelerin başladığını açıklamasından yaklaşık bir yıl sonra yapıldı.
Mısır Bakanlar Kurulu Başkanı Mustafa Medbuli çarşamba akşamı yaptığı basın açıklamasında şunları söyledi:
“Buğday teşviki için devletin belirlediği rakam 38 milyar cuneyh civarındaydı. Bu kararın süresi bitecek ve bu yıl buğdayda sübvansiyon 95 milyar liraya ulaşacak. Söz konusu veriler, devletin bu yükü omuzlarında taşımaya çalışırken dünyanın yaşadığı olağanüstü koşulları da anlayarak, ekmeği fiyatına çok fazla müdahale etmeden vatandaşa sağlama çabasını ortaya koyuyor.”
Mısır Tedarik ve İç Ticaret Bakanı Ali el-Muselhi’nin açıklamalarına göre Mısır yılda 93 milyar ekmek üretiyor. Bakan “Bir ekmeğin maliyeti yaklaşık 85 kuruş. Vatandaş sübvansiyonlu ekmeği 5 kuruşa alıyor” dedi. Tedarik Bakanlığı’nın istatistiklerine göre sübvansiyonlu ekmekten yararlanan karne sahibi Mısırlıların sayısı yaklaşık 71 milyon.
Resmi istatistiklere göre nüfusunun yaklaşık üçte birinin ‘yoksulluk sınırının altında’ olduğu ülkede, ekmeğin biriminin fiyatlandırılması konusu büyük endişe yarattı. Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah Sisi, ekmeğin fiyatlandırılması konusunda, Ağustos 2021’de yaptığı açıklamada “Ekmeğin fiyatına zam yapılması zamanı geldi ve 20 somunun fiyatının bir sigara fiyatına eşit olması mantıksız” dedi.
Buna açıklamaya rağmen Sisi’nin ekmeğin yeniden fiyatlandırılması çağrısı cevapsız kaldı. Hükümet, fiyatlandırılma senaryolarını incelemeye yönelik bir plan açıkladı. Ancak sonrasında ülkenin buğday ithalatını büyük ölçüde etkileyen Rusya-Ukrayna savaşı başladı. Yetkililer, hükümetin ekmeğin fiyatını belirlemesi konusunda güvenceler verdi. Bu kişilerden biri de Tedarik Bakanı Birinci Yardımcısı İbrahim Aşmavi’ydi. Aşmavi çarşamba akşamı televizyondan şu açıklamada bulundu:
“Şu an ekmek fiyatında bir değişiklik yok. Devlet, ekmek sistemine 90 milyar lira sübvansiyon verirken yeni bütçede sübvansiyon artarak 400 milyar lirayı geçecek. Karne sistemine destek ise yıllık 150 milyar lirayı buluyor.”
Mısırlı ekonomist Dr. Vail en-Nehhas Şarku’l Avsat’a şu değerlendirmede bulundu:
“Hükümetin sübvansiyonlu ekmeğin fiyatını (geçici olarak) sabit tutma düşüncesi ve bunun neden olduğu tartışma, konuyla ilgili olarak yetkililer tarafından gündeme getirilen eğilimin varlığını ortadan kaldırmıyor. Mısır, Uluslararası Para Fonu ile yaptığı anlaşmaya göre, emtia sübvansiyonlarını hafifleten daha fazla politika uygulayacak. Bu IMF’nin akaryakıt sübvansiyonlarından bahseden son açıklamasında da net bir şekilde görülüyor. Ayrıca ekmek sübvansiyonlarının yanı sıra nakit desteği de aynı yoldan geçebilir.”
Ekmeğin fiyatı uzun yıllar sonra ilk kez, 1968 yılında Cumhurbaşkanı Cemal Abdülnasır döneminde 5 milyemden bir kuruşa çıkmıştı. Bu fiyat 1977'de eski Cumhurbaşkanı Enver Sedat döneminde zam girişiminin başarısızlıkla sonuçlanması ve ekmek isyanının patlak vermesinin ardından yaklaşık 16 yıl sabit kaldı. 1984 yılında ekmeğin fiyatı 2 kuruşa çıktı ve 3 yıl sabit kaldı. Sonrasında ekmek fiyatı 1988 yılında 5 kuruşa çıktı ve o zamandan bu yana aynı fiyatlandırma uygulanıyor.



Kuşatma altındaki el-Faşir, savaş ve açlıkla mücadele ediyor

Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) tarafından kuşatılan el-Faşir kentinden göç (Arşiv – Şarku’l Avsat)
Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) tarafından kuşatılan el-Faşir kentinden göç (Arşiv – Şarku’l Avsat)
TT

Kuşatma altındaki el-Faşir, savaş ve açlıkla mücadele ediyor

Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) tarafından kuşatılan el-Faşir kentinden göç (Arşiv – Şarku’l Avsat)
Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) tarafından kuşatılan el-Faşir kentinden göç (Arşiv – Şarku’l Avsat)

Sudan'ın batısında bulunan Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir'deki sivillerin durumu, gıda, su ve tıbbi tedaviye erişimin giderek zorlaşmasıyla daha da kötüleşiyor. Açlık ve devam eden çatışmalar, Nisan 2024'ten bu yana şehirde mahsur kalan on binlerce insanın kaderini tehdit ediyor. Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) her geçen gün kötüleşen insani durumun ortasında, gıda maddelerinin şehre girdiği tüm geçitleri ve yolları kapatıyor; temel gıda maddeleri ve yakıt tedarik etme girişimlerini engelliyor.

