عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Sudan’da mart ayı bitmeden önce hükümet ilan edilmesi bekleniyor

Dünya Bankası, borç yardım programlarını iptal etmeden önce Hartum'a üç ay süre verdi.

Burhan, 5 Aralık’ta sivillerle yapılan çerçeve anlaşmanın imza törenine katıldı. (AFP)
Burhan, 5 Aralık’ta sivillerle yapılan çerçeve anlaşmanın imza törenine katıldı. (AFP)
TT
TT

Sudan’da mart ayı bitmeden önce hükümet ilan edilmesi bekleniyor

Burhan, 5 Aralık’ta sivillerle yapılan çerçeve anlaşmanın imza törenine katıldı. (AFP)
Burhan, 5 Aralık’ta sivillerle yapılan çerçeve anlaşmanın imza törenine katıldı. (AFP)

Sudan siyasetinde, Geçiş Dönemi Egemenlik Konseyi Başkanı Abdulfettah el-Burhan'a Dünya Bankası'ndan ‘Sudan'ın borç hafifletme programlarının uygulanmasının iptalinin üç ay ertelenmesi ve tarafların geçiş yolunun restorasyonu ve sivil, demokratik bir hükümetin kurulması için verilen sürenin dolmasına kadar dondurulmasının kaldırılması için tanınan sürenin sonunda yeni gelişmelere tanık olunuyor. Sudanlı kaynaklara göre siviller ve ordu arasında nihai anlaşmanın önümüzdeki şubat ayı bitmeden imzalanıp mart ayı bitmeden sivil bir hükümetin kurulacağı bildirildi.
Üst düzey bir kaynak dün Şarku'l Avsat’a yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Egemenlik Konseyi Başkanı, Sudan'ın 31 Aralık'ta çıkması planlanan borç muafiyetinin iptali kararı için Dünya Bankası ve uluslararası finans fonlarından 3 aylık süre istedi. Sivillerle, bu sürenin sonuna kadar geçiş sürecini ve sivil bir hükümetin kurulmasını sağlayacak bir anlaşmaya varılması hedefleniyor.”
Sudan Mayıs 2021’deDünya Bankası ve Paris Kulübü'nün yanı sıra Sudan'ın Dostları çatısı altındaki bazı ülkelerle, Sudan'ın 50 milyar doları bulan borçlarını affetmek ve sivil demokrasiye geçişi desteklemek için büyük ekonomik yardım sağlamak ve Ağır Borçlu Yoksul Ülkeler Girişimi'nden (HIPC) faydalanmak üzere anlaşmalar imzaladı. Ancak bu kararlar, ordu komutanı Abdulfettah el-Burhan'ın 25 Ekim 2021'deki darbesinin ardından askıya alındı. Uluslararası taraflar, yardım sağlanmasını için koşulların iyileştirilmesini ve sivil demokratik geçişin yeniden başlatılmasını şart koştu. 5 Aralık'ta Muhalefet koalisyonu Özgürlük ve Değişim ile bir yanda siyasi ve sivil partiler, diğer yanda askeri liderlerle ordunun siyasi süreçten çekilmesini ve iki yıllık bir geçiş dönemini yönetecek tam yetkilere sahip bir sivil hükümetin kurulmasını öngören bir çerçeve anlaşma imzaladı. Nihai anlaşmanın imzalanması öncelikli olarak beş hassas konunun daha fazla tartışılması için ertelendi.
Çerçeve anlaşmaya dahil edilmeyerek ertelenen konular, 30 Haziran rejimi tasfiyesi komitesinin toparlanıp yenilenmesi, adalet ve geçiş dönemi adaleti sorunu, barış meselesi, Doğu Sudan meselesi, güvenlik ve askeri reformdu. Bu başlıklar üzerinde olabildiğince büyük fikir birliğine varmak için bunları tartışmak üzere çalıştaylar ve konferanslar düzenlenmesine karar verildi.
Kaynak, Şarku'l Avsat’a yaptığı açıklamada, tartışmalı konularda olumlu anlaşmaların varlığı ve geçiş döneminde dahi bu konudaki tartışmaların devam edeceğini vurguladı.
Çerçeve anlaşmasına imza atan taraflar geçtiğimiz hafta bir çalıştay düzenleyerek 30 Haziran rejimini tasfiye sürecini ve yeni tasfiye komitesini yenileme sürecini ele aldılar. Bu tartışılan beş konudan ilki oldu. Taslak komitelerin çalışmalarını bir hafta içinde tamamlaması, ardından bu tavsiyeler nihai anlaşmaya eklenmek üzere kanun haline getirilmesi bekleniyor.
Siyasi Süreç Sözcüsü Halid Ömer Yusuf, Şarku'l Avsat’a dün yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Kalan dört konunun tartışılmasına yönelik konferanslar ve çalıştaylar, ‘barış’ konuları çalıştayı ile ocak ayının sona ermeden önce yeniden başlayacak. Güvenlik ve askeri reform çalıştayı, geçiş dönemi adaleti çalıştayı ile son bulacak.”
Görüşmeleri yakından takip eden bir kaynak da şunları aktardı:
“Tartışmaların, konferansların ve çalıştayların amacı, geçiş döneminde uzlaşmaya dayalı çözümlerin uygulanması şartıyla, diyalogun genel ilkeleri üzerinde fikir birliğine varmaktır. Beklenen geçiş hükümetinin görevleri, vatandaşların yaşadığı zorlu ekonomik ve yaşam koşullarının ele alınması, kalıcı anayasanın ve Seçim Komisyonu’nun geliştirilmesi ve hazırlanmasına yönelik mekanizmaların belirlenmesi ve hazırlanması, ayrıca beş konunun uygulanmasının izlenmesi ile sınırlı.”
Eski Sudan Başbakanı Abdullah Hamduk liderliğindeki sivil geçiş hükümeti, ülkenin 1990'lardan bu yana yaşadığı siyasi, diplomatik ve ekonomik izolasyona son verdi. Bu, 2019 yılının nisan ayında ülkenin devrik Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir liderliğindeki Müslüman Kardeşler (İhvan-ı Müslimin) yönetimini deviren halk devriminden sonra meydana geldi.
Daha sonra Sudan'ın adı, El Kaide'nin lideri Usame bin Ladin ve küresel terörist Carlos olanla ilişkilendirilen terör gruplarına ev sahipliği yapan İslami hükümetin devrilmesinin ardından, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın terörü destekleyen devletler listesinden çıkarıldı. ABD, Sudan’ı özellikle de Kenya ve Tanzanya'daki ABD büyükelçiliklerinin bombalanması gibi terör operasyonlarına karışmakla suçlamıştı.
Geçiş dönemi sivil hükümeti geniş uluslararası ve siyasi destek bularak milyarlarca dolarlık ekonomik yardım vaatleri alırken, ülkenin 50 milyar doları aşan borcunu Ağır Borçlu Yoksul Ülkeler'den (HIPC) girişiminden yararlanarak muaf tuttu. Ancak bu yardım ve borç affı, genelkurmay başkanının sivil hükümeti devirmesine yönelik önlemlerin ardından donduruldu.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Lübnan'da tartışmalara yol açan bir İran belgesi: Hizbullah Ulusal Muhafızlara mı dönüşecek?

Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)
Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)
TT
TT

Lübnan'da tartışmalara yol açan bir İran belgesi: Hizbullah Ulusal Muhafızlara mı dönüşecek?

Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)
Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)

Denise Rahma Fahri

Son zamanlarda, Lübnan'daki yerel medya kuruluşları, İran Devrim Muhafızlarına yakın bir merkez olan Tahran'daki Savunma Çalışmaları Merkezi'nden sızdırıldığı bildirilen bir İran belgesi yayınladı. Belge Hizbullah adına, Lübnan Cumhurbaşkanı komutasında faaliyet gösterecek “Ulusal Muhafızlara” dönüşmeyi öneriyor ve buna hazır olduğunu ifade ediyor. Belgeye göre, Lübnan Ulusal Muhafızları, “Meçhul Asker Kurumu” bünyesinde bir direniş unsuru ve stratejik yedek kuvvet olarak yer alacak. Belgede belirtildiği üzere, bu “direnişin” sonu değil, silahların devletin elinde olduğu yeni bir dönemin başlangıcı. Hizbullah’a yakın bir kaynak, bu belgeden haberdar olmadığını, şu anda konuya ilişkin belirli bir vizyon bulunmadığını ve meselelerin silah ile ilgili diyaloğun kaderiyle bağlantılı olduğunu belirtse de, Hizbullah liderliği bu belgeyi resmi olarak yalanlamadı. Birçok kişi de belgeyi, Hizbullah'ın silahını korumayı, komutayı Devrim Muhafızları ile sınırlandıran, resmi ordusunun ise sembolik bir rol oynadığı İran modelini benimseyerek, varlığını meşrulaştırmayı amaçlayan öneri ve çözümler için nabız yoklaması olarak değerlendirdi.

frgty
İran belgesi, Lübnan'daki mevcut dönemi direniş ve ulusal egemenlik tarihinde önemli bir an olarak tanımlıyor (AFP)

Diğer Seçenek Hareketi'nin lideri Alfred Madi, bu belge hakkında ilk konuşan kişi oldu. Madi, Cumhurbaşkanı Joseph Avnn, Hizbullah ve Emel Hareketi temsilcilerini içeren ve Lübnan ulusal güvenlik stratejisi üzerinde çalışan komitelerin yanı sıra, Hizbullah’ın talep ettiği garantilerin İran'ın önerisinin ciddiyetini gösterdiğini açıkladı.

Sızdırılan metin

İmza bekleyen bir taslak bildiri olduğu düşünülen İran belgesi, Lübnan'daki mevcut dönemi direniş ve ulusal egemenlik tarihinde önemli bir an olarak tanımlıyor. Hizbullah'ın “Ulusal Muhafız”a dönüşmeye hazır olmasını da, caydırıcılık denklemini Lübnan devleti bayrağı altında pekiştirme ve ulusal güçleri halkın ve anayasanın çıkarlarına hizmet edecek şekilde yeniden konumlandırma taahhüdü çerçevesinde değerlendiriyor.

Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızları'na tamamen dönüştürülmesi sürecinin” başlamasını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor. Belgeye göre Ulusal Muhafızlar, Lübnan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ve Silahlı Kuvvetler Başkomutanı komutasında ve Bakanlar Kurulu ile koordinasyon halinde, ulusal egemenlik çerçevesinde faaliyet gösteren egemen bir halk direniş oluşumudur.

Pratik adımlara gelince, belgede “bu yıl sonuna kadar, elit birlikler, silah depoları ve komuta kontrol merkezleri de dahil olmak üzere, kuzeyden güneye tüm silah ve muharebe kabiliyetlerinin kademeli olarak Lübnan Ulusal Muhafızları'na devredileceği” belirtiliyor. Belgede ayrıca, “daha önce direnişle bağlantılı olan ileri askeri üretim birimlerinin resmen Lübnan devletinin denetimine girdiği ve gizli teknik ve güvenlik raporlarını, en yüksek egemenlik koruması çerçevesinde, Cumhurbaşkanı aracılığıyla Bakanlar Kurulu'na sunduğu” da ifade ediliyor. Bu birimler arasında hassas mühimmat üretimi, savunma sistemleri, insansız hava araçları, füzeler ve uzun menzilli mermilerin geliştirilmesi yer alıyor.

sdfgth
Hizbullah adına, Lübnan Cumhurbaşkanı komutasında faaliyet gösterecek “Lübnan Ulusal Muhafızları”na dönüşmeyi öneren ve buna hazır olduğunu belirten bir belge yayınlandı (Reuters)

İran'ın önerisi, Lübnan Savunma Bakanlığı'nı, korunan teminatlar dahilinde ve gönüllülere doğrudan maaş ödenmeden, Ulusal Muhafızlar ile ilgili gizli altyapı ve operasyonel görevlerden sorumlu kuruluş olarak belirliyor. Yine öneriye göre Ulusal Muhafızlar, acil durumlarda hızlı karar alma ile ilgili taktiksel nedenlerle bağımsız bir operasyon odası ile birlikte Meçhul Asker Kurumu’na  bir direniş bileşeni ve stratejik yedek olarak dahil edilecek.

İran'ın önerisi, 10.452 kilometrekarelik Lübnan’ın sonudur

Independent Arabia, bu belgenin Farsçasını aradı ve hatta kendisini hazırladığı söylenen kurumun web sitesini taradı, ancak hiçbir şey bulamadı.

Aynı zamanda, Diğer Seçenek hareketinin lideri Alfred Madi, önerinin sadece medyada çıkan bir haberden ibaret olsa da masum olmadığını vurguluyor. Bu yönde bir dizi adımın atıldığını açıklıyor. Ona göre bu adımların en dikkat çekeni, Hizbullah, Emel Hareketi ve Cumhurbaşkanı Avn'dan oluşan ortak komitelerin ulusal güvenlik stratejisi üzerinde çalışmak üzere medyadan uzakta, tamamen gizlice düzenlediği toplantılardır. Bu çalışma, Hizbullah’ın silahlarını teslim etmesi karşılığında talep ettiği garantilerle ilgili olarak son zamanlarda gün yüzüne çıkan taleplerle örtüşüyor. Madi, bu önerinin Cumhurbaşkanı'nın tasarrufunda olmasıyla ilgili sızdırılan belgenin içeriğine de ışık tutuyor. Tüm göstergelerin, Hizbullah'ın Cumhurbaşkanı Avn'a, başkan yardımcılığı ve ordu komutanı yardımcılığı görevlerini güvence olarak almadığı sürece hiçbir şey vermeyeceğini gösterdiğini belirtiyor. Bunun için anayasa değişikliği veya yeni bir kuruluş konferansı gerekiyor. Madi, daha fazla ayrıntı vermekten kaçınarak, “Perde arkasında bir şeyler planlanıyor ve ana hatları artık belli” diye ekliyor.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre belgeyle ilgili sızıntıların ciddiyetiyle ilgili olarak, İran'ın Hizbullah'ın askeri kanadını Ulusal Muhafızlar adı altında koruma türünden bir sızıntı, silahların teslim edilmesini ve sadece devletin elinde olmasını şart koşan Lübnanlı ve uluslararası talepleri atlatmaya veya etrafından dolanmaya yönelik akıllıca bir girişim sayılmıyor. Aksine, söz konusu öneri ile “çözüm bu” ve orduya ancak tek grup halinde entegre oluruz diyorlar.

Madi, bu öneri ile ilgili olarak şunu da ekliyor: “Hizbullah'ın silahları sorununu çözmeyecek, aksine ülkeyi yıkıma ve Hizbullah’ın Lübnan’ı işgalini meşrulaştırmaya götürecek, ki bu da siyasi bir sapkınlıktır”. Ayrıca “sadece zorlu çözümü uygulamaktan kaçınmak için Lübnan formülünün tamamını değiştirebilecek bir öneriyi kabul etmek mümkün değil. Hizbullah'ı da içeren bir Ulusal Muhafız Birliği kurmak, Sünniler, Hristiyanlar veya Dürziler için ve hatta Şiilerin yarısı için bile kabul edilemez. Böyle bir çözümü ancak mevcut siyasi otorite sürdürebilir. İran'ın önerisi, 10.452 kilometrekarelik bir ülke olarak Lübnan'ın sonu demektir” diye de vurguluyor.

