Birleşik Krallık sahillerine vuran zehirli canlılara karşı halka uyarı yapıldı

Dorset'teki plaj ziyaretçilerine, Chesil Plajı da dahil pek çok yerde physalia physalis görülmesinin ardından tetikte olmaları uyarısı yapıldı

(Gerald Herbert/AP)
(Gerald Herbert/AP)
TT

Birleşik Krallık sahillerine vuran zehirli canlılara karşı halka uyarı yapıldı

(Gerald Herbert/AP)
(Gerald Herbert/AP)

Geçen hafta Birleşik Krallık'taki Dorset Kontluğu'nun sahillerinde denizanasına benzer zehirli canlıların görülmesinin ardından plaj ziyaretçilerine tetikte olmaları uyarısı yapıldı.
Portekiz askeri (physalia physalis), 19 Ocak'ta Chesil Plajı da dahil birçok plajda karaya vurmuş olarak bulundu.
Portekiz askeri genellikle Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusu'nda bulunuyor. Bu canlının, bir iğne sokarak küçük organizmaları öldürecek ya da felç edecek kadar güçlü, çok sayıda zehirli hücresi bulunuyor.
Bu tür balıklar açık sularda kalma eğiliminde olsa da uzun süren kuvvetli güneybatı rüzgarlarının ardından kıyıya yaklaşabiliyor. Bağımsız bir itici güçleri olmayan bu balıklar, akıntılarla sürükleniyor.
Portekiz askeri, bazen sıcak sularda yüzen bin veya daha fazla balıktan oluşan gruplar halinde görülür.
Dorset Doğal Yaşam Vakfı'ndan Sarah Hodgson, "Çoğu yıl, genellikle daha fırtınalı koşulların yaşandığı kış döneminde ortaya çıkıyorlar" diyor.

Su yüzeyinde yaşayan Portekiz askeri, balon benzeri yüzme keselerini yelken olarak kullanarak rüzgar ve akıntıların götürdüğü yere sürüklenir.”

Bu canlılar denizanasına benziyor gibi görünse de Portekiz askeri bir sifonofor, yani birlikte çalışan bir organizma kolonisinden oluşan bir hayvandır.
Portekiz askeri, avını yakalayıp tuzağa düşürmek için yüzeyin altında yaklaşık 50 metreye kadar uzanabilen dokunaçlarını kullanır. Öte yandan bu dokunaçlar ortalama 9 metreye kadar uzanır.
Fakat dayanılmaz bir acı vermesinin dışında, Portekiz askeri insanlar için nadiren ölümcüldür.
Yüzücülere tetikte olmalarını tavsiye eden Hodgson, "Son günlerde Portekiz askerinin görüldüğü bir bölgede yüzüyorsanız, korunmak için dalgıç kıyafeti giymeniz iyi olabilir" diye belirtiyor.

Bu canlılar, öldükten sonra bile hâlâ sokma kapasitesine sahip olduğu için sahile vurmuş halde bulunsa da dikkatli olunmalı; yani bakın ama dokunmayın.”



Azteklerin geniş ticaret ağı ortaya çıktı

Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)
Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)
TT

Azteklerin geniş ticaret ağı ortaya çıktı

Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)
Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)

Orta Amerika'daki obsidyen eşyaların kökenini araştıran arkeologlar, Aztek İmparatorluğu'nun geniş ticaret ağını ortaya çıkardı. 

Aztek İmparatorluğu'nun obsidyeni geniş çapta kullandığı biliniyor. Sıradan çelikten daha sert olan bu volkanik cam, jiletten daha keskin kenarlara ve aynaları andıran yansıtma özelliğine sahip olabiliyor. Ayrıca farklı renklerde oluşması, bu mineralin silahlardan takılara kadar çeşitli alanlarda kullanılmasına olanak tanıyor.

Bugüne kadar Azteklere ait arkeolojik kazı alanlarında yapılan çalışmalarda çok fazla obsidyen eşya bulunsa da bunların nereden geldiği detaylıca incelenmemişti. 

Bulguları hakemli dergi PNAS'te dün (12 Mayıs) yayımlanan çalışmada, Aztek İmparatorluğu'nun başkenti Tenoçtitlan'ın ana tapınağı Templo Mayor'dan çıkarılan 788 obsidyen obje analiz edildi. Araştırma bugüne kadar bölgede yapılan en kapsamlı obsidyen çalışması olma özelliği taşıyor.

Örneklerin yaklaşık yüzde 90'ının başkentin 94 kilometre kadar kuzeydoğusundaki Sierra de Pachuca'dan çıkarıldığı tespit edildi. Bu bölge, yeşil ve altın rengi volkanik camlarıyla biliniyor.

Ancak nesnelerin geri kalanındaki mineral, 7 farklı bölgeden geliyordu. Araştırmacılar Ucareo gibi bazı bölgelerin, imparatorluğun sınırlarının dışında yer aldığını belirtiyor.

Aztek İttifakı kurulmadan önce Tenoçtitlan'ın obsidyeni çoğunlukla yakındaki Pachuca'dan temin ettiği görülüyor. Ancak MS 1430 civarında imparatorluğun güçlenmesinden sonra başkente rakip devletlerden daha çok obsidyen girdiği anlaşılıyor.

Araştırmacılar ayrıca bu dönemde dini amaçlarla kullanılan obsidyenin neredeyse tamamının Pachuca'dan geldiğini saptadı. Bu durum merkezi kontrolün artarak dini alanı tek tipleştirdiği anlamına gelebilir.

Tulane Üniversitesi'nden makalenin başyazarı Diego Matadamas-Gomora "Meksikalılar yeşil obsidyeni tercih etse de çoğunlukla ritüel dışı amaçlarla kullanılan obsidyen eserlerdeki yüksek çeşitlilik, birden fazla kaynaktan gelen obsidyen aletlerin, imparatorluğun başkentine doğrudan madenler yerine pazar yoluyla ulaştığını düşündürüyor" diyor.

Tarihi belgeler de Orta Amerika'nın çeşitli bölgelerinden gelen tüccarların, Tenoçtitlan pazarında mallarını sattığını gösteriyor.

Araştırmacılar makalede şu ifadeleri kullanıyor:

En az 7 obsidyen kaynağının varlığı, Meksikalıların bu dönemde ticari etkileşimlerini genişlettiğine işaret ediyor.

Araştırmacılar, Aztek obsidyeninin kökenlerini inceleyerek Orta Amerika'daki ticari ağların daha net bir haritasını çıkarmayı umuyor.

Matadamas-Gomora yeni çalışma hakkında "Bu tür bir analiz imparatorluk topraklarının, siyasi ittifakların ve ticari ağların zaman içinde nasıl geliştiğinin izini sürmemizi sağlıyor" diyor.

Independent Türkçe, Science Alert, Phys.org, PNAS