İran’da başörtüsü denetimlerinde 6 bin dolara kadar para cezası verilmesi planlanıyor

Devrim Muhafızları Ordusu’nun eski komutanlarından Muhsin Refikdost, protestolara yoksul kesimin katılmadığını ve ölenlerin çoğunun polis olduğunu öne serdi.

General Muhsin Refikdost. (Tesnim)
General Muhsin Refikdost. (Tesnim)
TT

İran’da başörtüsü denetimlerinde 6 bin dolara kadar para cezası verilmesi planlanıyor

General Muhsin Refikdost. (Tesnim)
General Muhsin Refikdost. (Tesnim)

İranlı bir milletvekili, yetkililerin ülkede başörtüsü denetimi için hazırladığı ve 6 bin dolara kadar para cezalarını içeren yeni bir plana dair açıklamalarda bulundu. Diğer yandan Devrim Muhafızları Ordusu’nun (DMO) eski bir komutanı, son protestolarda gözaltına alınanların çoğunun ‘zengin’ kesimden olduğunu öne sürerken protesto hareketinin arkasında ekonomik nedenlerin veya yoksul sınıfın huzursuzluğunun olduğunu ise yalanladı.
İran'ın çoğu bölgesinde halk protestolarının temposunda bir düşüş görülüyor. Ancak bununla birlikte, protestoların nedenleri ve tekrar alevlenme olasılığı, İran'da siyasi çevreler ve karar alma mekanizmalarında yer alan kurumlar arasındaki tartışmanın odak noktası oluşturmaya devam ediyor.
DMO’nun eski komutanlarından General Muhsin Refikdost, İranlı Öğrenciler Haber Ajansı’na (ISNA) verdiği röportajda, ‘dış düşmanın ve kötü yönetimin’ ülkeyi altı aydır kasıp kavuran protestoların patlak vermesinin temel nedenlerinden olduğunu söyledi.
Refikdost, ‘Kadın, Yaşam, Özgürlük’ protestolarından dersler çıkarılması çağrısında bulunarak ‘ülkedeki tüm sorunların kökeninin ekonomik olduğunu ve bunlar çözülebilirse geri kalan meselelelerin de daha kolay çözüleceğini’ vurguladı. “Toplumun büyük bir bölümünde artık geçim sorunu önn plana çıkmaktadır” dedi. Bu sorunların ‘devrimin talebi ya da amacı olmadığını’ belirten  Refikdost, bunların ‘bazılarının dış baskılardan, bazılarının da kötü yönetimden kaynaklandığını’ vuruladığı sözlerini şöyle sürdürdü:
“Ülke son aylarda sorunlara tanık oldu. Birincisi, sloganları ekonomik değildi; başka bir şeydi. Ne zaman ekonomik baskıyı üzerinde hissedenleri sokağa çıkarmaya çalışsalar başarısız oldular. Aksine; rejim inceleme yapmak istediğinde, yaşam şartları kötü olanlar katıldı.”
Refikdost, tam bir sayı vermeden protestolarda gözaltına alınanların çoğunun ‘zengin kesimden’ olduğunu savunarak “İsyan olaylarında gözaltına alınanları bildiğimiz gibi kökenlerinin de farkındaydık. Toplumdaki zayıf (yoksul) kesim en az katılım gösteren taraftı. Katılımcıların çoğu toplumun zenginlerinden ya da yarı zenginlerindendi. Başka şeylerin peşindeydiler” dedi. Ayrıca protestoları düzenleyenlerin ‘büyük ölçüde dağınık olduğunu, başları (liderleri) olmadığını ve lider olarak göstermeye çalıştıkları kişilerin kötü şöhretli ve yozlaşmış kişiler olduklarını’ vurguladı.
Parlamentonun ve hükümetin ‘devrime’ ihtiyacı olduğuna işaret eden Refikdost, ekonomik meselelerle ilgili her şeyin halka bırakılması gerektiğini vurguladı. Hükümetin mülklerini satma yoluna gitmesini eleştirerek, “Bu geçici ve yatıştırıcı mahiyetinde olacak. Hükümet kendini küçültmeli” dedi. Refikdost yaklaşık 85 milyon İranlıdan 35 milyonunun çok zor yaşam koşullarından muzdarip olduğunu vurgulayarak, durumu şu anda olduğu gibi bırakmanın ‘halkın isyanına yol açacağı’ uyarısında bulundu. “Yaşam koşullarını göz ardı etmememiz gerektiğini haykırıyoruz” ifadesini kullandı.
Refikdost, siyasi hayatının 10 yılı boyunca doğrudan İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney'in ofisine bağlı olan Bunyad-i Mustadafan kurumunun başındaydı. Aynı zamanda tüccarlar, özellikle Tahran çarşısında uzun yıllar etkili partilerden biri olan muhafazakar ‘Koalisyon’ Partisi’nin en önde gelen şahinleri arasında yer alıyordu. Bu rolleri üstlenmeden önce Refikdost, seksenlerin sonlarında kaldırılmadan önce Devrim Muhafızları Bakanı görevini üstlenen son kişiydi.
Refikdost yaşamını yitirenlere ilişkin sayı vermeden, “Kolluk güçlerindeki (polisin) ölü sayısı bu olayların (protestocuların) ölü sayısından fazladır. Dünyaya bu insanların reform değil sabotaj peşinde olduğunu göstermek istedik” dedi. Bununla birlikte, ‘başörtüsü zorunluluğunun olumsuz bir tepkiye yol açacağını’ da sözlerine ekledi.
Yetkililer, gözaltına alınanlarla ilgili henüz resmi bir istatistik paylaşmadı. Ancak İran yargısı bu ayın başlarında, İran Dini Lideri Ali Hamaney tarafından geçen ay devrimin yıl dönümü münasebetiyle ilan edilen genel af kapsamında serbest bırakılan 80 bin kişi arasında 22 bin göstericinin olduğunu bildirdi. İran İnsan Hakları Aktivistleri Haber Ajansı'nın (HRANA) birkaç gün önce yayınladığı yıllık istatistik verilere göre gözaltı sayısı 29 bin 688’e ulaştı. Protestolarda 70 güvenlik görevlisi öldürüldü. Protestocular arasındaki ölü sayısı ise 71'i çocuk olmak üzere 530 olarak beliritldi.
Başörtüsünü düzgün takmadığı gerekçesiyle Ahlak Polisi tarafından gözaltına alındıktan üç gün sonra 16 Eylül’de yaşamını yitiren Mahsa Amini adlı Kürt genç kızın ölümünden sonra İran’ın dört bir yanına yayılan protestolar, 1979’daki devrimden bu yana Tahran'ın karşılaştığı en zorlu meydan okumalardan birini oluşturdu.
Güvenlik güçlerinin sert güvenlik baskısı, geçtiğimiz haftalarda kargaşayı büyük ölçüde yatıştırdı. Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre başkent Tahran'ın birçok bölgesinde ve İran'ın büyük şehirlerinde kadınlar, yetkililerin katı bir şekilde olmasa da başörtüsü takmanın gerekli olduğunu söylemelerine rağmen başörtüsü takmaya karşı çıkıyor.
Dün yayılan bir videoda Şiraz kentindeki büyük bir bahçe kapısının önünde sivil giyimli bir kişinin başörtüsü takan kadınlara teşekkür ederken başörtüsü takmayan kadınları içeri almadığı görüldü.
İran haber sitelerinin aktardığına göre Kirman eyaletindeki Refsencan şehrinin temsilcisi katı muhafazakar milletvekili Hüseyin Celali, yetkililerin, ‘başörtüsünü düzgün takmayan’ kadınlara 5 bin ila 30 milyar riyal (yaklaşık 6 ila 10 bin dolar) arasında değişen bir para cezası vereceğini duyurdu.
Asr İran Haber Ajansı’na göre Celali, Kültür Devrimi Yüksek Konseyi ve Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi’nin 300 toplantı yaptıktan sonra para cezaları ile başörtüsü kuralını kontrol etmeye yönelik yeni bir planı onayladığını söyledi. Para cezaları konusunun, İslami Şura Meclisi’nin onaylayıp yürürlüğe girmesi için hükümetin iki hafta içinde bir yasa şeklinde sunması şartıyla İran Dini Lideri'nin ofisine ve yargı organına sunulduğuna dikkat çekti. İran hükümeti veya yargısından ve İranlı milletvekili tarafından işaret edilen kurumlardan bu konuda herhangi bir açıklama gelmedi.
Milletvekili ‘başörtüsü durumunun eskisinden daha iyi olacağını’ söyleyerek para cezalarının başörtüsü takma zorunluluğuna uymayan yedi kategoridekileri kapsayacağını belirtti. Bunları ‘arabaların içinde, halka açık yerlerde ve restoranlarda, devlet daireleri ve kuruluşlarında, eğitim merkezleri ve üniversitelerde, havaalanlarında ve istasyonlarda, internette, cadde ve ara sokaklarda’olarak sıraladı.
Milletvekili, planın ‘oldukça zekice’ olduğunu belirterek, ‘fiziksel müdahale gerektirmediğini’ söyledi. Milletvekili ‘sosyal mecralarda büyük takipçi kitlesi olan ünlüler ve platform sahiplerinin ehliyetinin ve pasaportunun iptal edilmesinin yanı sıra interneti kullanmalarının engellenmesi’ de dahil olmak üzere başka cezalardan da söz etti.
Avrupa Birliği (AB) geçen hafta Kültür Devrimi Yüksek Konseyi'ni yaptırımlar listesine aldı. Konsey, üyelerinin Ali Hamaney tarafından belirlendiği ve başörtüsü ve kadın erkek farketmeksizin ahlak ve iffet konularının yanı sıra kültür, eğitim ve sanat alanlarında genel politikaları çizen bir yapı olarak biliniyor.



Suriye: Gürültünün ortasında hukuk devleti talepleri

Fotoğraf: SANA
Fotoğraf: SANA
TT

Suriye: Gürültünün ortasında hukuk devleti talepleri

Fotoğraf: SANA
Fotoğraf: SANA

Aliya Mansur

Yeni Suriye ulusal logosunun (görsel kimlik) lansman töreni, Suriye'deki her etkinlik gibi Suriyeliler arasında geniş çaplı bir tartışmanın eşlik ettiği, etkileyici ve güzel bir etkinlikti. Suriye Devlet Başkanı Ahmed eş-Şara'nın katıldığı Halk Sarayı'ndaki görkemli törene, “Suriye Demokratik Güçleri”nin kontrolü altındaki Rakka ve Haseke hariç olmak üzere Suriye'nin çeşitli bölgelerinde aynı anda düzenlenen kutlamalar eşlik etti. Gösteriler ve sloganlar Suriye devriminden sahneleri çağrıştırdı.

Şara'nın tören sırasında yaptığı etkileyici konuşma Suriye'nin birliğinin ve çeşitliliğinin altını çizdi ama daha tören bitmeden önce Suriyeliler arasında şu tartışma başlamıştı; bu ulusal logo gerçekten Suriyeli mi yoksa başka ülkelerden “ilham mı” alındı? Bazıları bunun bir alkollü içecek şirketnin ticari logosu olduğunu söyleyecek kadar şüphelerinde ileri gittiler.

Suriye şahininin “çalıntı” olduğu suçlamaları - ki bu kesinlikle doğru değil - ve bunlara verilen karşılıklar arasında meselenin özü neredeyse kayboldu. Oysa meselenin özü şu: Nasıl bir Suriye istiyoruz? Hukuk devleti olan bir Suriye mi yoksa halkın ruh hallerinin dalgalanmalarına tabi bir Suriye mi?

Konuya ilişkin yorumunda Anayasa Bildirgesi Taslağı Komitesi üyesi Dr. Ahmed el-Karbi, resmi logoların kabulü tartışılırken yasal temellere dayanmanın gerekliliğini vurguladı. Anayasa Bildirgesi'nin 5. maddesinde açıkça “devletin logosu kanunla belirlenir” ifadesinin yer aldığına ve hukuka dayalı bir devletin anayasal çerçevelere uygun olarak onaylanmamış bir logoya indirgenemeyeceğine işaret etti.

Suriye'deki tartışma ve çekişmenin özü bu olmak yerine, bazı Suriyeliler binlerce yıllık Suriye anıtlarına kazınmış olan Suriye şahininin kökeni ve sembolizmiyle ilgili suçlamalarda bulunmakla meşgul oldular.

Esed rejiminin devrilmesinden ve Şara'nın yönetime gelmesinden bu yana, Suriye halkı hükümetin, özellikle de Başkan Şara'nın her eylemini mutlak biçimde destekleyenler ile hükümetin yaptığı her eylemi veya açıklamayı mutlak biçimde reddedenler arasında bölündü. İki grup arasında, bir şeyleri düzeltmek amacıyla eleştirenlerin ve teşvik etmek amacıyla destekleyenlerin sesleri kayboldu.

Esed rejiminin devrilmesinden bu yana 7 ay geçti ve yeni otoritenin en belirgin özelliği Suriyelilerle ilişkilerinde şeffaf olmamak

Şarku'l Avsat'ın Al Majalla'dan aktardığı analize göre Esed rejiminin devrilmesinden bu yana yedi ay geçti ve yeni otoritenin en belirgin özelliği Suriyelilerle ilişkilerinde şeffaf olmamak. Bu da yorumlara kapıyı açıyor ve Suriye halkının doğasını ve doğruluğunu bilinmediği söylentilerin yayılmasına katkıda bulunuyor.

17 Mayıs'ta Suriye Cumhurbaşkanlığı, eski rejim tarafından işlenen ihlallerle ilgili gerçekleri ortaya çıkarmak, sorumlularından hesap sormak, mağdurlara tazminat ödemek ile görevli bir geçiş adaleti komisyonu kurulacağına dair bir kararname yayınladı. Kararname, Abdulbasıt Abdullatif'in komisyon başkanı olarak atanmasını ve duyuru tarihinden itibaren 30 günü geçmeyecek bir süre içinde bir çalışma grubu oluşturma ve iç yönetmelikler hazırlama görevini üstlenmesini öngörüyordu.

Bu kararnamenin yayınlanmasının üzerinden yaklaşık bir buçuk ay geçti, yani komisyonun kurulması için öngörülen 30 günlük süre geçti. Peki bu komisyon hangi aşamada? Cevap yok. Bu sadece şeffaflığın eksik olduğunu değil, aynı zamanda hükümetin kendi yayınladığı kararnamelere ve mevzuata, örneğin Anayasa Bildirgesi'nin 5. maddesine bağlı olmadığının da bir örneği.

İşte meselenin özü de budur: Nasıl bir Suriye istiyoruz?

Hukuk ve kurumlar devleti Suriye'nin sesi, iki grubun kopardığı gürültü arasında neredeyse duyulmuyor. Bir tarafta destekçiler var ve bunların çoğu Suriyelilerin “Aralık 2024 devrimcileri” olarak adlandırdığı, devrimin 14 yılı boyunca önemli bir rol veya sese sahip olmayan, şimdiyse hükümetin sağ tarafında yer alan kişiler. Diğer taraftaki hükümetin muhalifleri arasındaysa, hükümetin her türlü eylemini çarpıtmakla meşgul olan, çoğunluğu eski rejim kalıntısı ve solcu olan sesler bulunuyor. İkisi arasında aklın sesi kayboluyor.

Suriye'nin istikrarı sadece Suriye için değil, bölge için de bir öncelik. İstikrarlı bir Suriye, komşu ülkelerin istikrarının başlangıcıdır ve bir vatandaşlık devleti ve hukukun üstünlüğünün inşası, Suriyelilerin onlarca yıllık geleceğinin temel taşıdır. Sağlam olmayan temeller üzerine inşa edilen her yapı, özellikle Suriye'nin düşmanları hâlâ pusuda beklediğinden, çökme riski altındadır. Hukukun üstünlüğü, adalet, özgürlük, vatandaşlık ve şeffaflık, istediğimiz devleti inşa etmek için önceliklerdir.