El-Faşir'deki kaynaklar, HDK’nin her gün pazarları ve hayati tesisleri ağır topçu ateşine tutması nedeniyle büyük marketlerin kapılarını kapatmasının ardından sivillerin büyük zorluklarla gıda temin ettiğini söyledi. Şarku’l Avsat’a konuşan kaynaklar, “Siviller, mısır unu, şeker, yağ ve sabun gibi temel gıda maddelerini satın almak için meskûn mahallelerdeki küçük marketlere güveniyor” dedi.

Devam eden kuşatmanın bir sonucu olarak, bölge sakinlerinin alım gücü azaldı ve yüksek fiyatlar nedeniyle az miktarda yiyecek bile alamaz hale geldiler.

Bir bölge sakini, banka yoluyla ödeme yapıldığında fiyatların iki katına çıktığını, nakit ödeme yapıldığında ise fiyatların düştüğünü ve çok sayıda bölge sakininin yüksek fiyatlar nedeniyle el-Faşir'den kaçtığını belirtti. Birçok sebze ve meyve türü bir yılı aşkın süredir şehrin pazarlarında bulunmuyor.

Gıda kaçakçılığı

Bazı kent sakinlerine göre, el-Faşir'e mal ve eşya sokmanın tek yolu eşek ve deve gibi hayvanları kullanarak kaçakçılık yapmak, ancak bu da riskli. Çünkü HDK militanları tarafından durduruluyorlar ve çoğu zaman mallara el konuluyor.

VFGHY
Sudanlılar savaştan kaçmak için Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir’in eteklerinde bulunan Ebu Şuk Mülteci Kampı’na sığınıyor. (AP)

Şehir sakinlerinin çoğunluğu, günde darı unu ve mısırdan yapılan tek bir ana öğünle yetiniyor ve ellerinde başka bir şey olmayabiliyor.

Geleneksel yeraltı kuyularından yeterli miktarda içme suyu temin edilse de, bir varilin fiyatının 8 bin Sudan cüneyhini aşması vatandaşların sıkıntılarını artırıyor.

Günde bir öğün ücretsiz yemek sağlayan aşevlerine bağımlı hale gelen ailelerin sayısı her geçen gün artıyor; bazen bu yemekler ihtiyaç sahibi ailelerin sayısına yetmiyor. El-Faşir'deki bazı vatandaşlar, kuşatma altında bulunan kentteki insani durumun özellikle çocuklar, kadınlar ve yaşlılar için ciddi bir zorluk derecesine ulaştığını, yetersiz beslenme nedeniyle zayıf vücutlarının bunu kanıtladığını bildirdi.

Yerlerinden edilen insanlar HDK ve müttefikleri tarafından öldürmeye varan ciddi ihlallere maruz kaldıkları için el-Faşir'den kaçmak da güvenli değil. Bölge sakinleri, kuşatmanın devam etmesi ve el-Faşir'e insani erişimin açılmaması halinde, sonbahar mevsimine girilmesi ve vatandaşların tarım yapamaması nedeniyle durumun daha da kötüleşeceğinden korkuyor.

Saha durumu

El-Faşir'deki geniş alanlar, son birkaç gün içinde siviller arasında onlarca ölüm ve yaralanmaya neden olan, bazıları konutları hedef alan yoğun topçu bombardımanına ve insansız hava aracı (İHA) saldırılarına tanık oluyor.

Yerel kaynaklar, ordunun geçtiğimiz aylarda HDK tarafından el-Faşir'e düzenlenen onlarca saldırıyı püskürtmeyi başardığını bildirdi. El-Faşir sakinleri, Birleşmiş Milletler (BM) ve yardım kuruluşlarının insani yardımın ihtiyaç sahibi sivillere ulaşmasına izin vermesi için HDK üzerinde daha fazla baskı kurmasını bekliyor.

Yerel bir gönüllü grubu olan el-Faşir Direniş Komiteleri Koordinasyonu, çatışmaların ortasında kalan on binlerce masum insanın çektiği acılara son vermek için orduyu şehir üzerindeki kuşatmayı kaldırmaya çağırıyor.

CDFG
Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir'deki Hızlı Destek Kuvvetleri mensupları (Arşiv - Telegram)

Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan kısa bir süre önce BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in talebi üzerine kentte bir hafta süreyle insani ateşkes yapılmasını kabul etti, ancak HDK bu konuda kendileriyle herhangi bir temas kurulmadığını belirtti.

HDK'ye göre el-Faşir kentinde şu anda siviller bulunmuyor; kentte bulunanlar ordu ve müttefik silahlı gruplara mensup savaşçılar.

Geçtiğimiz haziran ayında BM Güvenlik Konseyi, bir yıldan uzun bir süredir HDK tarafından kuşatma altında tutulan ve ordunun geniş ve yoğun nüfuslu Darfur bölgesindeki son kalesi olan el-Faşir üzerindeki kuşatmanın kaldırılması için bir karar almıştı.