Sudanlılar hükümetin kurulmasını bekliyor

Taslak Komitesi ‘nihai siyasi anlaşmayı’ ay başında tamamlamayı planlıyor.

Hartum 14 Mart’ta sivil yönetim çağrısı yapılan protestolara sahne odu. (AFP)

Sudanlılar, siviller ve ordu arasında uluslararası ve bölgesel desteğe sahip ‘nihai siyasi anlaşmanın’ imzalanması için önümüzdeki 1 Nisan’ı dört gözle bekliyor. Bunu, ülkede uzun süredir devam eden krizlerin çözümünün başlangıcı ve aynı ayın 11'inde demokratik sivil bir sisteme geçişin kapılarını aralayıp ordunun elinden iktidarın dizginlerini alacak sivil bir hükümetin kurulması için yeni bir dönüm noktası olarak görüyorlar. Ancak birçok kişi, Sudan'ın uzun süreli ve karmaşık krizleri çözmeye yönelik çok sayıda başarısız girişimin ardından beklenen anlaşmanın ‘1 Nisan şakasına’ dönüşmesine yol açacağından endişe ediyor.
Siyasi süreç, ‘gelecek hükümeti ister barışçıl isterse zorla olsun devirmekle tehdit eden’ eski rejimin İslamcı destekçilerinin ve onların takipçilerinin muhalefetiyle karşı karşıya. Buna ek olarak, Komünist Parti ve diğer sol partiler, gelecek sivil hükümeti ‘Batı ürünü ve Sudan devriminin sorunlarını es geçip hükümet koltuklarını elde etme karşılığında şehitlerin kanını feda etme girişimi’ olarak tanımlıyor. Bu partiler aynı zamanda daha doğmamış hükümeti, ister adı konulmadan önce ister sonrasında olsun devirmeye çalışıyorlar. Bunun yanı sı silahlı hareketler de mevcut siyasi uzlaşmaya karşı çıkıyor. Bazı analistlere bunun sebebi göre 25 Ekim 2021 darbesinden sonra elde ettikleri imtiyazları kaybetmekten korkmaları. Diğer yandan yakın bir zamanda, aşiret güçleri gelecek hükümete yıkılana kadar baskı uygulamak için ‘liman kapatma senaryosuna’ geri dönüldüğünü duyurdu.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgiler göre 5 Aralık'ta Çerçeve Anlaşma'yı imzalayan güçler, 1 Nisan’da 'nihai anlaşma'nın imzalanması için gerekli şartları tamamlama yolunda ilerliyor. Sudan'daki siyasi süreç sözcüsü Halid Ömer Yusuf, nihai anlaşmayı hazırlayan komitenin, anlaşmayı belirlenen 1 Nisan tarihine kadar tamamlamak üzere görevine başladığını duyurdu.
Şarku’l Avsat’a açıklamalarda bulunan bir kaynak, komitenin nihai anlaşma metnini ve geçiş anayasasını bir veya iki gün içinde hazırlayarak çalışmalarını tamamlamaya çalıştığını, taslak hazırlama gerekliliklerinin büyük bölümünü iki iş günü içinde tamamladığını ve sonuçlarını anlaşmanın ek protokollerine eklemek üzere sadece güvenlik ve askeri reform çalıştayını beklediğini kaydetti. Geçen perşembe yapılması beklenen güvenlik ve askeri reform çalıştayı ertelenmişti. Bu, hassas görülen ve geniş tartışma için özel bir alan ayrılan beş çalıştayın sonuncusu ve en hassası olanıydı.
Çalıştay, güvenlik ve askeri birimlerde reform yapılması ve Hızlı Destek Kuvvetleri’nin (HDK) entegrasyonu da dahil olmak üzere silahlı hareketlerin tek bir orduda birleştirilmesi konusunu ele alıyor. Sudan'daki ana muhalefet koalisyonu Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG) Sözcüsü’ne göre çalıştayın yarın da devam etmesi bekleniyor. Süreci yakından takip eden bir kaynak, tarafların tüm ayrıntılar üzerinde anlaştığını ve geriye sadece HDK’nin orduya entegre edilmesi için gereken süre konusundaki anlaşmazlığın kaldığını aktardı.
Buna karşılık Adalet ve Eşitlik Hareketi siyasi süreci kabul etmediğini bir kez daha vurgulayarak bunu, ‘küçük bir grubu vatanın kaderine ve geleceğine empoze etmeye çalışan dış irade tarafından kontrol edilen ve yönetilen berbat bir dışlama ve vesayet tahsisi’ olarak değerlendirdi. Cuba Barış Anlaşması’na imza atan Adalet ve Eşitlik Hareketi ve Sudan Kurtuluş Hareketi (SLM/AM) Çerçeve Anlaşma’yı reddederek anlaşmanın ÖDBG güçlerinin darbeyi desteklemekle suçladığı Demokratik Blok koalisyonundaki diğer ortaklarıyla birlikte imzalamasını şart koşuyor.
Birleşmiş Milletler'in (BM) Sudan'daki Entegre Geçiş Yardım Misyonu (UNITAMS) Başkanı Volker Peretz, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne (BMGK) verdiği brifingde, iki hareketin tutumunu, bir sonraki hükümette temsiliyetlerini sağlama alma ve kazanımlarını koruma girişimi olarak yorumladı. Ancak iki hareket de bu açıklamayı kınayarak bunun ‘bir iddia, çamur atma ve yalan olduğunu, asılsız olduğunu ve kabul etmeyecekleri yalan yanlış bir iftira olduğunu’ savundular.
SLM/AM, nihai anlaşmanın imzalanmasını ve hükümetin ilan edilmesini istemeyen gösteriler düzenleme sözü verdi. ‘Sudan halkının iradesinden’ uzak olacak herhangi bir hükümeti devirmek için Sudan'ın tüm vilayetlerinde seminerler düzenlemekle ve siyasi kararın gasp edilmesine karşı çıkan güçlerden oluşan bir cephe kurmakla tehdit etti.
Diğer yandan Komünist Parti geçen hafta UNITAMS’ın ‘demokratik dönüşümü sağlama’, aranan kişileri uluslararası mahkemeye teslim etme ve ağır insan hakları ihlallerini durdurma görevlerinde başarısız olduğunu ve sadece kınamalarla yetindiğini açıkladı. Parti, UNITAMS’ın desteklediği ve imzalanmasını kolaylaştırdığı Çerçeve Anlaşma’yı devrimi ortadan kaldırma, cezasızlığı ve ordunun iktidarda devam etmesini destekleme ve iktidara yabancı bir müdahale girişimi olarak değerlendirerek ortaya çıkacak hükümeti devirmeye çalışacağını bildirdi.
Önceki sivil hükümete liderlik eden ÖDBG koalisyonu ve bir dizi başka güç, ordu komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve Sudan Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı ve Hızlı Destek Kuvvetleri Komutanı Korgeneral Muhammed Hamdan Daklu (Hamideti) ile Geçen 5 Aralık'ta, Çerçeve Anlaşma’yı imzalamıştı. Anlaşma ordunun iktidardan uzaklaştırılmasını ve iki devlet başkanı ve bir bakanlıktan oluşan sivil bir hükümet kurulmasını öngörüyor. Taraflar, önümüzdeki 1 Nisan’da nihai anlaşmanın, aynı ayın 6’sında anayasal beyannamenin imzalanacağını ve 11'inde sivil hükümetin kurulmaya başlanacağını duyurmuşlardı. Buna bazı siyasi güçler, silahlı hareketler ve halk direniş komiteleri karşı çıkıyor. Ancak halkın geniş kesimlerinden destek geliyor.