عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Libya’da hangi taraflar uluslararası desteğin keyfini sürüyor?

Salih ve Mişri uzlaşısı karşılığında Hafter ve Dibeybe yakınlaşmasından söz ediliyor

MİT Başkanı Fidan ve DYK Başkanı Mişri 17 Ocak’ta Trablus’ta bir araya geldiler (DYK)
MİT Başkanı Fidan ve DYK Başkanı Mişri 17 Ocak’ta Trablus’ta bir araya geldiler (DYK)
TT
TT

Libya’da hangi taraflar uluslararası desteğin keyfini sürüyor?

MİT Başkanı Fidan ve DYK Başkanı Mişri 17 Ocak’ta Trablus’ta bir araya geldiler (DYK)
MİT Başkanı Fidan ve DYK Başkanı Mişri 17 Ocak’ta Trablus’ta bir araya geldiler (DYK)

Libyalı siyasetçiler, uluslararası güçlerin ülkede sahnenin ön saflarında yer alan siyasi partilerle ilgili tahminleri konusunda farklı görüşlere sahipler. Bazıları, ABD’nin geçici Ulusal Birlik Hükümeti’nin (UBH) Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe ile Libya Ulusal Ordusu (LUO) Başkomutanı Mareşal Halife Hafter arasında seçimlerin yapılması amacıyla bir yakınlaşma için baskı yaptığından bahsederken, bazıları da söz konusu tarafların Temsilciler Meclisi (TM) Başkanı Akile Salih ve Devlet Yüksek Konseyi (DYK) Başkanı Halid el-Mişri’ye güvendiklerini belirterek sahnenin tüm senaryolara açık olduğunu savundular.
Libya Ulusal Meclis Partisi Kurucu Başkanı Esad Zeyho, ABD’nin Hafter ve Dibeybe’yi ülkenin doğusunda ve batısında büyük güçleri temsil ettikleri için bir araya getirme yönünde bir yaklaşımı olduğu fikrini kabul etti. Zeyho, Libya sahnesinde, Libya’nın bazı komşu ülkeleri tarafından desteklenen TM ile DYK arasında seçimlerin anayasal temeli üzerinde anlaşmaya varılması amacıyla bir yakınlaşma sağlanmasına ilişkin bazı öneriler olduğunu söyledi.
Libya Ulusal Meclis Partisi Kurucu Başkanı, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Dibeybe ile Hafter arasındaki mutabakat, UBH’li yetkililerin seçim hazırlıklarının yapılacağı kısıtlı bir süre için de olsa ülkenin doğusunda ve güneyinde, LUO’nun nüfuz alanlarında faaliyet göstermelerini sağlayacak. Bu da TM tarafından yetkilendirilen ve şu an çalışmalarını ülkenin doğusundan yürüten Fethi Başağa hükümeti ile LUO arasındaki koordinasyonun sona ermesi anlamına gelecek.”
Zeyho’ya göre ABD’nin Dibeybe ile Hafter arasında bir mutabakat sağlanmasını destekleyen tutumu, Washington ile Avrupalı ​​müttefiklerinin, TM ve DYK’nın seçimlerin düzenlenmesi için yeni bir hükümet kurulması fikrine karşı olan tutumlarıyla tutarlı. Çünkü ABD, yeni bir hükümet kurmanın çok zaman alacağını ve böylece, uluslararası alanda tanınan, seçilmiş bir hükümetin varlığına engel olacağını düşünüyor. Zeyho, Özellikle Hafter ile Dibeybe arasında siyasi krizi kapsamayan, ancak ABD’nin çıkarlarını sağlamaya yönelik bir yakınlaşmaya dair söylenenler çerçevesinde ABD’nin istediği bu ağırlığı elde etmesi halinde, Birleşmiş Milletler Libya Özel Temsilcisi ve BM Libya Destek Misyonu’nun (UNSMIL) önümüzdeki Mart ayında seçimlerin anayasal temeli üzerinde uzlaşılması için yeni bir siyasi diyalog forumu başlatabileceği ihtimalini göz ardı etmiyor.
Zeyho, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamayı şöyle sürdürdü:
