Eski Sudan Başbakanı Hamduk yeniden Başbakan olabilir

ÖDBG içinden büyük liderlerin de aralarında bulunduğu aday isimler duyulmaya başladı

Sudan Eski Başbakanı Abdullah Hamduk (Getty Images)

Sudan’da sivil geçiş hükümetinin kurulması için son tarih yaklaşırken sivil başbakanın pozisyonu, Sudanlılar arasında büyük tartışmalara neden oluyor. Ordu ile çerçeve anlaşmasını imzalayan muhalefet koalisyonu Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG) seçim kriterleri ve mekanizmaları üzerinde anlaştığını söylese de hala pozisyon için bir ‘isim’ vermedi. Koalisyonun yakında başbakan ve Egemenlik Konseyi başkanı adayını açıklaması beklenirken, siyasi kesim başta eski Başbakan Abdullah Hamduk olmak üzere birkaç isim üzerinde tartışıyor.
Sudan'daki siyasi süreç sözcüsü Halid Ömer Yusuf, Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda çerçeve anlaşmasını imzalayan sivil tarafların, başbakan ve belirli üst düzey yönetici pozisyonların sahiplerini seçmeye ilişkin kriterler ve mekanizmalar üzerinde anlaştıklarını söyleyerek bunu, ‘bu görevi zamanında tamamlamanın temellerini atmaya yönelik büyük bir adım’ olarak nitelendirdi.
Yusuf, koalisyonun henüz ‘adayların isimlerini’ tartışmaya başlamadığını ve 1 Nisan’da nihai bir anlaşmaya varılmasını sağlayacak şekilde ‘siyasi süreçte geri kalan sorunları çözmeye’ odaklandığını açıkladı. Yusuf “Bunun ardından, taraflar kriterler ve mekanizmalar üzerinde önceden anlaştıkları sürece, kişi seçimi konusu çok zor olmayacaktır” dedi.
Sudan Meslek Odaları Birliği’nde faaliyet gösteren avukatlardan Taha Osman’ın adı başbakanlık pozisyonu için sıkça geçiyor. Siviller ve ordu arasındaki müzakerelere büyük katkı sağlayan ve çerçeve anlaşmasının imzalanmasında önemli bir rolü bulunan Osman, barış sürecinin ‘babalarından’ biri olarak kabul ediliyor. Ancak, kendisine gerekli desteği sağlayacak belirli bir siyasi harekete mensup olmadığı için çok şansı varmış gibi görünmüyor. Yine de ‘bağımsız’ bir başbakan üzerinde anlaşmaya varılması durumunda, tercih edilen seçeneklerden biri Osman olacak.
İlk geçiş hükümetinin eski Maliye Bakanı İbrahim el-Bedevi’nin adı da dolaşıyor. Geniş çaplı uluslararası ve ekonomik ilişkileri olan Bedevi’nin, göçmen lider kadrolarından biri olarak Milli Ümmet Partisi'nden destek bulması bekleniyor. Ancak rakip olarak karşısında aynı partinin liderlerinden Beşir Ömer Fadlullah bulunuyor. Hartum'da bir basın toplantısı düzenleyerek başbakan pozisyonluğu için adaylığını açıklayan Fadlullah, Sudanlı göçmenler tarafından desteklendiğini iddia etti. Öte yandan Sudan Kongre Partisi lideri Ömer ed-Dakir ve eski Adalet Bakanı Nasreddin Abdulbari’nin de isimleri dolaşıyor. Ancak bu iki ismin son zamanlarda şansı azaldı.
Tanınmış avukat Adil Abdulgani de birkaç ay önce başbakan adaylığını açıklamıştı. Çiftçiler, çobanlar ve bir grup direniş komitesi tarafından desteklendiğini ve adaylığını desteklemek için siyasi güçlerle temas halinde olduğunu söyledi. Ancak Abdulgani’nin şansı ‘neredeyse yok’ denebilecek düzeyde. Zira Abdulgani, eski Cumhurbaşkanı Cafer en-Numeyri’ye yakınlığıyla biliniyordu. Erken bir dönemde adaylığını açıklaması, bu pozisyona gelmesini sağlamak için kendisini orduya sunması olarak yorumlanmıştı.
Eski Başbakan Abdullah Hamduk’un adı da kamuoyunda yoğun bir şekilde duyuluyor. Halk Hamduk’un göreve geri dönmesini istiyor ve çerçeve anlaşmayı imzalayanların bir ‘isim’ üzerinde anlaşamama ihtimali ışığında, Hamduk’u ülkenin içinde bulunduğu krizden çıkış yolu olarak görüyorlar.
Hamduk’un uluslararası ve bölgesel topluluklar tarafından tercih edilen bir aday olduğuna dair sızıntılar dolaşıyor. Hartum meclisleri, ordu komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ile Hızlı Destek Kuvvetleri Komutanı Korgeneral Muhammed Hamdan Daklu’nun (Hamideti) konu Hamduk olunca aralarındaki gerginliği ve sert sözlü atışmaları unuttuğunu söylüyorlar. Hartum meclisleri, Hamduk’un Ocak 2022'deki istifasından bu yana ikamet ettiği Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) yaptıkları son ziyaretleri sırasında Burhan ve Hamideti’nin Hamduk ile ayrı ayrı ‘gizlice’ görüştüğünü öne sürdüler.
Siyasi analist Muhammed Latif dün Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda, siyasi sahnedeki pek çok karmaşıklık ve gözle görülür anlaşmazlıklar düşünüldüğünde, Hamduk'un en gözde ve şansı en yüksek aday olduğunu söyledi. Ayrıca Hamduk’un Sudan'ın uluslararası toplumla ilişkilerini düzeltmek için ‘neredeyse meyvelerini veren’ büyük pratik adımlar atmasının yanı sıra, ‘hemen hemen tam bir halk desteği almasından ötürü pozisyonu üstlenme olasılığı en yüksek olan kişi’ olduğunu kaydetti. Latif “Şu ana kadar Hamduk’un sahip olduğu onay ve ilişkilere erişen etkili bir kişi ortaya çıkmadı” dedi.
Hamduk'u hiçbir şekilde büyüklük veya kibir göstermeyen ‘istisnai bir politikacı’ olarak nitelendiren Latif, “Hamduk davranışlarına dikkat etti ve Sudan tarihinde duyulmamış üst düzey bir siyasi konuşma yaptı. Bu da onu en şanslı kişi yapıyor. Şu anda Hamduk’tan başka başbakanlığı devralacak bir alternatif yok” dedi.
Ancak Hamduk’un Eski Ofis Müdürü Ali Bahit, Hamduk’un görevine geri dönmeyi düşünmediğine işaret ederek, tekrar geri dönmeyi ‘hiç istemediğini’ ancak Sudanlılar tarafından seçilen başbakana ve hükümetine her türlü yardımı sağlamaya hazır olduğunu söyledi. Aynı zamanda, ÖDBG koalisyonunun bazı liderleri, bakanlık başkanlığı sırasındaki performansı hakkında dile getirdikleri gözlemler ve rahatsızlıklar nedeniyle Hamduk’un geri dönmesini desteklemiyor. Bununla birlikte koalisyonun en büyük partilerinden biri olan Milli Ümmet Partisi ve diğer güçlerin ideal çözüm olarak Hamduk’un görevine dönmesini istediği bilgisi de sızdırıldı. Çerçeve anlaşmayı imzalayan siviller ve askerler, 1 Nisan’da nihai anlaşmayı imzalamayı, 6 Nisan’da ‘geçici anayasayı’ imzalamayı ve 11 Nisan’da hükümeti kurmayı kabul ettiler. Bu gelişme, kameraların karşısına önemli pozisyon için aday olacak bir isim çıkarma çabaları doğrultusunda yapılan tahminlere ve analizlere hız kazandırdı.