عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Yemen'deki sivil kayıplar ateşkes döneminde yüzde 54 azaldı

Yemenli çocuk, Sana'daki bir banliyöde okula gitmeden önce ailesi için su taşıyor (EPA)
Yemenli çocuk, Sana'daki bir banliyöde okula gitmeden önce ailesi için su taşıyor (EPA)
TT
TT

Yemen'deki sivil kayıplar ateşkes döneminde yüzde 54 azaldı

Yemenli çocuk, Sana'daki bir banliyöde okula gitmeden önce ailesi için su taşıyor (EPA)
Yemenli çocuk, Sana'daki bir banliyöde okula gitmeden önce ailesi için su taşıyor (EPA)

Birleşmiş Milletler verileri, ateşkes döneminde Yemen'deki sivil kayıpların yüzde 54 azaldığını doğruladı. Askeri kaynakların aktardığına göre Husi darbeciler, Hudeyde’nin güneyindeki kontrol alanlarını hükümet güçleri tarafından kontrol edilen bölgelerden ayıran kısımda mayınlardan oluşan bir sınır bariyeri oluşturdu. Buranın ülkedeki en uzun mayın tarlası olduğuna inanılıyor. Husiler ayrıca Kızıldeniz sahillerinden tarım alanlarına uzanan iki su kanalı kurdu.
Uluslararası Göç Örgütü (IOM), son raporunda, ülkedeki resmi ateşkesin altı ayında sivil can kaybı ve yaralı sayısının yüzde 54 azaldığından bahsetti. Hudeyde Limanı’nda düzenli yakıt ithalatının kaydedildiği, tahminen 40 bin kişinin daha önce kapalı olan Sana Havalimanı üzerinden bölgeden ticari uçuşlarla seyahat edebildiğine dikkat çekildi.
Rapora göre, ateşkesin sona ermesi ardından büyük çaplı bir gerilim yaşanmasa da, insani ihtiyaçlar bilhassa uzun süreli yerinden edilmiş aileler ve Afrika Boynuzu'ndan gelen göçmenler açısından ülke genelinde sıkıntılar artmaya devam etti. IOM’un Yer Değiştirme İzleme Matrisi (DTM) uluslararası düzeyde kabul görmüş hükümetin kontrolü altındaki 13 ilde kendi bölgelerine dönen en az 1 milyon yerinden edilmiş insan olduğu tahmininde bulunuyor.
DTM, geçtiğimiz yıl Yemen'in güneyinde 60 binden fazla kişinin yerinden edildiğini kaydetti. Bu rakam, en az 157 bin kişinin yerinden edildiği 2021'de kaydedilen rakamın ardından önemli bir düşüş sayılıyor.
Çatışmalardaki artış 2022'de çok sayıda yerinden edilmeye sebep olmasa da, çatışmayla ilgili sebeplerin yerinden edilmenin ana nedeni olduğu bildiriliyor. Yerinden edilmiş kişilerin ihtiyaçları zayıflayan ekonomi, yağmurlar, sel ve yakıt kıtlığı nedeniyle daha da kötüleşiyor.
Yerel ve askeri kaynakların bildirdiğine göre Husi milisler, Kızıldeniz kıyısındaki el-Feza köyünden sınır bölgesi el-Haraci iline uzanan alan boyunca mayınlar, kumla dolu ve dikenli tellerle çevrili konteynırlardan oluşan bir sınır bariyeri kurdu. ​Ayrıca Kızıldeniz'in güneyinde seyrüsefer tehdidini artıracak bir adım atarak aynı bölgede iki su kanalı oluşturdu.
Batı kıyısındaki hükümet güçlerine gönderilen askeri bildiride, milislerin Hudeyde’nin güneyindeki et-Tahiyat ilçesi sahilinden uzanan 210 metre uzunluğunda, 20 metre genişliğinde ve 10 metre derinliğinde iki su kanalı kazdığı bildirildi. İlkinin stratejik el-Feza bölgesindeki çiftliklerin arasından geçtiği, diğerinin ise deniz kıyısından el-Muceylis bölgesindeki çiftliklere kadar uzandığı belirtildi.
Askeri bildiride, bu kanallar ile yoğun palmiye ağaçlarının sağladığı kamuflaj imkanından yararlanarak Güney Kızıldeniz'de uluslararası seyrüseferi tehdit etmek için küçük teknelerin kullanılmasının amaçlandığına değinildi.
İnsani yardım kuruluşları, Hudeyde’deki mayın temizleme ekiplerinin çalışmalarını yoğunlaştırmaları talebinde bulunuyor. Zirâ bu bölge, mayınların yoğunlaştığı alanların başında geliyor. Burada ateşkesin yürürlüğe girdiği Nisan 2022'den bu yana sivil kayıpların sayısında artış kaydediliyor. Ateşkese güvenerek bölgelerine veya çiftliklerine dönmeye karar veren siviller, Husi milislerin nüfus merkezlerine, çiftliklere ve yollara gelişigüzel yerleştirdiği mayın ve patlayıcıların kurbanı oluyor.
Husi milislerinin darbesi öncesinde güven içinde yaşayan milyonlarca Yemenli, sonrasında ise harap olmuş evlerinden kaçarak sazdan yapılmış kulübelerde yaşamaya başladı. Ülke nüfusunun çoğunun geliri tarım ve hayvancılığa dayanırken bu insanlar bugün ise yiyecek bulmakta güçlük çekiyor. Nitekim Husi milislerin başlattığı savaş neticesinde, günde üç öğün yemek yemek, insanların karşılayamayacakları bir lüks haline geldi.
Yerinden edilen 39 yaşındaki Suad, eskiden felçli eşi ve dört çocuğuyla birlikte Hudeyde’deki Beyt el-Fakıh semtinde yaşadığını, çatışmaların yoğunlaşması ardından ise buradan kaçarak aynı ildeki el-Meravia’ya geçtiklerini belirtiyor.
Yer değiştirmeleri ardından güvenliklerinin sağlandığını, ancak yiyecek bulmakta zorlandıklarını, gıda, su, sağlık, sanitasyon ve himaye hizmetlerindeki büyük açıkla karşı karşıya kalmaları ardından durumun daha da kötüleştiğini de ekliyor.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
TT
TT

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)

Mecid Kayalı

Mevcut koşullar altında İsrail, Hamas ve Hizbullah'ın gücünü ve konumunu zayıflattıktan, Suriye rejimi çöktükten ve İran'ın Arap Maşrık (Levant) ülkelerindeki nüfuzunu sonlandırdıktan veya sınırlandırdıktan sonra, bölgede politik ve güvenlik açısından yeni bir stratejik gerçeklik dayatmaya çabalıyor. Hatta Aksa Tufanı’nın, ABD'nin sınırsız desteği de dahil ortaya çıkardığı sonuçlardan yararlanarak, bu bölgede bir tür kırılgan rejimler kurmak için müdahalelerde bile bulunuyor.

Siyasi düzeyde İsrail, yalnızca zayıf ve dağılmış Arap sistemine karşı değil, aynı zamanda diğer iki bölge ülkesine, yani Türkiye ve İran'a karşı da bölgede daha güçlü bir bölgesel devlet veya baskın bir devlet olarak kendini dayatmaya çalışıyor. İsrail'in Türkiye ile sorunu, Türkiye'nin yeni Suriye'deki siyasi, ekonomik ve askeri ağırlığının azaltılmasıyla ilgili ise İran ile sorunu, İran'ın nükleer ve füze programlarını çökertme ve kendisini sınırları içine hapsetmekte ısrar etmesinden kaynaklanıyor. Filistinlilere gelince, İsrail onları siyasi denklemden silmeye, bağımsız bir Filistin varlığını engellemeye ve nehirden denize kadar üzerlerindeki hakimiyetini sağlamlaştırmaya çalışıyor.

Güvenlik açısından İsrail, yalnızca ordusunun prestijini yeniden kazanmasını sağlamayı veya yakın çevresinde herhangi bir askeri gücün belirmesini engellemek için önleyici savaşlara girişmeyi amaçlamıyor. Aynı zamanda Suriye ve Lübnan'da, kendine hayati bir alan yaratmaya çalışıyor. Gazze ve Batı Şeria'da oluşturulacak tampon bölgelerle birlikte, bu alan Suriye’de Dera, Kuneytra ve Suveyda illeri, Lübnan'da, Litani Nehri'nin kuzeyindeki Evveli Nehri sınırlarına kadar olan bölge dahil olmak üzere 60 kilometre derinlikte. Adı geçen iki ülkeye zaman zaman düzenlediği askeri saldırıların açıklaması da budur. Bu saldırılarla sanki hem devlet hem de milis güçler düzeyinde kendisi ile çatışmada askeri seçeneğin sonunu hazırlıyor.

Ancak İsrail, radikal hükümetinin savaşı sürdürme, Suriye, Lübnan, Gazze ve Batı Şeria’yı silahsızlandırma veya silahları sınırlandırma talebi konusundaki ısrarından da anlaşılacağı üzere, ayrıca Suriye ve Lübnan'daki mezhepsel ayrışmalara yatırım yaparak, komşu rejimlerin yapılarını değiştirmek için mevcut Arap, bölgesel ve uluslararası koşulları kullanmayı amaçlıyor. Böylece mezhepçi/Yahudi devleti karakterini genelleştirmeye çalışıyor. Zira Arap Maşrık ülkelerinin de kendisine benzemesi, onu Arap coğrafyasında bir Yahudi devleti olarak istisnai durumundan kurtaracaktır. Azınlıkları korumak ile övünmesinin anlamı da belki budur.

İsrail, tarih boyunca jeopolitik önemi nedeniyle, şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklanıyor. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden yaşıyor ve Esed rejiminin bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor.

Bu bakış açısının İsrail'de aşırı milliyetçi ve dinci sağın ideolojik cephaneliğinin her zaman bir parçası olduğu biliniyor. Bu, bazılarının inandığı gibi Suriye'yi sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda ve en önemlisi toplumsal düzeyde de bölmeyi amaçlıyor.

Tarih boyunca sahip olduğu jeopolitik önem nedeniyle, İsrail'in şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklandığı aşikâr. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden geçiyor ve Esed rejiminin geride bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor. Yani bu dönem, İsrail'in Suriye'yi devlet ve halk olarak zayıflatması, gelecekte de siyasi, ekonomik ve sosyal güç elde etme kabiliyetini sınırlaması için en uygun dönemdir.

İsrail'in Suriye'ye yönelik müdahale ve saldırılarını, öncelikle terörist ve cihatçı etkinin artması korkusuyla örtbas ettiğini belirtmekte fayda var. İkinci gerekçesi, İsrail'e karşı düşmanlık beslediğini varsaydığı, sanki bu konuda İran'ın yerini alabilecekmiş gibi algıladığı Türkiye'nin nüfuzunun artmasını engellemek. Üçüncüsü, yeni Suriye rejiminin, İsrail'e karşı savaşmayacağına dair İsrail'i rahatlatacak ölçüde kesin işaretler vermemesi. Dördüncüsü, bölgedeki yeni denklemler ve gelişmeler doğrultusunda Suriye'yi İsrail ile normalleşme dalgasına çekmek.

Suriye'nin İsrail'in bu pusuları ve müdahaleleri karşısındaki sorunu, bitkin ve güçsüz olması ve onu parçalanmaya sürükleyen etkenlerin varlığıdır. İsrail ile hegemonya mücadelesi veren bölgesel güçlerin ortadan kalkması veya zayıflamasıdır. İran, tüm milis güçlerinin başına gelenlerden sonra artık kendi bekasıyla ilgileniyor. Siyasi ve ekonomik baskı altında olduğu gibi, nükleer ve füze programlarının belini kıracak olası bir saldırı tehdidiyle de karşı karşıya.

Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti bir kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir

Türkiye’ye gelince, Suriye liderliğini kucaklamasına veya desteklemesine rağmen, ABD'nin desteklediği İsrail politikalarına karşı fazla bir şey yapması mümkün değil. Türkiye, NATO'nun önemli bir üyesi ve Suriye'ye olan ilgisi büyük ölçüde, hemen yanı başında bağımsız bir Kürt oluşumunun kurulmasını engellemekle sınırlı. Söylemi ne olursa olsun Suriye'deki rolünü sadece yumuşak güç, ekonomik imkânlar, altyapı ve hatta güvenlik güçlerinin eğitimi ile sınırlıyor.

Bu durum karşısında Suriye'nin seçenekleri sınırlı ve kısıtlı görünüyor; yorgun, bitkin ve parçalanmış, siyasi, ekonomik ve sosyal olarak acilen toparlanmaya ihtiyaç duyan bir Suriye gerçeğinde askeri seçeneği önermek pervasızlıktır. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Suriye ordusunun kapasitesinin ve altyapısının tahrip edilmesinden ve İsrail’in uzun elinin İran'a kadar bütün Ortadoğu'ya uzanabildiği ortaya çıktıktan sonra, savaşacak gücü ve kapasitesi de yok.

Dolayısıyla Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, ikincisi de Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir. Kastettiğimiz, Suriye'de coğrafi bölünmüşlüğü reddedip, merkezi bir devlete yönelmekten bahsetmekle yetinmenin mümkün veya yeterli olmadığıdır. Çünkü böyle bir devlet ne bir güç göstergesidir ne de birlik göstergesidir, önemli olan halkın birliğidir. Bu da ancak etnik, mezhepsel ve siyasal ayrımlardan uzak, özgür ve eşit yurttaşlardan oluşan bir devletin kurulmasıyla gerçekleşebilir. İsrail devletinin kuruluşundan bu yana ihmal edilen veya bastırılan, İsrail'e karşı en etkili silah da budur.

İkinci boyut, Suriye'nin uluslararası, bölgesel ve Arap dünyasıyla ilişkilerinin güçlendirilmesini, dünyaya ve gerçekliğe karşılık vermesini ve uyum sağlamasını gerektiriyor. Çünkü böyle bir uyum, İsrail'in öne sürdüğü argümanları elinden alacaktır.

Burada Suriye'nin şu anda bir geçiş sürecinde olduğunu, Suriye'nin ve halkının geleceğinin, bu süreci sağlam ve doğru temeller üzerinde geçirmesinin belirleyeceğini kastediyoruz.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafınadan Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.