İran: İnsan hakları örgütleri Hamaney’in affına şüpheyle yaklaşıyor

İran’da komiteler Hamaney’in affını uygulayacak, insan hakları örgütleri ise şüpheli

İran Yargı Erki Başkanı Ejei, Tahran'da üst düzey yargı yetkilileri toplantısına başkanlık etti (Mizan)
İran Yargı Erki Başkanı Ejei, Tahran'da üst düzey yargı yetkilileri toplantısına başkanlık etti (Mizan)
TT

İran: İnsan hakları örgütleri Hamaney’in affına şüpheyle yaklaşıyor

İran Yargı Erki Başkanı Ejei, Tahran'da üst düzey yargı yetkilileri toplantısına başkanlık etti (Mizan)
İran Yargı Erki Başkanı Ejei, Tahran'da üst düzey yargı yetkilileri toplantısına başkanlık etti (Mizan)

İran rejimi lideri “Rehber” Ali Hamaney, mahkumlar için şartlı affa onay verdiğini açıklamasından bir gün sonra son protestolarda tutuklananların bir kısmının affı için Yargı Erki Başkanı Gulam Hüseyin Muhsini Ejei’ye talimat verdi.
Hamaney, af kararını hızla uygulamak için Ejei’ye komiteler oluşturma talimatı verirken, insan hakları örgütleri İranlı yetkililerine güvenmiyor.
Şarku’l Avsat’ın ISNA haber ajansından aktardığı habere göre, İran Yargı Erki Başkanı Ejei, af kapsamına giren tutuklu ve mahkumların listesinin açıklanması ve bildirilmesi için belirlenen kriterlerle vakaları eşleştirmek üzere komiteler oluşturulduğunu söyledi.
Affın özellikle son protestolar sonrası hüküm giyenleri içerdiğini söyleyen Ejei,  “Rehber, ayaklanmaların başlamasından bu yana gençlerin birçoğunun düşmanın propaganda ve telkinlerinden etkilendiğini ve devrim karşıtı olmadıklarını teyit etti. Çünkü onlar bizim çocuklarımız ve isyanın temel unsurlarından izole edilmeleri gerekiyor. Düşmanların komplolarına aldırış etmeyenlerin ve suç işleyenlerin hesabını isyanların ana unsurlarından ayıracağımızı protestoların ilk günlerinde duyurmuştuk” ifadelerini kullandı.
Ejei, Hamaney’in ilan ettiği affın “isyanlarda yanıltılan” hükümlü ve tutuklular ile “gerekli şartları taşıyan diğer hükümlü ve tutuklulara yönelik İslami merhamet yaklaşımının yanı sıra Receb ayı ve İran Devrimi’nin yıl dönümü sebebiyle gerçekleştiğine” değinerek, “düşmanların oyunlarının bitmediğini” bildirdi.
Uluslararası Af Örgütü (Amnesty) Sözcüsü, BBC Farsi’ye yaptığı açıklamada, Hamaney tarafından açıklanan affın, “protestocuların bastırılmasına yönelik uluslararası eleştirileri susturmayı amaçladığına” değinerek, çok sayıda mahkumun serbest bırakılması gerektiğini söyledi.
Norveç merkezli İran İnsan Hakları Merkezi'nin Direktörü Mahmud Amiri Moghaddam, İran yargısının af kapsamına alınan on binlerce hükümlü ve tutukludan bahsettiğini dile getirerek, İran hükümet kurumlarını ve rejime yakın olanları İran yargısı tarafından ilan edilen af ​​ile son protestolarda tutuklananlar arasında bağlantı kurmakla suçladı.
İran devlet televizyonun aktardığı habere göre, 1979 İslam Devrimi’nin yıldönümü vesilesiyle alınan af kararı uyarınca, ‘yabancı istihbarat için casusluk, yabancı ajanlarla doğrudan temas, kasten cinayet veya yaralama, devlet malına zarar verme veya kundaklamayla suçlanan kişiler’ dışındaki tutuklular affedildi. Yargı erkinin başkan yardımcısı Sadık Rahimi ise, af kapsamına girenlerin, pişmanlıklarını yazılı olarak bildirmesi gerektiğini, aksi takdirde serbest bırakılmayacaklarını vurguladı. Çifte vatandaşlığa sahip olanların da aftan faydalanamayacağı belirtildi.
İran'daki devlet medyası, medyanın konuya ilgisinden duyduğu memnuniyeti dile getirdi.
ABD merkezli İnsan Hakları Aktivistleri Haber Ajansı’na (HRANA) göre, 22 yaşındaki  Mahsa Amini’nin gözaltında ölmesinin ardından başlayan hükümet karşıtı protestolarda yaklaşık 20 bin kişi gözaltına alındı. İran, protestolara katıldıkları gerekçesiyle şu ana kadar dört kişiyi idam etti. İnsan hakları grupları, yetkililerin protestolara yönelik baskısında 500'den fazla kişinin öldürüldüğünü söylüyor. Bunların arasındaki 70 kişi ise reşit değil.
Avrupa Parlamentosu üyesi Hannah Neumann konuyla ilgili yaptığı açıklamada, “Rejim, affı göstericileri dış güçler tarafından yanıltılmakla suçlayarak açıklıyor. Aslında rejime karşı aşırı hayal kırıklıkları nedeniyle sokaklara döküldüler. Rejim, hareketi zayıflatmak için affı bu şekilde kullanmak istiyor” ifadelerini kullandı.
Neumann Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “İran rejiminin af propagandasının yanına kalmasına izin vermemeliyiz. Kaç protestocunun serbest bırakılacağı henüz belli değil. Birini affedersen bu kişinin bir suç işlediği anlamına gelir. Çoğu insan protesto için parmaklıkların arkasında” şeklinde konuştu.
Yetkili, İran yargısı tarafından belirlenen af koşullarına değinerek, protestocuların aftan yararlanması için rejimden af dilemesi gerektiğine bununda zorla itiraf anlamına geldiğini söyledi. Ayrıca, çifte vatandaşlığa sahip olanların bahsi geçen aftan yararlanamayacağını dile getirdi.



Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.