عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Libya’da hangi taraflar uluslararası desteğin keyfini sürüyor?

Salih ve Mişri uzlaşısı karşılığında Hafter ve Dibeybe yakınlaşmasından söz ediliyor

MİT Başkanı Fidan ve DYK Başkanı Mişri 17 Ocak’ta Trablus’ta bir araya geldiler (DYK)
MİT Başkanı Fidan ve DYK Başkanı Mişri 17 Ocak’ta Trablus’ta bir araya geldiler (DYK)
TT
TT

Libya’da hangi taraflar uluslararası desteğin keyfini sürüyor?

MİT Başkanı Fidan ve DYK Başkanı Mişri 17 Ocak’ta Trablus’ta bir araya geldiler (DYK)
MİT Başkanı Fidan ve DYK Başkanı Mişri 17 Ocak’ta Trablus’ta bir araya geldiler (DYK)

Libyalı siyasetçiler, uluslararası güçlerin ülkede sahnenin ön saflarında yer alan siyasi partilerle ilgili tahminleri konusunda farklı görüşlere sahipler. Bazıları, ABD’nin geçici Ulusal Birlik Hükümeti’nin (UBH) Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe ile Libya Ulusal Ordusu (LUO) Başkomutanı Mareşal Halife Hafter arasında seçimlerin yapılması amacıyla bir yakınlaşma için baskı yaptığından bahsederken, bazıları da söz konusu tarafların Temsilciler Meclisi (TM) Başkanı Akile Salih ve Devlet Yüksek Konseyi (DYK) Başkanı Halid el-Mişri’ye güvendiklerini belirterek sahnenin tüm senaryolara açık olduğunu savundular.
Libya Ulusal Meclis Partisi Kurucu Başkanı Esad Zeyho, ABD’nin Hafter ve Dibeybe’yi ülkenin doğusunda ve batısında büyük güçleri temsil ettikleri için bir araya getirme yönünde bir yaklaşımı olduğu fikrini kabul etti. Zeyho, Libya sahnesinde, Libya’nın bazı komşu ülkeleri tarafından desteklenen TM ile DYK arasında seçimlerin anayasal temeli üzerinde anlaşmaya varılması amacıyla bir yakınlaşma sağlanmasına ilişkin bazı öneriler olduğunu söyledi.
Libya Ulusal Meclis Partisi Kurucu Başkanı, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Dibeybe ile Hafter arasındaki mutabakat, UBH’li yetkililerin seçim hazırlıklarının yapılacağı kısıtlı bir süre için de olsa ülkenin doğusunda ve güneyinde, LUO’nun nüfuz alanlarında faaliyet göstermelerini sağlayacak. Bu da TM tarafından yetkilendirilen ve şu an çalışmalarını ülkenin doğusundan yürüten Fethi Başağa hükümeti ile LUO arasındaki koordinasyonun sona ermesi anlamına gelecek.”
Zeyho’ya göre ABD’nin Dibeybe ile Hafter arasında bir mutabakat sağlanmasını destekleyen tutumu, Washington ile Avrupalı ​​müttefiklerinin, TM ve DYK’nın seçimlerin düzenlenmesi için yeni bir hükümet kurulması fikrine karşı olan tutumlarıyla tutarlı. Çünkü ABD, yeni bir hükümet kurmanın çok zaman alacağını ve böylece, uluslararası alanda tanınan, seçilmiş bir hükümetin varlığına engel olacağını düşünüyor. Zeyho, Özellikle Hafter ile Dibeybe arasında siyasi krizi kapsamayan, ancak ABD’nin çıkarlarını sağlamaya yönelik bir yakınlaşmaya dair söylenenler çerçevesinde ABD’nin istediği bu ağırlığı elde etmesi halinde, Birleşmiş Milletler Libya Özel Temsilcisi ve BM Libya Destek Misyonu’nun (UNSMIL) önümüzdeki Mart ayında seçimlerin anayasal temeli üzerinde uzlaşılması için yeni bir siyasi diyalog forumu başlatabileceği ihtimalini göz ardı etmiyor.
Zeyho, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamayı şöyle sürdürdü:
“ABD, Dibeybe’nin iktidara tutunduğunu ve bunun için tavizler vermeyi kabul ettiğini gördü. Ayrıca Hafter'in kendileriyle koordinasyon içinde olmayı istediğini yahut Washington'ın Libya'da, Afrika’nın geri kalanında Rusya’nın askeri varlığını kökünden sökmek ya da en azından ablukaya almak için kullanabileceği büyük bir güç oluşturmak için Dibeybe ile yakınlaşmaya karşı olmadığını anladı.”
Öte yandan Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı Hakan Fidan'ın geçtiğimiz hafta başkent Trablus'a yaptığı ziyaret ve siyasi rakipler olan Dibeybe ile Mişri’yi aynı toplantıda bir araya getirmesi dikkati çekti. TM üyesi Salim Kuneydi, Salih ile Mişri arasındaki anlaşmazlıklara ve ülkedeki siyasi durumun kilitlenmesine neden olan uzlaşmazlıklarına rağmen TM ve DYK’nın  aşılabileceğini söyledi.
Şarku'l Avsat'a konuşan Kuneydi, DYK’nın rolüne de atıfta bulunan, Fas'ın Suheyrat kentinde 2015 yılında imzalanan Libya Siyasi Anlaşması uyarınca TM’nin ülkedeki seçilmiş tek otorite olduğunu belirterek, “Bu yüzden özellikle DYK halk tarafından fazla destek görmediğinden, Başkanlık Konseyi'nin TM ve DYK’nın çalışmalarını dondurabileceğine dair bazıları tarafından öne sürülen iddiaların hiçbir anlamı yok” ifadelerini kullandı. Kuneydi, UNSMIL’in yeni bir siyasi diyalog forumu düzenleyebileceği iddialarının, önceki siyasi diyalog forumu ile ilgili yolsuzluk ve rüşvet şüpheleri ve seçimlerin anayasal temeli üzerinde uzlaşıyla sonuçlanmaması karşısında tezat oluşturduğunu söyledi.
Mevcut siyasi çıkmazın ancak TM ve DYK üyelerini, TM Başkanı Salih ve DYK Başkanı Mişri’nin katılmaması şartıyla aynı toplantıda bir araya getirerek kırılabileceğini söyleyen Kuneydi, böylece uzlaşıya dayalı bir çözümün önünün açılabileceğini kaydetti.
TM Üyesi Abdusselam Nasiye ise Hafter ve Dibeybe’ye güvenme ile TM ve DYK arasındaki yakınlaşma arasında sahnenin tüm olası senaryolara açık olduğunu söyledi. Nasiye, tüm bu senaryoların bir an önce çözülmesi ve üzerinde uzlaşılması gereken tartışmalı noktalarda birleştiğini belirtti. Şarku’l Avsat’a konuşan Nasiye, “Sorun, TM ile DYK arasındaki ya da Libyalı önemli isimler arasındaki anlaşmazlık değil... Sorun, başta cumhurbaşkanlığı seçimleri, yabancı güçlerin Libya'dan sınır dışı edilmesi, silahların ve petrol gelirlerinin yönetimi başta olmak üzere tartışmalı konularda uzlaşma güçlüğünden kaynaklanıyor” dedi.
Nasiye, eğer tüm bu meseleler üzerinde bir anlaşmaya varılırsa, kim tarafından olursa olsun bir anlaşmaya varılmasının sorun teşkil etmeyeceğini vurguladı.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Unutulmuş Ukrayna savaşı daha tehlikeli ve zor olandır

23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
TT
TT

Unutulmuş Ukrayna savaşı daha tehlikeli ve zor olandır

23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)

