Cezayir-Fransa uzlaşmasında yeni ivme

Fransız ve Cezayir genelkurmay başkanlarının tokalaşırken (AP)
Fransız ve Cezayir genelkurmay başkanlarının tokalaşırken (AP)
TT

Cezayir-Fransa uzlaşmasında yeni ivme

Fransız ve Cezayir genelkurmay başkanlarının tokalaşırken (AP)
Fransız ve Cezayir genelkurmay başkanlarının tokalaşırken (AP)

Cezayir Genelkurmay Başkanı Korgeneral Said Şangariha’nın pazartesi ve salı günleri (23-24 Ocak) Fransa'ya yaptığı beklenmedik ziyaret, Fransa Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri Anne Marie Descotes’in çarşamba günü Cezayir’e yapması beklenen ziyaretinin öncesinde geldi. Descotes’in Cezayir ziyareti sırasında, Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun’un Fransız mevkidaşı Emmanuel Macron’un davetlisi olarak Paris’e yapacağı ziyaretin hazırlıklarını görüşmesi bekleniyor.
Cezayirli siyasi kaynaklar, Descotes’in Cezayir Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri Ammar Blani ile görüşeceğini ve toplantıda ‘Libya dosyası, Batı Sahra sorunu, Sahel’de özellikle de Fransız askeri varlığının halk tarafından giderek artan bir retle karşılaştığı Mali ve Burkina Faso’daki güvenlik durumu’ konularını ele alacaklarını belirtti.
Aynı kaynaklara göre görüşmede ele alınacak konular arasında Cumhurbaşkanı Tebbun’un Mayıs ayında Fransa’ya bir ziyaret düzenlemesi de yer alıyor. Ayrıca, iki ülkenin cumhurbaşkanları arasında Ağustos ayında Cezayir’de imzalanan yenilenmiş bir ortaklık başlatma anlaşmasının uygulanmasını takip etme konusu da Descotes ve Blani görüşmelerine dahil edildi.
Descotes ve Blani, Cezayir-Fransa siyasi istişarelerinin 8’inci oturumu çerçevesinde 30 Eylül’de Paris’te bir araya gelmişti. Bu görüşme, tüm iş birliği dosyalarında iki ülke arasındaki koordinasyona dayanıyordu.
Cumhurbaşkanı Macron, pazartesi günü Elysee Sarayı’nda Fransa Genelkurmay Başkanı Thierry Burkhard’ın daveti üzerine Fransa’ya gelen Cezayir Genelkurmay Başkanı Korgeneral Said Şangariha’yı kabul etti. Bu ziyaret, Cezayirli bir ordu komutanının 17 yıl sonra Fransa'ya yaptığı ilk resmi ziyaret oldu.
Cezayir ve Fransa’nın genelkurmay başkanları daha önce Macron’un Ağustos 2022’de Cezayir’e yaptığı ziyaret sırasında da görüşmüştü. Görüşme, Fransa Cumhurbaşkanı’nın 2021 yılı Ekim ayındaki sansasyonel açıklamalarından kaynaklanan bir yanlış anlaşılmanın ortadan kaldırılmasını sağladı. Macron, söz konusu açıklama “Fransa tarafından kolonize edilmeden önce bir Cezayir ulusu var mıydı?” diye sormuş ve Cumhurbaşkanın Tebbun’un ‘askeri liderlerin rehinesi’ olduğunu belirtmişti. Bu konuşma Cezayir’de geniş çaplı bir hoşnutsuzluğa neden oldu ve iki ülke arasında ‘hafıza ve geçmişteki yaralar konusundaki anlaşmazlıklar’ olarak bilinen sorunu çözme çabalarını sekteye uğratmıştı.
Cezayir Savunma Bakanlığı yaptığı açıklamada, Şangariha’nın ziyaretinin “Cezayir Silahlı Kuvvetleri ve Silahlı Kuvvetleri arasındaki işbirliğini güçlendirme çerçevesine geldiğini ve iki tarafın ortak kaygıları olan konuların tartışılması için imkan sağlayacağını’ belirtti.
Fransa Genelkurmay Başkanı Burkhard, Cezayirli mevkidaşı ile 25 ve 26 Ağustos 2022 tarihlerinde Cumhurbaşkanı Macron’un Cezayir ziyareti sırasında bir araya geldi. O gün açıklanan bilgilere göre, söz konusu görüşmede Sahel bölgesindeki güvenlik durumu ve Cezayir ile Fransız orduları arasındaki iş birliğinin güçlendirilmesi ele alındı. Görüşmeye iki ülkenin güvenlik servislerinin liderleri de katıldı.
Şangariha’nın Paris ziyaretini gözlemleyenler, bunun ‘hafıza’ ve ‘bireylerin iki ülke arasındaki hareketini kolaylaştırma’ dosyaları gibi siyasi nitelikte olanlar da dahil olmak üzere iki ülke arasındaki tüm anlaşmazlıkları çözmek için bir fırsat’ olduğunu belirtti. Tebbun 2019’da göreve geldiğinden bu yana, en önemli iç dosyalarda ve ülkenin başta Fransa olmak üzere başlıca ortaklarıyla olan ilişkilerine yönelik konularda ordu komutanı ile istişareler yapıyor. Diğer yandan gözlemciler ‘iki ülke arasındaki ilişkilerin uzlaşma yolunda ivme kazandığını’ belirtiyor.
Şarku’l Avsat’a konuşan gözlemciler, Cezayir’in eski işgalci ile ilişkilerinde ‘hafıza’ ve ‘Fransa’nın sömürge suçları için özür dilemesi’ ve ‘Fransız vizesindeki payını artırma’ konularını birinci öncelik yaparsa, Paris’in dikkatini, Fransız ekonomik kurumlarının Çin ve Türkiye başta olmak üzere güçlü ticari müşteriler nedeniyle karşı karşıya olduğu rekabete daha fazla vereceğini belirtti.



Meclis Başkanı'nın ‘Irak'ın kimliği’ konusundaki açıklamaları siyasi krize yol açtı

 Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)
Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)
TT

Meclis Başkanı'nın ‘Irak'ın kimliği’ konusundaki açıklamaları siyasi krize yol açtı

 Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)
Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)

Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani'nin açıklamaları, yardımcısı Muhsin el-Mendelavi ile yaşadığı tartışmanın ardından siyasi krize yol açarak dün yapılması planlanan oturumun ertelenmesine neden oldu.

El-Meşhedani, ‘Irak'ın kimliği’ olarak tanımladığı şeyin anayasa metninde belirtildiği gibi ‘Arap Birliği'nin kurucu üyesi’ olmakla ilişkilendirilmesini kınamış ve açıklamasında ‘bu kimliğin binlerce yıl öncesine dayandığını’ belirtmişti.

Söz konusu kimliğin bu bağlantıyla nitelendirilmesine ilişkin bir soruya cevaben el-Meşhedani, bu bağlantıyı tamamen uygunsuz bularak ‘saçma’ kelimesini kullandı ve siyasi bir krize yol açtı.

Oturumun ertelenmesine, yapılmaması konusunda ısrar etmesine ve açıklamalarını geri çekmemesine rağmen el-Meşhedani bugün X platformunda “Gerçek bir sınav anında Sünni bloklar başkan etrafında kenetleniyor” diye yazdı ve meclis başkanına destek vermek için parlamento merkezinde toplanan Sünni milletvekillerine atıfta bulundu.

Irak'ın siyasi geleneğine göre meclis başkanlığı Sünni güçlerin elindeyken, Kürtler cumhurbaşkanlığı, Şiiler ise başbakanlık koltuğuna oturuyor.

Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin liderliğindeki İnşa ve Kalkınma Bloğu, yardımcısıyla patlak veren krizi kontrol altına almak amacıyla Sünni kampı dışından el-Meşhedani'ye desteğini açıklayan ilk siyasi bloklardan biri oldu.

İnşa ve Kalkınma Bloğu Sözcüsü Firas el-Meslemavi yaptığı basın açıklamasında, “Cabbar el-Kenani, Muhammed es-Sayhud, Kazım et-Tuki ve Murtaza es-Saadi'nin de aralarında bulunduğu 5 milletvekilinden oluşan blok liderliği, oturumu etkileyen sözlü tartışmalarla ilgili olarak parlamento içinde yaşananların koşullarını belirlemek üzere Temsilciler Meclisi Başkanlığı ile kapalı bir toplantı gerçekleştirdi” dedi.

El-Meslemavi, “Yaşananlar, meclis başkanlığının toplu olarak sorumlu olduğu bir emsal teşkil ediyor. Çünkü en yüksek yasama otoritesi olan yasama kurumunun başkanlığını ve üyelerini düzenleyen usul kuralları ve Temsilciler Meclisi yasası vardır. Bu nedenle bir blok olarak çözümlerle birlikteyiz ve oturumları düzenlemek ve önemli yasaları geçirmek için uygun yolları destekliyoruz” ifadelerini kullandı.

Sudani liderliğindeki İnşa ve Kalkınma Bloğu’nun el-Meşhedani ve yardımcılarıyla görüşmesi, parlamentodaki Sünni blokların el-Meşhedani'yi destekleyici bir tutum sergilemek üzere bir araya gelmesinin ardından gerçekleşti.

 Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani arasında Bağdat'ta gerçekleşen bir görüşmeden (hükümet medyası)Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani arasında Bağdat'ta gerçekleşen bir görüşmeden (hükümet medyası)

Yanlış anlama

Sünni bir siyasetçiye göre, ‘el-Meşhedani'nin açıklamaları herhangi bir belirsizlik içermiyor, ancak Şii güçlerin yardımcısını bu yöne iten kasıtlı bir iradesi olduğu anlaşılıyor’.

Adının açıklanmaması kaydıyla Şarku'l Avsat'a konuşan Sünni siyasetçi, “El-Meşhedani ile pek çok konuda aynı fikirde olmasam da, Irak'ın kimliği ve anayasal olarak Arap Birliği üyeliğiyle ilişkilendirilmesi konusunda söyledikleri doğru. Hatalı olan Irak anayasasını hazırlayan taraftır” dedi.

Söz konusu tartışma, Temsilciler Meclisi Başkan Yardımcısı Muhsin el-Mendelavi’nin el-Meşhedani'yi telefonla arayarak “Irak'a hakaret ettin” demesiyle başladı.

Telefon görüşmesiyle yetinmeyen el-Mendelavi tartışmayı sürdürmek üzere el-Meşhedani'nin ofisine gitti ve ‘Irak'ın kimliği’ hakkındaki açıklamalarına itiraz etti. El-Meşhedani ise “Irak, Arap Birliği kurumundan daha büyüktür, 7 bin yıllıktır ve kimliğini onlarca yıllık bir kurumdan alması makul değildir” şeklinde yanıt verdi.

El-Meşhedani'nin Arap Birliği'ne ilişkin açıklamaları, meclis başkanlığı ile ilişkilerde bardağı taşıran son damla gibi görünse de el-Meşhedani televizyonda yaptığı açıklamalarda, Irak'ta önümüzdeki ay gösteriler düzenleneceğini ve bir güvenlik sorunu yaşanması halinde ‘acil durum hükümetine’ gidilebileceğini söylemek gibi başka önemli konuları da gündeme getirdi. ABD'nin Halk Seferberlik Güçleri (Haşdi Şabi) ile ilgili olarak tüm siyasi liderlere mesaj gönderdiğini de doğrulayan el-Meşhedani, ABD'nin yaklaşımının Halk Seferberlik Güçleri’ni yapılandırmak değil, güvenlik güçlerine entegre etmek olduğunu belirtti.

‘Boşluğu doldurmak’

Araştırmacı Yahya el-Kubeysi Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada şöyle dedi: “Devlet içindeki Sünni temsiliyeti sadece bir boşluğu dolduruyor, çünkü bu boşluğu Şii siyasi aktörler yönlendiriyor.”

El-Kubeysi'ye göre bu durum, Federal Yüksek Mahkeme'nin Irak Temsilciler Meclisi eski Başkanı Muhammed el-Halbusi'yi görevinden alma ve parlamentodan ihraç etme kararına kadar uzanıyor.

El-Kubeysi, “Bu karar anayasal ya da yasal bir argümana dayanmıyordu; daha ziyade siyasi bir karardı. Federal Yüksek Mahkeme de bu kararı almak için bir araçtı” ifadelerini kullandı.

Araştırmacı Seyf es-Saadi'ye göre ‘Temsilciler Meclisi'nin krizi 61. madde ve fıkralarında öngörülen yasama sürecinden sapması ve siyasi bloklar ile liderlerinin meclisin genel gidişatını kontrol etmesidir. Tüm sorumluluk meclis başkanlığına atfedilemez; aksine Temsilciler Meclisi Başkanı’nın sorumluluğu milletvekillerinin sorumluluğunu tamamlayıcı niteliktedir. Milletvekillerinin çoğu kendi bloklarının direktiflerini takip etmekte ve başkanlarının kararlarına uymamakta, bu da parlamento içinde tıkanıklığa yol açmaktadır.’

Es-Saadi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, ‘beşinci parlamento döneminin sona erdiğini ve halen yürütme makamının performansını denetleyecek anayasal bir dayanaktan yoksun olduğunu’ ifade etti.