“ABD, Dibeybe’nin iktidara tutunduğunu ve bunun için tavizler vermeyi kabul ettiğini gördü. Ayrıca Hafter'in kendileriyle koordinasyon içinde olmayı istediğini yahut Washington'ın Libya'da, Afrika’nın geri kalanında Rusya’nın askeri varlığını kökünden sökmek ya da en azından ablukaya almak için kullanabileceği büyük bir güç oluşturmak için Dibeybe ile yakınlaşmaya karşı olmadığını anladı.”
Öte yandan Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı Hakan Fidan'ın geçtiğimiz hafta başkent Trablus'a yaptığı ziyaret ve siyasi rakipler olan Dibeybe ile Mişri’yi aynı toplantıda bir araya getirmesi dikkati çekti. TM üyesi Salim Kuneydi, Salih ile Mişri arasındaki anlaşmazlıklara ve ülkedeki siyasi durumun kilitlenmesine neden olan uzlaşmazlıklarına rağmen TM ve DYK’nın  aşılabileceğini söyledi.
Şarku'l Avsat'a konuşan Kuneydi, DYK’nın rolüne de atıfta bulunan, Fas'ın Suheyrat kentinde 2015 yılında imzalanan Libya Siyasi Anlaşması uyarınca TM’nin ülkedeki seçilmiş tek otorite olduğunu belirterek, “Bu yüzden özellikle DYK halk tarafından fazla destek görmediğinden, Başkanlık Konseyi'nin TM ve DYK’nın çalışmalarını dondurabileceğine dair bazıları tarafından öne sürülen iddiaların hiçbir anlamı yok” ifadelerini kullandı. Kuneydi, UNSMIL’in yeni bir siyasi diyalog forumu düzenleyebileceği iddialarının, önceki siyasi diyalog forumu ile ilgili yolsuzluk ve rüşvet şüpheleri ve seçimlerin anayasal temeli üzerinde uzlaşıyla sonuçlanmaması karşısında tezat oluşturduğunu söyledi.
Mevcut siyasi çıkmazın ancak TM ve DYK üyelerini, TM Başkanı Salih ve DYK Başkanı Mişri’nin katılmaması şartıyla aynı toplantıda bir araya getirerek kırılabileceğini söyleyen Kuneydi, böylece uzlaşıya dayalı bir çözümün önünün açılabileceğini kaydetti.
TM Üyesi Abdusselam Nasiye ise Hafter ve Dibeybe’ye güvenme ile TM ve DYK arasındaki yakınlaşma arasında sahnenin tüm olası senaryolara açık olduğunu söyledi. Nasiye, tüm bu senaryoların bir an önce çözülmesi ve üzerinde uzlaşılması gereken tartışmalı noktalarda birleştiğini belirtti. Şarku’l Avsat’a konuşan Nasiye, “Sorun, TM ile DYK arasındaki ya da Libyalı önemli isimler arasındaki anlaşmazlık değil... Sorun, başta cumhurbaşkanlığı seçimleri, yabancı güçlerin Libya'dan sınır dışı edilmesi, silahların ve petrol gelirlerinin yönetimi başta olmak üzere tartışmalı konularda uzlaşma güçlüğünden kaynaklanıyor” dedi.
Nasiye, eğer tüm bu meseleler üzerinde bir anlaşmaya varılırsa, kim tarafından olursa olsun bir anlaşmaya varılmasının sorun teşkil etmeyeceğini vurguladı.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
TT
TT

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)

Mecid Kayalı

Mevcut koşullar altında İsrail, Hamas ve Hizbullah'ın gücünü ve konumunu zayıflattıktan, Suriye rejimi çöktükten ve İran'ın Arap Maşrık (Levant) ülkelerindeki nüfuzunu sonlandırdıktan veya sınırlandırdıktan sonra, bölgede politik ve güvenlik açısından yeni bir stratejik gerçeklik dayatmaya çabalıyor. Hatta Aksa Tufanı’nın, ABD'nin sınırsız desteği de dahil ortaya çıkardığı sonuçlardan yararlanarak, bu bölgede bir tür kırılgan rejimler kurmak için müdahalelerde bile bulunuyor.

Siyasi düzeyde İsrail, yalnızca zayıf ve dağılmış Arap sistemine karşı değil, aynı zamanda diğer iki bölge ülkesine, yani Türkiye ve İran'a karşı da bölgede daha güçlü bir bölgesel devlet veya baskın bir devlet olarak kendini dayatmaya çalışıyor. İsrail'in Türkiye ile sorunu, Türkiye'nin yeni Suriye'deki siyasi, ekonomik ve askeri ağırlığının azaltılmasıyla ilgili ise İran ile sorunu, İran'ın nükleer ve füze programlarını çökertme ve kendisini sınırları içine hapsetmekte ısrar etmesinden kaynaklanıyor. Filistinlilere gelince, İsrail onları siyasi denklemden silmeye, bağımsız bir Filistin varlığını engellemeye ve nehirden denize kadar üzerlerindeki hakimiyetini sağlamlaştırmaya çalışıyor.

Güvenlik açısından İsrail, yalnızca ordusunun prestijini yeniden kazanmasını sağlamayı veya yakın çevresinde herhangi bir askeri gücün belirmesini engellemek için önleyici savaşlara girişmeyi amaçlamıyor. Aynı zamanda Suriye ve Lübnan'da, kendine hayati bir alan yaratmaya çalışıyor. Gazze ve Batı Şeria'da oluşturulacak tampon bölgelerle birlikte, bu alan Suriye’de Dera, Kuneytra ve Suveyda illeri, Lübnan'da, Litani Nehri'nin kuzeyindeki Evveli Nehri sınırlarına kadar olan bölge dahil olmak üzere 60 kilometre derinlikte. Adı geçen iki ülkeye zaman zaman düzenlediği askeri saldırıların açıklaması da budur. Bu saldırılarla sanki hem devlet hem de milis güçler düzeyinde kendisi ile çatışmada askeri seçeneğin sonunu hazırlıyor.

Ancak İsrail, radikal hükümetinin savaşı sürdürme, Suriye, Lübnan, Gazze ve Batı Şeria’yı silahsızlandırma veya silahları sınırlandırma talebi konusundaki ısrarından da anlaşılacağı üzere, ayrıca Suriye ve Lübnan'daki mezhepsel ayrışmalara yatırım yaparak, komşu rejimlerin yapılarını değiştirmek için mevcut Arap, bölgesel ve uluslararası koşulları kullanmayı amaçlıyor. Böylece mezhepçi/Yahudi devleti karakterini genelleştirmeye çalışıyor. Zira Arap Maşrık ülkelerinin de kendisine benzemesi, onu Arap coğrafyasında bir Yahudi devleti olarak istisnai durumundan kurtaracaktır. Azınlıkları korumak ile övünmesinin anlamı da belki budur.

İsrail, tarih boyunca jeopolitik önemi nedeniyle, şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklanıyor. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden yaşıyor ve Esed rejiminin bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor.

Bu bakış açısının İsrail'de aşırı milliyetçi ve dinci sağın ideolojik cephaneliğinin her zaman bir parçası olduğu biliniyor. Bu, bazılarının inandığı gibi Suriye'yi sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda ve en önemlisi toplumsal düzeyde de bölmeyi amaçlıyor.

Tarih boyunca sahip olduğu jeopolitik önem nedeniyle, İsrail'in şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklandığı aşikâr. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden geçiyor ve Esed rejiminin geride bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor. Yani bu dönem, İsrail'in Suriye'yi devlet ve halk olarak zayıflatması, gelecekte de siyasi, ekonomik ve sosyal güç elde etme kabiliyetini sınırlaması için en uygun dönemdir.

İsrail'in Suriye'ye yönelik müdahale ve saldırılarını, öncelikle terörist ve cihatçı etkinin artması korkusuyla örtbas ettiğini belirtmekte fayda var. İkinci gerekçesi, İsrail'e karşı düşmanlık beslediğini varsaydığı, sanki bu konuda İran'ın yerini alabilecekmiş gibi algıladığı Türkiye'nin nüfuzunun artmasını engellemek. Üçüncüsü, yeni Suriye rejiminin, İsrail'e karşı savaşmayacağına dair İsrail'i rahatlatacak ölçüde kesin işaretler vermemesi. Dördüncüsü, bölgedeki yeni denklemler ve gelişmeler doğrultusunda Suriye'yi İsrail ile normalleşme dalgasına çekmek.

Suriye'nin İsrail'in bu pusuları ve müdahaleleri karşısındaki sorunu, bitkin ve güçsüz olması ve onu parçalanmaya sürükleyen etkenlerin varlığıdır. İsrail ile hegemonya mücadelesi veren bölgesel güçlerin ortadan kalkması veya zayıflamasıdır. İran, tüm milis güçlerinin başına gelenlerden sonra artık kendi bekasıyla ilgileniyor. Siyasi ve ekonomik baskı altında olduğu gibi, nükleer ve füze programlarının belini kıracak olası bir saldırı tehdidiyle de karşı karşıya.

Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti bir kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir

Türkiye’ye gelince, Suriye liderliğini kucaklamasına veya desteklemesine rağmen, ABD'nin desteklediği İsrail politikalarına karşı fazla bir şey yapması mümkün değil. Türkiye, NATO'nun önemli bir üyesi ve Suriye'ye olan ilgisi büyük ölçüde, hemen yanı başında bağımsız bir Kürt oluşumunun kurulmasını engellemekle sınırlı. Söylemi ne olursa olsun Suriye'deki rolünü sadece yumuşak güç, ekonomik imkânlar, altyapı ve hatta güvenlik güçlerinin eğitimi ile sınırlıyor.

Bu durum karşısında Suriye'nin seçenekleri sınırlı ve kısıtlı görünüyor; yorgun, bitkin ve parçalanmış, siyasi, ekonomik ve sosyal olarak acilen toparlanmaya ihtiyaç duyan bir Suriye gerçeğinde askeri seçeneği önermek pervasızlıktır. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Suriye ordusunun kapasitesinin ve altyapısının tahrip edilmesinden ve İsrail’in uzun elinin İran'a kadar bütün Ortadoğu'ya uzanabildiği ortaya çıktıktan sonra, savaşacak gücü ve kapasitesi de yok.

Dolayısıyla Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, ikincisi de Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir. Kastettiğimiz, Suriye'de coğrafi bölünmüşlüğü reddedip, merkezi bir devlete yönelmekten bahsetmekle yetinmenin mümkün veya yeterli olmadığıdır. Çünkü böyle bir devlet ne bir güç göstergesidir ne de birlik göstergesidir, önemli olan halkın birliğidir. Bu da ancak etnik, mezhepsel ve siyasal ayrımlardan uzak, özgür ve eşit yurttaşlardan oluşan bir devletin kurulmasıyla gerçekleşebilir. İsrail devletinin kuruluşundan bu yana ihmal edilen veya bastırılan, İsrail'e karşı en etkili silah da budur.

İkinci boyut, Suriye'nin uluslararası, bölgesel ve Arap dünyasıyla ilişkilerinin güçlendirilmesini, dünyaya ve gerçekliğe karşılık vermesini ve uyum sağlamasını gerektiriyor. Çünkü böyle bir uyum, İsrail'in öne sürdüğü argümanları elinden alacaktır.

Burada Suriye'nin şu anda bir geçiş sürecinde olduğunu, Suriye'nin ve halkının geleceğinin, bu süreci sağlam ve doğru temeller üzerinde geçirmesinin belirleyeceğini kastediyoruz.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafınadan Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.