Refik Huri

Ukrayna savaşı, bazen unutulmuş bir savaş gibi görünse de Gazze ve Lübnan’daki savaştan ve İran'ın başını çektiği tüm “direniş ekseninden” çok daha tehlikelidir. Burada Ortadoğu için yeni bir sahne ya da büyüklerin onayladığı bir bölgesel güvenlik sistemine götürecek beklentiler olmaksızın çok fazla gürültü, slogan ve yıkım var. Gazze, savaş bitmeden sona erdi ve kimse onu yönetmeye hazır değil. Önceki “statüko”nun geri gelmesi yönündeki bahisler arasında, herhangi bir siyasi sempati olmaksızın ya da herhangi bir ülke İsrail ile ilişkilerinin gidişatında herhangi bir değişikliğe gitmeden Lübnan neredeyse tamamen yerle bir oldu. Ama Ukrayna'da oyun daha büyük.

Bu, kıtalararası balistik füzelerle ve Rusya'nın nükleer tehdidinin eşiğinde yürütülen bir savaş. Avrupa'yı kontrol etme ve yeni bir çok taraflı dünya düzeni kurma konusunda belirleyici bir savaş. Hayati bir jeopolitik ve stratejik konum ile bağlantıyı sağlama veya koparma savaşı. Zira Başkan Carter döneminde Ulusal Güvenlik Danışmanı olan Profesör Zbigniew Brzezinski'nin tekrarladığı gibi, “Ukrayna olmadan Rusya'nın imparatorluk olmaktan çıktığı” tarihsel bir gerçektir. Tıpkı Batı'nın, Moskova'nın bir imparatorluk olmasını engellemek için Ukrayna'yı Rusya'dan uzaklaştırmakta ısrar etmesi gibi, Başkan Putin de imparatorluğu kurmak için Ukrayna'yı geri almakta ısrar etti. Eski Almanya Şansölyesi Angela Merkel, başından beri bunu fark etmişti ve bunun nedenle anılarında Putin'i kızdırmamak için Ukrayna'nın NATO'ya katılımını ertelemeye çalıştığını söylüyor. Sovyetler Birliği ile Batı arasındaki Soğuk Savaş'ın sona ermesinden yıllar sonra, Rusya ile Batı arasında sıcak bir vekâlet savaşının yaşanması da bu nedenle kaçınılmaz.

ABD ile Çin arasında, Çin'in Tayvan'ı zorla ilhak etmeye karar vermesi durumunda daha da kızışabilecek soğuk savaşın kaçınılmazlığı da buradan kaynaklanıyor. Sahne her şeyi anlatıyor; ABD dünyanın zirvesinde endişeli ve gergin iken, Çin zirveye ulaştıktan sonra kendinden emin ve sakin. Rusya, korkutan ve korkan rolünde seferberlik halinde. NATO'nun kapısına kadar genişlemesinden korkuyor ve NATO'nun Ukrayna'yı kabul etmeyi düşünmesini engellemek için aceleyle savaşa girerek korkutuyor.

ABD, tüm uyarılara rağmen güçlünün yükselen güçten korkmasını simgeleyen “Thucydides” tuzağına düştü. Tarihçilere göre bu, Atina ile Sparta arasında yaşananların bir örneğidir. Güçlü Atina Sparta'nın artan gücünden korktuğu için kendisine savaş açmıştı. Ancak Çin, her ne kadar daha büyük, daha geniş bir tuzağa hazırlanıyor olsa da bu tuzağa düşmemeye çalışıyor.

Biden yönetimi Çin ile ilişkileri üç şekilde özetliyor: rekabet, husumet ve iş birliği. Trump yönetimi ise daha büyük bir şeyden söz ediyor. Başkan Şi Cinping iş birliği arzusunu kullanıyor ancak pratikte “dünyayı yeniden oluşturmak, Batı değerlerini uluslararası kurumlardan kovmak ve doları tahtından indirmek” istiyor. Stanford Üniversitesi'nden ve “Çin'e Göre Dünya” kitabı yazarının Elizabeth Economy’nin söylediğine göre, Şi ayrıca, “Kuşak ve Yol, küresel büyüme, küresel güvenlik ve küresel medeniyet” programlarını gerçekleştirmek için uluslararası uzlaşma çağrısında bulunuyor. Bu ise kısaca, sadece çok kutuplu bir sistemden ibaret olmayan yeni bir dünya düzenidir.

Ancak ABD'de ve tabii ki Avrupa'da, Çin ile anlaşmayı savunanlar da az değil. G7 ve G20 arasında ABD ve Çin’den oluşan “G2” fikrini öne sürenler var. Nitekim tarihçi Adam Tur, “Çin'in tarihsel yükselişine uyum” çağrısında bulundu. Siyaset bilimci Graham Allison, “Asya'daki Çin etkisinin” kabul edilmesi çağrısında bulundu. Ancak olumsuz dalga da artıyor. Tufts Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü Michael Buckley, “hayati çıkarların çatıştığına ve iki ülkenin sistemlerinde bunun güçlü köklere sahip olduğuna, güç dengesinde büyük bir değişiklik olmadan düşmanlığın azaltılamayacağına, düşmanlığın iki tarafın birbirini yanlış anlamasından değil, birbirini iyi tanımasından kaynaklandığına” inanıyor. Dahası eski ulusal güvenlik danışman yardımcısı Matt Pottinger ve eski kongre üyesi Mike Gallagher Çin ile rekabeti yönetmeyi reddedip, Pekin ile çatışmacı bir söylem ve böylece “rekabeti kazanmayı” talep ediyorlar.

Şi’ye gelince Çin'in yükselişte, ABD'nin ise düşüşte olduğuna inanıyor. Çin Komünist Partisi'nin 2021 yılında yayınlanan “100 Yıllık Resmi Tarihçe”sinde şu ifadelere yer verildi: “Çin, dünya sahnesinde merkeze eskisinden daha yakın. Kendi doğuşuna hiçbir zaman bugün olduğundan daha yakın olmamıştı.”  Şi'nin istediği, Çin ile savaşın üzerinde çok fazla duman görmek isteyen ABD ile “dumansız bir savaş” kazanmaktır. Gerçek şu ki her zaman soğuk savaş zihniyetinden uzaklaşma çağrısında bulunan Çin, ABD’ye karşı bir soğuk savaş başlattı. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia'dan aktardığı analize göre ABD'ye karşı koymak ve dünyadaki Amerikan hegemonyasını zayıflatmak için Rusya ile “sınırsız ortaklık” kurmayı tercih etti. Her ne kadar Çin, Kuşak ve Yol çerçevesinde yüzden fazla ülke ile anlaşmalar imzalamış olsa da Pew Vakfı'nın 2023 yılında tüm kıtalardan 24 ülkede yaptığı kamuoyu yoklaması, katılımcıların yüzde 22'sinin Çin'i tercih ettiğini, yüzde 60'ının ise ABD'ye olumlu baktığını ortaya koydu.

Oyun ikili bir oyun değil, üçlü bir oyun; Çin ve Rusya, ABD'ye karşı. Sıcak arena Ukrayna savaşı nedeniyle Avrupa, Gazze ve Lübnan savaşları nedeniyle de Ortadoğu ise ekonomik ve jeopolitik rekabetin soğuk arenası, Küresel Güney olarak adlandırılan bölgedir. Ama bu, Hindistan, Güney Afrika, Brezilya ve Endonezya gibi rolleri olan büyük ülkeleri içerdiğinden coğrafi olarak tamamen güneyli değil. Aynı zamanda İran, Türkiye ve İsrail gibi rolleri olan bölge ülkelerini de içeriyor.

Hiç kimse bir soğuk savaşı tamamen kazanamaz. İlk soğuk savaş bile bir ölü ve bir yaralı ile sona erdi. Zafer coşkusu ve “tarihin sonu” konuşmalarının ardından yaşanan olayların da doğruladığı gibi, ölen Sovyetler Birliği, yaralı ise ABD’deydi.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia'dan çevrilmiştir.