Uluslararası Af Örgütü (AUÖ) tarafından yayınlanan bir rapor, İran’ın eski ve yeni diplomatlarının, gerek rejimini ilk Dini Lideri Ayetullah Humeyni'nin fetvasıyla 1988 yazındaki infazlarda olsun, gerek şu an ülkede devam eden protestoların bastırılmasında olsun olayları örtbas etme çabalarına dikkati çekti.
UAÖ, İranlı yetkililerin, 1988 yılında işlenen ‘cezaevi katliamlarını’ kabul etmeyi ve bu katliamların hesabını vermeyi reddettiğini, uluslararası hukuku ihlal eden suçları işlemeyi ve her türlü siyasi muhalefeti bastırmak için tasarlanmış örtbasları sürdürdüğünü belirtti.
Rapor, İranlı diplomatların, katliamları reddetme, yanlış bilgi yayma ve kanıtlar karşısında uluslararası soruşturmalara karşı çıkma konusunda oynadığı tehlikeli rolü detaylandırıyor.
Kürt genç kadın Mahsa Amini'nin ‘başörtüsü kurallarına uymadığı’ gerekçesiyle polis tarafından gözaltına alındıktan sonra gizemli bir şekilde hayatını kaybetmesinin ardından patlak veren protestolara değinilen raporda, kırk yılı aşkın bir sürenin ardından İranlı yetkililerin, uluslararası hukuka aykırı suçları ve diğer ağır insan hakları ihlallerini örtbas etmek için halen benzer stratejiler kullandığını ve ülke genelinde devam eden protestoları bastırmaya çalışırken, uluslararası toplumun tepkisini zayıflatmaya devam ettiklerini vurguladı.
1988 infazları
UAÖ Orta Doğu ve Kuzey Afrika Direktör Yardımcısı Diana Eltahawy, İranlı yetkililerin ‘onlarca yıldır iktidar üzerindeki hakimiyetlerini sürdürdüklerini ve tamamen cezasız kalarak zulüm üstüne zulüm gerçekleştirdiklerini’ söyledi. İranlı yetkililerin, 1980'li yıllarda yargısız infaza kurban giden ve bilinmeyen yerlerdeki mezarlara gömülen binlerce siyasi muhalifin akıbetlerini ve nerede olduklarını sistematik olarak gizlemeye devam ettiklerini belirten Eltahawy, ayrıca toplu mezarları gizlediklerini ya da yok ettiklerini, bu kişilerin yakınlarını da tehdit ve taciz ettiklerini sözlerine ekledi.
Bu tür suçların geçmişin kalıntısı olmadığını belirten Eltahawy, 1988 infazlarının yıldönümünün, ülkede korkunç olayların yaşandığı, protestoculara keyfi infazların uygulandığı ve idam cezalarının verildiği son protestolara denk geldiğinin altını çizdi.
Öte yandan Şarku’l Avsat’ın UAÖ raporundan aktardığı bilgilere göre, dünyanın dört bir yanındaki İranlı diplomatların ve İran’daki hükümet yetkililerinin, 1988 ile 1990 yılları arasında, 1988 infazlarıyla ilgili haberleri muhalif grupların kara propagandası olduğuna dair bazen benzer, bazen de aynı olan açıklamalarda bulunduklarına ve cinayetlerin İran Halk Mücahitleri Örgütü (HMÖ) tarafından düzenlenen silahlı saldırılarda işlendiğini iddia ettiler.
UAE, başta İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney'in en önemli danışmanlarından biri olan eski Dışişleri Bakanı Ali Ekber Velayati ve yardımcıları Manuçehr Muttaki (Mahmud Ahmedinejad döneminin Dışişleri Bakanı) ve Muhammed Hüseyin Lavasani (İran’ın eski Ankara Büyükelçisi) olmak üzere bazı eski diplomatların ve hükümet yetkililerinin olayları örtbas etmede rol oynadıklarına dair kanıt topladığını bildirdi.
UAE’nın listesinde, İran'ın New York'taki Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Muhammed Cafer Mahallati, Cenevre’deki BM Daimi Temsilcisi Sirus Nasıri, Ottava Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Muhammed Ali Musevi, Londra Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Muhammed Mehdi Ahundzade ve Tokyo Büyükelçiliğindeki Risi Naya adlı eski bir diplomat yer alıyor.
Protestoların bastırılması
UAÖ, İranlı yetkilileri, 1988 infazlarından sonra kullanılan yöntemlere benzer şekilde, en son patlak veren protestolara katılan protestocuları ve muhalifleri ‘isyancılar’ olarak nitelendirerek imajlarını sarsmaya çalışmakla suçladı. UAÖ, İranlı yetkililerin, ‘yüzlerce cinayete karıştıklarını inkar ettiklerini ve uluslararası soruşturma açılması ve hesap verilmesi çağrılarını reddettiklerini’ kaydetti.
İranlı yetkililerin protestoları orantısız güç kullanarak bastırılmasına ilişkin geçtiğimiz Kasım ayında düzenlenen BM Güvenlik Konseyi (BMGK) özel oturumuna dikkati çeken UAÖ raporunda, “İran’ın Cenevre'deki temsilcileri, protestocuların öldürülmesinden paralı teröristleri sorumlu tutan, bazılarının ölümünü intiharlarla ya da kazalarla ilişkilendiren hatta bazı kurbanların ölüm nedenlerini sorgulayan uzun raporlar dağıttı” ifadelerine yer verdi.
UAÖ’nün raporuna göre aynı ay içinde İran'ın New York'taki BM Daimi Temsilcisi Emir Said İrvani, BMGK’nın İran'ın protestoları orantısız güç kullanarak bastırmasıyla ilgili gayri resmi toplantısını, ‘kötü niyetli bir karalama kampanyası’ olarak nitelendirerek üye ülkeleri, toplantıyı desteklemekten kaçınmaya çağırdı.
İrvani, aralarında çocukların da bulunduğu yüzlerce protestocunun ve yoldan geçen sadece vatandaşın İran güvenlik güçleri tarafından hukuka aykırı bir şekilde öldürüldüğüne dair çok sayıdaki kanıtı görmezden gelerek ‘ifade özgürlüğü ve barışçıl toplanma hakkı İran İslam Cumhuriyeti anayasası tarafından tanındığı ve bu hakların güvence altına alındığı ve hükümetin her zaman halkının bu haktan yararlanmasını desteklediği’ iddiasında bulundu.
UAÖ Orta Doğu ve Kuzey Afrika Direktör Yardımcısı Eltahawy, “İran hükümeti ve dünyanın dört bir yanındaki İranlı diplomatlar, onlarca yıldır cinayetleri koordineli kampanyalarla inkar ediyor, uluslararası toplumu yanıltmayı ve olaylarda zarar görenler başta olmak üzere bir bütün olarak toplumu gerçeği açıklama hakkından mahrum bırakmayı amaçlayan yanlış bilgiler yayıyor” dedi.
Batı Şeria'da İsrail polisi (Reuters)
SDG mensupları, Suriye'nin kuzeydoğusunda (AFP)