Askeri kaynaklar

Askeri çevreler ise bu önerinin Lübnan'ı yıkıma götüreceğine ve federal bir sistemin dayatılmasına yol açacağına inanıyor. Zira bu durum, bir Hristiyan Ulusal Muhafız Birliği, bir Sünni Ulusal Muhafız Birliği ve bir Dürzi Ulusal Muhafız Birliği kurulması yönünde karşı talepleri tetikleyebilir. Askeri çevreler “böyle bir proje yaşayamaz ve amacı Lübnan'ı federal bir devlete dönüştürmek olmadığı sürece imkânsızdır. Bu öneri bir İran rüyasıdır ve gerçekleşmeyecektir” diyor. Bunu tanımlamak için halk arasında yaygın “Şeytan’ın cennete girmeyi hayal etmesi gibi” sözünü kullanan çevreler, ulusal ordunun yanı sıra tüm bu silah ve teçhizata sahip bir silahlı örgütün varlığını dahi şiddetle reddediyor. Böyle bir öneriyi sızdırmanın, Lübnan devletini ve ABD'yi alt etme çabalarını gizlediğine ve ancak Lübnan'ın merkezi siyasi otoriteye sahip bir devletten ademi merkeziyetçi bir devlete dönüşmesi durumunda başarılı olacağına inanıyorlar.

Aynı çevreler, İran ve Hizbullah'ın nabız yoklamak için belgeyi kasıtlı olarak sızdırmış olma ihtimalini de göz ardı etmiyor. Belgenin içeriğinin merkezi bir devlet içinde uygulanmasının, o devletin yıkılması anlamına geleceğine ve Lübnan'daki diğer mezhep ve dini grupları silahlanmaya iteceğine inanıyorlar. Dahası, “böyle bir karar, zaten hayal kırıklığı içinde yaşayan askeri personeli daha da hayal kırıklığına uğratacaktır” diyorlar. Ulusal Muhafızlar personelinin veya Ulusal Muhafızlar kılığındaki Hizbullah üyelerinin maaşlarını kim ödeyecek, eski cumhurbaşkanı Emile Lahud döneminde direnişin yararına ordudan kesilen fonlar yetmez mi diye soruyorlar. Böyle bir karar Lübnan Ordusu için felaket olur diye de ekliyorlar.

Hizbullah’a yakın kişiler; böyle bir öneri yok diyorlar.

Hizbullah'a yakın bir isim olan siyasi analist Faysal Abdussettar, böyle bir önerinin mevcut olmadığını ve bu konunun masada bile olmadığını vurguluyor. Abdussettar, “Lübnan daha önce 1960'ların sonlarında benzer bir deneyim yaşamıştı, ancak bu anlamda değil, daha ziyade 'ordu destekçileri' bayrağı altında bir oluşum söz konusuydu. O dönemde mesele, Filistinli örgütlerin ve güçlerin varlığının ardından birçok güney bölgesinde hakim olan durumla ilgiliydi” diyor. Bunun bugün yeniden gündeme gelmesine şaşırdığını ifade eden Abdussettar, herhangi birinin bu dönemi taklit etmek veya direnişin elindeki silahlar sorununa bir çözüm bulmaya çalışmak amacıyla bunu gündeme getirmiş olmasından şüphe duyuyor. Abdussettar’a göre bu öneri “ne ciddi ne de mevcut değil.” Şunu da ekliyor: “Herkesin bildiği yerleşik denklem, silahların teslim edilmesinin söz konusu olmadığıdır. Ulusal savunma stratejisi kapsamında bir tartışma yapılabilir, ancak bu konu derinlemesine bir diyalog gerektiriyor. Diyalog ise devletin başı olan Cumhurbaşkanı da dahil olmak üzere tüm Lübnanlı liderler için artık kaçınılmaz hale geldi.” Ancak Abdusettar, ABD Başkanı Özel Temsilcisi Tom Barrack'ın Lübnan'dan ayrılması ve ABD'nin Lübnan'ın yanıtına nasıl bir yanıt vereceğinin henüz bilinmemesi nedeniyle yakın gelecekte herhangi bir diyalog olasılığının uzak olduğunu “bu nedenle, bir sonraki adımların netleşmesi için daha fazla zamana ihtiyaç olduğunu” belirtiyor.