Güney Afrika, Hindistan'a yüzü aşkın çita yolluyor

İkinci parti çitaların bu yıl şubatta uçakla gönderilmesi bekleniyor

(Denis Farrell/AP)
(Denis Farrell/AP)
TT

Güney Afrika, Hindistan'a yüzü aşkın çita yolluyor

(Denis Farrell/AP)
(Denis Farrell/AP)

Güney Afrika, ülkenin Çevre Bakanlığı'nın aktardığına göre gelecek 10 yıl boyunca Hindistan'a 100'den fazla çita göndermek üzere Güney Asya ülkesiyle anlaşmaya vardı.
Bu büyük kedi cinsi, son çitaların bölgedeki soyu tükenene kadar avlanmasıyla 70 yıldan uzun süre önce Güney Asya ülkesinden kaybolmuştu.
Kara hayvanlarının bu en hızlısı, GPS cihazlı tasmalar takılı 8 Afrika çitasının merkez eyaletlerden Madya Pradeş'teki Kuno Ulusal Parkı'na salıverilmesiyle geçen yıl Hindistan'a geri dönmüştü. Yeni Delhi'nin 320 km güneyinde bulunan bu yaban hayatı koruma alanı, bol miktarda avı ve otlakları için seçilmişti.
Güney Afrika Çevre Bakanlığı yaptığı açıklamada, "12 çitadan oluşan ilk partinin Şubat 2023'te Güney Afrika'dan Hindistan'a uçakla gönderilmesi planlanıyor" diye belirtti. Bu büyük kediler Namibya'dan getirilenlere katılacak.
Bakanlık, "Plan, gelecek 8-10 yıl içinde yılda 12 çitanın daha yerini değiştirmek" diye ekledi.
The Independent'ta yer alan habere göre, Güney Afrika'dan çitaları getirmekle görevli Hintli ekibin 13 Ocak'ta ayrılması planlanmıştı ama yetkililerin, gecikmenin nedenini belirtmeden The Independent'a önceden aktardığı üzere ekip yola çıkmadı.
Kuno Ulusal Parkı'nın orman bölge sorumlusu Prakash Verma, "Birden fazla nedenden dolayı, bu ay Kuno'ya daha fazla çita getirmekte bir gecikme yaşıyoruz fakat transferin bu ayın sonunda veya şubatın başında tamamlanmasını umuyoruz" demişti.
4 ay önce Hindistan Başbakanı Narendra Modi tartışmalı yer değiştirme projesi kapsamında, 72. doğum gününü kutlamak için içerisinde Namibya çitaları bulunan kafesleri açıp çitaları Kuno'da etrafı çevrili, korunan ve gözetlenen bir alana salmıştı.
Yaşları ikiyle 5 buçuk arasında değişen yetişkin çitalar, üçü erkek ve 5'i dişi olmak üzere 8 taneydi. Nambiyalı vahşi kediler, merkez eyalet Madya Pradeş'teki yeni evlerine alışmalarını sağlamak için inşa edilen bu dar alanda dolaşırken görülmüştü.
The Independent'a konuşan Verma, artık Hindistan'daki yuvalarında olan çitaların Hindistan'ın havasına ve mevcut farklı av kaynaklarına başarıyla adapte olduğunu söyledi.
Projeyi izleyen yetkililer, çitanın en sevdiği avlar arasında benekli geyik, sambar geyiği, yaban domuzu, tavus kuşu, tavşan ve Asya antilopu (Nilgai) olduğunu belirtiyor.

Ajanslardan da yararlanılmıştır



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature