360 milyon yıl önce yaşamış dev balık keşfedildi: İnsanların atalarını avlamış olabilir

Bilim insanları dev yırtıcının "olağanüstü büyük dişlere" sahip olduğunu söylüyor

(Çizim: Maggie Nevman. R. W. Gess/Per Ahlberg/PLOS ONE)
(Çizim: Maggie Nevman. R. W. Gess/Per Ahlberg/PLOS ONE)
TT

360 milyon yıl önce yaşamış dev balık keşfedildi: İnsanların atalarını avlamış olabilir

(Çizim: Maggie Nevman. R. W. Gess/Per Ahlberg/PLOS ONE)
(Çizim: Maggie Nevman. R. W. Gess/Per Ahlberg/PLOS ONE)

Bilim insanlarının Güney Afrika'da keşfettiği, yaklaşık 360 milyon yıl önce yaşayan ölümcül dişlere sahip dev balık türü, insanların atalarını avlamış olabilir.
Aralarında Güney Afrika'daki Rhodes Üniversitesi'nden isimlerin de bulunduğu araştırmacılar, Güney Afrika'daki Waterloo Çiftliği'ndeki bir fosil topluluğunda tespit edilen tarih öncesi balığın boyunun 2,5 metreyi geçmiş olabileceğini söylüyor.
Çarşamba günü PLOS adlı bilimsel dergide yayımlanan çalışmada, tarih öncesi kemikli balığın çoğunlukla kafatası, alt çene, solungaç kapağı ve omuz kemerinden oluşan fosil kalıntıları bir araya getirildi.
Fosiller bu balığın (Hyneria udlezinye) muhtemelen tristikopterid adı verilen bir çeşit tarih öncesi kemikli balık grubuna mensup, vahşi bir avcı türü olduğunu gösteriyor.
Araştırmacılar bu dev yırtıcının alt çenesinde muhtemelen "olağanüstü büyük dişler" bulunduğunu ve insan soyunun dayandığı 4 ayaklı hayvan grubu olan tetrapod adındaki 4 ayaklı canlılarla beslenmiş olabileceğini söylüyor.
İsveç'teki Uppsala Üniversitesi'nden çalışmanın ortak yazarı Per Ahlberg, Live Science'a yaptığı açıklamada şöyle dedi:
"Ağızda sıralı duran küçük dişlerin yanı sıra en büyüklerinde muhtemelen 5 santimetreye ulaşabilen bir çift büyük, uzun, sivri diş de bulunuyordu."
Daha önceki araştırmalarda ABD'nin Pensilvanya eyaletindeki bir alanda aynı cinsten (H lindae) başka bir tür tespit edilmiş olsa da Waterloo Çiftliği'ndeki fosiller, bu cins bir balığın yaklaşık 383 milyon ila 359 milyon yıl önceye denk gelen Geç Devoniyen döneminde Gondvana süper kıtasında yaşadığına dair ilk kanıtlar.
Gondvana'nın büyük bir kısmında Geç Devoniyen omurgalılarına ait "yeterince örnek" bulunmaması nedeniyle araştırmacılar yeni bulguların, Geç Devoniyen tristikopteridlerin dağılımını ve habitat tercihlerini anlama açısından önemli etkileri olduğunu söylüyor.
Bilim insanları, "Tropikal bölgelerden kutup bölgelerine kadar uzanan Gondvana, Devoniyen döneminde en büyük kara kütlesi olmasına rağmen Geç Devoniyen dönemden erken omurgalı faunalarının araştırılması büyük ölçüde Antarktika'nın bitişiğindeki tarih öncesi kısımlar ve Avustralya'yla sınırlı kaldı" diye yazdı.
Peleontologlar tristikopteridlerin, yaklaşık 359 milyon yıl önce Devoniyen döneminin sonunda meydana gelen ve eski deniz ve göllerde yaşayan balık türlerinde büyük değişikliklere yol açan bir kitlesel yok oluş olayında gezegenden silindiğini söylüyor.



Gençlerdeki sindirim sistemi kanserlerinde çarpıcı artış

Yeni bir incelemeye göre, 50 yaşın altındaki kişilerdeki gastrointestinal kanserlerde çarpıcı bir artış var (Unsplash)
Yeni bir incelemeye göre, 50 yaşın altındaki kişilerdeki gastrointestinal kanserlerde çarpıcı bir artış var (Unsplash)
TT

Gençlerdeki sindirim sistemi kanserlerinde çarpıcı artış

Yeni bir incelemeye göre, 50 yaşın altındaki kişilerdeki gastrointestinal kanserlerde çarpıcı bir artış var (Unsplash)
Yeni bir incelemeye göre, 50 yaşın altındaki kişilerdeki gastrointestinal kanserlerde çarpıcı bir artış var (Unsplash)

Yeni bir incelemeye göre, 50 yaşın altındaki kişilerdeki gastrointestinal (GI) kanserlerde çarpıcı bir artış yaşanıyor.

Araştırmacılar perşembe günü The Journal of the American Medical Association'da (JAMA) yayımlanan incelemede, kalınbağırsak veya pankreas kanseri gibi gastrointestinal kanserlerin "ABD'de erken yaşta ortaya çıkan kanserler arasında en hızlı artış gösterenler" olduğunu belirtiyor.

Erken yaşta ortaya çıkan gastrointestinal kanserler arasında ABD birinciliğini, kolon veya rektumda gelişen kalınbağırsak kanseri 2022'de aldı ve 20 bin 800'ü aşkın kişiye teşhis kondu.

Mide zarında gelişen mide kanseri o yıl 2 bin 689 kişide teşhis edilirken, onu 2 bin 657'yle pankreas kanseri ve 875'le yemek borusu kanseri izledi.

Erken yaşta görülen gastrointestinal kanserlerin çoğu obezite, kötü beslenme ve orta derecede hareketsiz bir yaşam tarzı gibi, değiştirilebilecek risk faktörleriyle bağlantılı. Sigara ve içki içmek de diğer risk faktörleri arasında.

Dana-Farber Kanser Enstitüsü Genç Yaşta Ortaya Çıkan Kalınbağırsak Kanseri Merkezi Direktörü Dr. Kimmie Ng, ortak yazarlarından olduğu inceleme hakkında NBC News'a yaptığı açıklamada, "İnsanların bebekken, çocukken ve ergenlik çağındayken yaptıkları ya da maruz kaldıkları şeyler, muhtemelen genç yetişkinlikte kansere yakalanma risklerine katkı sağlıyor" diyor.

Aile geçmişi ve kalıtsal sendromlar gibi, hastaların üzerinde kontrol sahibi olmadığı risk faktörleri de var. Erken yaşta görülen kalınbağırsak kanserinden muzdarip kişilerde bağırsak iltihabı olabilir.

Araştırmacılar incelemede şöyle yazıyor:

Erken yaşta ortaya çıkan GI kanser hastalarının durumu, daha geç yaşta ortaya çıkan GI kanser hastalarına benzer veya daha kötü seyrediyor. Bu da gelişmiş önleme ve erken teşhis yöntemlerine duyulan ihtiyacı vurguluyor.

Amerikan Kanser Derneği (American Cancer Society/ACS), kalınbağısak kanseri riski ortalama düzeyde olan kişilerin 45 yaşında düzenli taramaya başlamasını öneriyor. ACS, 2018'den önce taramaların 50 yaşında başlamasını tavsiye ediyordu.

Kâr amacı gütmeyen Kalınbağırsak Kanseri Birliği'nin baş tıbbi danışmanı Dr. John Marshall, yer almadığı inceleme hakkında NBC News'a "Eskiden bu yaş grubunda hiç görülmezdi ama şimdi 20, 30 ve 40'lı yaşlarında kolon kanserine yakalananların sayısında kayda değer bir artış var" diyor.

Gastrointestinal kanseri olan genç hastaların hayatta kalma oranlarının, neden yaşlılardan daha kötü olduğu belirsizliğini koruyor.

New Jersey'deki Rutgers Kanser Enstitüsü ve RWJBarnabas Health'ten gastrointestinal onkoloji direktörü Dr. Howard Hochster, NBC News'a, dahil olmadığı inceleme hakkında şu ifadeleri kullanıyor: 

Bana göre bu, hastalığı daha ileri bir aşamada saptamamızdan kaynaklanıyor çünkü spesifik olmayan bu şikayetlerde bulunan genç bir kişiyi görünce, gerçekten kolon veya diğer GI kanserler akla gelmiyor.

Ancak Ng, kanserin evresi hesaba katıldığında bile genç hastaların hayatta kalma oranlarının daha kötü göründüğünü söyleyerek bunun biyolojik bir nedeni olup olmadığını sorguluyor.

Independent Türkçe