İngiltere kıyılarındaki 17’inci yüzyıldan kalma gemi enkazının gizemi çözüldü

Denizcilik Arkeolojisi Topluluğu, enkazdaki eşyalarla ilgili görüntüleri yayınladı.
Denizcilik Arkeolojisi Topluluğu, enkazdaki eşyalarla ilgili görüntüleri yayınladı.
TT

İngiltere kıyılarındaki 17’inci yüzyıldan kalma gemi enkazının gizemi çözüldü

Denizcilik Arkeolojisi Topluluğu, enkazdaki eşyalarla ilgili görüntüleri yayınladı.
Denizcilik Arkeolojisi Topluluğu, enkazdaki eşyalarla ilgili görüntüleri yayınladı.

Araştırmacılar, lüks İtalyan mermeri karoları taşırken İngiltere kıyılarında batan 17’inci yüzyıldan kalma bir Hollanda savaş gemisine ilişkin sırları ortaya çıkardı.
Sky News'in haberine göre 1672’de batan geminin enkazı 2019’da Sussex açıklarında keşfedildi. Şu ana kadar kimliği belirlenemediğinden ‘Eastbourne Açıklarında Bilinmeyen Enkaz’ olarak biliniyordu. Ancak bilim insanları artık enkazın Hollanda savaş gemisi Klein Hollandia olduğunun tespit edildiğini açıkladı. 
1656 yılında inşa edilen ve Rotterdam Deniz Kuvvetleri Kurumu’na ait olan gemi, 1665’ten 1667’ye kadarki İngiltere-Hollanda savaşındaki tüm büyük muharebelerde yer aldı.
Tarihi İngiltere Binaları ve Anıtlar Komisyonu ile Hollanda Kültürel Miras Ajansı ve Denizcilik Arkeolojisi Derneği’nden uzmanlar geçtiğimiz yıl boyunca geminin kimliğini belirlemek için çalışmalar yürüttü. Enkazdan toplanan kanıtların yanı sıra arşiv taraması ve ahşap örneklerinin analizi yapıldı.
Uzmanlar, enkazın iyi durumda olduğunu ve 17’inci yüzyıl Hollanda gemilerinin nasıl inşa edildiği ve savaş gemisinin son yolculuğu sırasındaki faaliyetleri hakkında birçok bilgi sunabileceğini belirtiyor.
Birleşik Krallık Kültür, İletişim ve Yaratıcı Endüstriler Bakanı Lord Parkinson, geminin kimliğinin belirlenmesinin ‘17’inci yüzyıla yeni bir bakış sunarak bu dönemin denizcilik tarihi hakkında daha fazla bilgi edinme ve yüzlerce yıldır su altında kalmış hazineleri ortaya çıkarma şansı verdiğini’ söyledi.
Enkaz keşfedilmesinin hemen önemi nedeniyle 1973 tarihli Enkaz Koruma Yasası kapsamında en yüksek koruma düzeyine sahip oldu.
Deniz tabanında bulunan parçalar arasında ahşap gövdenin büyük bir kısmı, toplar, İtalyan mermer karoları ve İtalyan çanak çömlek parçaları yer alıyordu.
Mermer karolar, İtalya'da Carrara yakınlarındaki Apuan’daki Alp taş ocaklarından, fayanslar Hollanda’dan gelmişti ve yüksek statüye ahipolanların evlerinin inşaatında kullanılıyordu.
Denizcilik Arkeolojisi Topluluğu'nun CEO’su Beattie-Edwards enkaza dair şu açıklamada bulundu:
“Ahşap gövde yapısı, gemi topları, mermer karoları ve çanak çömlek buluntuları, geminin İtalya’dan dönen bir Hollanda gemisi olduğuna işaret ediyor. Dört yıllık inceleme ve araştırmadan sonra artık gemiyi rahatlıkla teşhis edebiliyoruz.”
 



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature