عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
TEKNOLOJİ

DNA kalıntılarıyla mamut köftesi yapıldı

"5 bin yıldır var olmayan bir proteinden bahsediyoruz"

Ekip "çeşitlilik kaybının sembolü" olarak gördükleri için mamut DNA'sını kullandı (Vow)
Ekip "çeşitlilik kaybının sembolü" olarak gördükleri için mamut DNA'sını kullandı (Vow)
TT
TT

DNA kalıntılarıyla mamut köftesi yapıldı

Ekip "çeşitlilik kaybının sembolü" olarak gördükleri için mamut DNA'sını kullandı (Vow)
Ekip "çeşitlilik kaybının sembolü" olarak gördükleri için mamut DNA'sını kullandı (Vow)

Avustralyalı yapay et girişimi Vow, DNA kalıntılarını kullanarak "mamut köftesi" üretti.
Şirket, soyu tükenmiş hayvanların etini üreterek, iklim krizine karşı dikkat çekmeyi ve insanları doğal et tüketiminden uzaklaştırmayı umuyor.
Binlerce yıl önce yeryüzünden silinen mamutların kalıntıları Arktik Bölgesi'ndeki donmuş topraklarda gün yüzüne çıkarılıyor.
Bu kalıntılar, mamutların genomunun sıralanması için kullanılıyor ve Buz Devri canlılarının yaşam biçimine dair ilgi çekici ayrıntılar sunuyor.
Öte yandan Vow, bu bilgileri laboratuvarda mamut eti yetiştirmek için kullandı.
Gezegen dostu bir beslenme biçimini teşvik etmeye çalıştıklarını ifade eden şirket yetkilileri, genetik bilgiden yola çıkarak ürettikleri mamut köftesini Hollanda'daki bilim ve tıp müzesi Rijksmuseum Boerhaave'ye teslim etti.
Vow'un baş bilim sorumlusu James Ryall, "Yiyeceklerimizi nereden aldığımızı yeniden düşünmeye başlamalıyız" dedi:
"Bu proje için en büyük umudum dünya çapında çok daha fazla insanın yapay ete dair bir şeyler hissetmeye başlaması."
Projede çalışan bilim insanları, halka açık bir genom veritabanına girerek mamutların DNA dizisini elde etti. Buradan hareketle ete dokusunu, rengini ve tadını veren miyoglobin adlı bir proteine odaklanıldı.
Bir Afrika filinin genom bilgileri kullanan araştırmacılar, mamutlara ait miyoglobin proteininin DNA dizisindeki boşlukları doldurdu.
Araştırma ekibi sentezlenen bu geni daha sonra laboratuvarda büyütülen bir koyun kas hücresine yerleştirdi. Böylece koyun hücrelerinden mamut özellikleri taşıyan bir kas dokusu ortaya çıkarıldı.
Ekip sonunda yaklaşık 400 gram mamut eti üretmeyi başardı.
Queensland Üniversitesi Avustralya Biyomühendislik ve Nanoteknoloji Enstitüsü'nden Prof. Ernst Wolvetang, mamut miyoglobinin koyun kas hücrelerinin fiziksel görünümünü değiştirdiğini söyledi.
Araştırma ekibine liderlik eden Ryall, elde ettikleri mamut köftelerini tatmadıklarını ifade etti.
"Normalde ürünlerimizin tadına bakardık ama bu kez tereddüt ettik" diyen Ryall, şöyle ekledi:
"Çünkü 5 bin yıldır var olmayan bir proteinden bahsediyoruz. Bu özel proteinin alerji yapma ihtimaline dair hiçbir fikrim yok."
 
Independent Türkçe, IFL Science, CNN International

Daha fazlasını oku

 
 
TEKNOLOJİ

Hubble, denizanası galaksisinin "kozmik dokunaçlarını" yakaladı

Denizanası galaksisi, Hubble Uzay Teleskobu'ndaki Geniş Alan Kamerası 3'le yakalandı (NASA)
Denizanası galaksisi, Hubble Uzay Teleskobu'ndaki Geniş Alan Kamerası 3'le yakalandı (NASA)
TT
TT

Hubble, denizanası galaksisinin "kozmik dokunaçlarını" yakaladı

Denizanası galaksisi, Hubble Uzay Teleskobu'ndaki Geniş Alan Kamerası 3'le yakalandı (NASA)
Denizanası galaksisi, Hubble Uzay Teleskobu'ndaki Geniş Alan Kamerası 3'le yakalandı (NASA)

Emektar uzay teleskobu Hubble, JW39 adlı denizanası galaksisini görüntüledi. NASA'nın geçen hafta yayımladığı fotoğraf, galaksinin "kozmik dokunaçlarının" çarpıcı ayrıntılarını gözler önüne serdi.

JW39, Dünya'dan yaklaşık 900 milyon ışık yılı uzakta, Berenices'in Saçı Takımyıldızı'nda yer alıyor. JW39, dokunaca benzeyen uzantılarıyla biliniyor. Galaksinin merkezinde, tıpkı Samanyolu Galaksisi gibi süper kütleli bir kara delik mevcut.

NASA uzmanları, JW39'un "gaddarca düşman" bir galaksi kümesine sürüklendiğini bildirdi. Galaksi kümelerinin üyeleri, genellikle çevrelerindeki daha büyük galaksilerin kütleçekim kuvvetiyle bozulup şekilden şekle girebiliyor. Kümedeki galaksilerin arasındaki alan da aşırı sıcak plazmayla doluyor. Bu plazma küme içi ortam olarak da biliniyor.

Plazma içinde hareket eden galaksiler, güçlü bir akıntıya karşı yüzen yüzücülere benzetiliyor. Bu plazma yeterince güçlüyse, galaksilerin kütleçekimini kırıp onları gaz ve tozdan arındırıyor. Böylece dokunaç benzeri yapılar meydana geliyor. Bu kozmik bileşenler olmazsa galaksilerde yeni yıldızlar doğmuyor. 

ESA ve NASA'nın yönetimindeki Hubble Uzay Teleskobu, 33 yılını yeni galaksileri keşfetmek ve yıldızların, gezegenlerin ve diğer gök cisimlerinin çarpıcı anlarını kaydetmekle geçirdi.

NASA'ya göre teleskop şimdiye kadar yaklaşık 50 bin gök cismi üzerinde 1,5 milyon kez gözlem yaptı.

1990'da uzay mekiği Discovery aracılığıyla fırlatılan teleskop, adını Astronom Edwin Hubble'dan alıyor.

Independent Türkçe, Space.com, Fox News

TEKNOLOJİ

NASA'nın Mars helikopteri, günler boyunca tamamen sessizliğe gömüldü

Ingenuity, İngilizcede "hüner" anlamına geliyor (NASA)​​
Ingenuity, İngilizcede "hüner" anlamına geliyor (NASA)​​
TT
TT

NASA'nın Mars helikopteri, günler boyunca tamamen sessizliğe gömüldü

Ingenuity, İngilizcede "hüner" anlamına geliyor (NASA)​​
Ingenuity, İngilizcede "hüner" anlamına geliyor (NASA)​​

Şubat 2021'de Kızıl Gezegen'e ulaşan ve başka bir gezegendeki ilk kontrollü uçuşu gerçekleştirmeyi başaran Mars helikopteri Ingenuity, iletişim sorunları yaşıyor.

Başta sadece 5 uçuş yapması için tasarlanan Ingenuity, beklenen ömrünü çok aştı ve kısa süre önce 51. uçuşunu gerçekleştirdi.

Ancak NASA ekibine göre bu uçuş az kalsın gerçekleşemiyordu.

Zira ekibin helikopterle iletişimi tam 6 gün boyunca kesildi.

İletişim kesintisi helikopterin Mars zamanıyla gezegendeki 755. gününde meydana geldi.

NASA araştırmacıları ilk başta bu kesintiyi çok önemsemedi. Zira Güneş enerjisiyle çalışan helikopterin enerjisi, zaman zaman yeterince ışık alamadığında düşebiliyor.

Ancak kısa sürede bu seferki kesintinin daha farklı ve şiddetli olduğu ortaya çıktı.

Ingenuity'nin Baş Mühendisi Travis Brown, "Mars'ta helikopterin çalıştığı 700'den fazla gün boyunca bir kez bile tam bir radyo kesintisi yaşamamıştık" dedi:

En kötü iletişim ortamlarında bile, her zaman bazı faaliyet belirtileri görürdük.

Öte yandan ekip, bu kez Ingenuity'den hiçbir sinyal alamadı. Hatta helikopterden bir daha haber alamayacaklarından endişelenmeye başladılar.

Ancak 6. günün sonunda sinyal almayı başardıklarında rahat bir nefes aldılar.

Araştırmacılara göre sinyal kesintisinin nedeni Perseverance'la Ingenuity arasındaki arazinin yapısından kaynaklanıyor.

Ingenuity, Mars'a 2021'de NASA'nın Perseverance adlı uzay aracının karın bölmesinde gelmişti. Daha sonra araçtan ayrılan helikopter halen onun aracılığıyla Dünya'yla iletişim kuruyor.

Uzay aracı Mars arazisinde gezerken, helikopter de bir yandan uçuşlarını sürdürerek veri toplamaya devam ediyor.

Ekibe göre son dönemde helikopter ve Perseverance arasında bir sırt yer alıyor. Bu da helikopterin iletişim sinyallerinin Perseverance'a ulaşamamasına neden oldu. Daha sonra uzay aracı helikoptere yeniden yaklaştığında sinyallerin de yeniden ulaşabildiği düşünülüyor.

 

Independent Türkçe, Universe Today, Interesting Engineering

TEKNOLOJİ

Bin katil arının saldırısına uğrayıp 250 kez sokulan yaşlı adam nasıl hayatta kaldı?

Arılar zaman zaman insanlara yönelik saldırılara karışsa da sağlıklı bir ekosistemin en önemli bileşenlerinden (Wikimedia Commons)
Arılar zaman zaman insanlara yönelik saldırılara karışsa da sağlıklı bir ekosistemin en önemli bileşenlerinden (Wikimedia Commons)
TT
TT

Bin katil arının saldırısına uğrayıp 250 kez sokulan yaşlı adam nasıl hayatta kaldı?

Arılar zaman zaman insanlara yönelik saldırılara karışsa da sağlıklı bir ekosistemin en önemli bileşenlerinden (Wikimedia Commons)
Arılar zaman zaman insanlara yönelik saldırılara karışsa da sağlıklı bir ekosistemin en önemli bileşenlerinden (Wikimedia Commons)

ABD'nin Arizona'da yaşlı bir adamın, bin arıdan oluşan bir sürünün saldırısına uğradığı ve en az 250 kez sokulduğu belirtildi.

60 yaşındaki John Fischer'ın buna rağmen hayatta kalması dikkatleri çekiyor.

Fischer'ın arı saldırısına köpeği Pippin'le birlikte Floransa kasabasında, yaşadığı mahallesindeyken maruz kaldığı ifade ediliyor.

Yerel haber kurumlarına göre sürü, ikilinin üzerine üşüştüğünde Pippin kaçmayı başardı. Tekerlekli sandalye kullanan Fischer ise o kadar şanslı olamadı.

Hastaneye kaldırılan yaşlı adamın vücudundan en az 250 iğne çıkarıldı. İğneler Fischer'In kolları, göz kapakları, ağzı, kulakları, bacaklarına ve sırtında bulundu.

Köpeği Pippin'in de hayvan hastanesine götürüldüğü ve vücudundan yaklaşık 50 iğnenin çıkarıldığı aktarıldı.

İkiliye saldıran arılar, yerel halk arasında "katil arılar" veya "Afrikalılaşmış arılar" diye biliniyor. Bu böcekler, Latince adı A. m. scutellata olan Doğu Afrikalı bal arılarının, İtalyan bal arısı veya İber bal arısı gibi Avrupalı türlerin melezleşmesiyle ortaya çıktı.

Bu arılar ilk olarak 1956'da bal üretimini artırma amacıyla Brezilya'ya getirildi ve oradan da tüm kıtaya yayıldı.

Yaşlı adam nasıl hayatta kaldı?

Bu tür, halk arasında katil diye anılsa da sanılanın aksine, zehirleri Avrupalı bal arılarınınkinden daha güçlü değil.

Ancak bazı durumlarda tek bir arı sokması bile birini öldürmek için yeterli. 2009'da ABD'li işinsanı Ray Shaw, garajında ​​tek bir arı tarafından sokulduktan sonra hayatını kaybetmişti. Arının hangi tür olduğu halen bilinmiyor.

Her yıl, böcekler tarafından ısırılan insanların yaklaşık yüzde 3'ü, şiddetli, alerjik reaksiyon gösteriyor. Anafilaksi denen bu durum ölümcül olabiliyor.

Clinical Case Reports adlı bilimsel dergide yakın tarihte yayımlanan bir raporda, bir kerede 50 ila 500 arı sokmasının yetişkin bir erkeği öldürmek için yeterli olduğu ifade edilmişti.

Ancak ABD Tarım Bakanlığı, ortalama bir kişinin, vücut ağırlığında 0,45 kilogram başına 10 sokmaya dayanabileceğini belirtiyor. Bu da ölümcül sayının yetişkinlerde yaklaşık 1100, çocuklarda ise 500 olduğu anlamına geliyor.

Bu yüzden Fischer'ın 250 kez sokulması Tarım Bakanlığı'nın koyduğu ölümcül eşiğin altında.

Fischer kitlesel arı sokmalarından sağ kurtulan ilk kişi değil.

2014'te Teksas'ta bir belediye çalışanı tahminen bin katil arı tarafından sokulmuş ve hayatta kalmıştı.

Yine o yıl, 71 yaşındaki bir kadın 80 bin arıdan oluşan bir sürünün saldırısına uğramıştı. Kadının bin kez sokulduğu ve buna rağmen hayatta kaldığı biliniyor.

2015'te de Arizonalı bir kişi, on binlerce arının saldırısından sonra hayatta kalmıştı. Bu kişinin de 500 ila 1000 kez sokulduğu tahmin ediliyor.

Ancak benzer saldırılardan sağ çıkamayan kişiler de var. Örneğin 2016'da 23 yaşındaki bir yürüyüşçü bin kez sokulduktan sonra ölmüştü. 2021'de Arizonalı bir erkek de yüzlerce kez sokulmuş ve hayatını kaybetmişti.

İnsanların vücutlarının arı sokmasına karşı verdiği tepkide birkaç faktör rol oynuyor. Ancak yüzlerce kez sokulmanın bazı insanları öldürürken, bazılarının nasıl hayatta kaldığı yeterince açık değil.

Yine de uzmanlar, kurbanın vücut ağırlığının, bağışıklık durumunun ve yaşının, arı sokmasına verdiği tepkinin şiddetini etkileyebileceğini söylüyor.

Örneğin, Boston Çocuk Hastanesi'ne göre, 25 yaşın üzerinde olup da arı sokmalarına karşı alerji geliştiren kişilerin, anafilaktik şoka girme olasılığı daha yüksek.

 

Independent Türkçe, Livescience, Arizona's Family

TEKNOLOJİ

NASA Başkanı Nelson: Ay'daki suyun Çin'in eline geçmesini engellemek istiyoruz

UUİ, ABD ve Rusya'nın yanı sıra Japonya, Avrupa Birliği ve Kanada'nın ortak çalışmasıyla oluşturulmuştu (Reuters)
UUİ, ABD ve Rusya'nın yanı sıra Japonya, Avrupa Birliği ve Kanada'nın ortak çalışmasıyla oluşturulmuştu (Reuters)
TT
TT

NASA Başkanı Nelson: Ay'daki suyun Çin'in eline geçmesini engellemek istiyoruz

UUİ, ABD ve Rusya'nın yanı sıra Japonya, Avrupa Birliği ve Kanada'nın ortak çalışmasıyla oluşturulmuştu (Reuters)
UUİ, ABD ve Rusya'nın yanı sıra Japonya, Avrupa Birliği ve Kanada'nın ortak çalışmasıyla oluşturulmuştu (Reuters)

NASA Başkanı Bill Nelson, İspanya'nın önde gelen gazetelerinden El Pais'e verdiği söyleşide "Çin'in eline geçmesin diye Ay'daki suyu korumak istiyoruz" dedi.

Nelson, Çin'le girilen "yeni uzay yarışından" galip çıkacaklarını savunarak, bu yıl Ay'a iki uzay aracı göndereceklerini söyledi.

NASA başkanı, Ay'ın güney kutup bölgesindeki su kaynaklarını kontrol altına almak istediklerini belirterek, Çin'in de bu bölgeye uzay aracı göndermeyi hedeflediğini ifade etti.

Çin, 2030'a kadar Ay'ın bu bölgesine astronot göndermeyi planladıklarını açıklamıştı. Nelson ise ABD'nin 2025 ya da 2026'da bunu başarabileceğini savundu. 

NASA başkanı, söz konusu bölgeye bu yıl bir robot, 2024'te de su kaynaklarını aramak için başka bir araç göndereceklerini belirterek, şöyle konuştu: 

Bu potansiyel rezervleri uluslararası toplum için korumak ve Çin'in Spratly Adaları'nda yaptığı gibi gelip suyun kendilerine ait olduğunu söylemesini engellemek istiyoruz.

Pekin yönetimi, Güney Çin Denizi'nde yer alan Spratly Adaları'nın kendi toprağı olduğunu savunuyor. Tartışmalı bölgede Tayvan, Vietnam, Malezya ve Filipinler de hak iddia ediyor.

Nelson, Rusya'nın Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki (UUİ) konumuna dairse "Bence 2030'a kadar istasyonda kalacaklar" dedi.

Geçen yıl 24 Şubat'ta başlayan savaşın ardından Rus uzay ajansı Roscosmos'un eski başkanı Dmitri Rogozin, Batı'nın yaptırım kararları nedeniyle 2024'te istasyondan çekileceklerini duyurmuştu. Açıklamasının ardından görevden alınan Rogozin'in yerine atanan Yuri Borisov ise 2028'e kadar UUİ'de kalacaklarını söylemişti.

Nelson, NASA'nın Mars'la ilgili çalışmalarını hızlandırdığını da belirtti. 

Ay'a gitmenin üç ila dört gün sürdüğünü fakat Mars'a ulaşmanın 7 ila 8 ay aldığını söyleyen Nelson, bu süreyi üç aya indirmeyi hedeflediklerini ifade etti.

NASA başkanı, 2040'a kadar Mars'a astronot göndermeyi planladıklarını da söyledi.

Independent Türkçe, El Pais, Space

TEKNOLOJİ

Batı, yapay zekaya ilişkin ortak kurallar taslağı üzerinde çalışıyor

Avrupa Birliği, yapay zeka alanındaki ihlalleri sınırlamak için bütüncül ve bağlayıcı bir yasal çerçeve geliştirmeyi hedefliyor. (Arşiv-Reuters)
Avrupa Birliği, yapay zeka alanındaki ihlalleri sınırlamak için bütüncül ve bağlayıcı bir yasal çerçeve geliştirmeyi hedefliyor. (Arşiv-Reuters)
TT
TT

Batı, yapay zekaya ilişkin ortak kurallar taslağı üzerinde çalışıyor

Avrupa Birliği, yapay zeka alanındaki ihlalleri sınırlamak için bütüncül ve bağlayıcı bir yasal çerçeve geliştirmeyi hedefliyor. (Arşiv-Reuters)
Avrupa Birliği, yapay zeka alanındaki ihlalleri sınırlamak için bütüncül ve bağlayıcı bir yasal çerçeve geliştirmeyi hedefliyor. (Arşiv-Reuters)

Avrupa Birliği (AB) ve ABD dün, büyük bir atılıma tanık olan yapay zeka sektörünün düzenlenmesinde kendi yaklaşımını dayatan Çin’in tehlikesine karşı bu alanda faaliyet gösteren şirketlerin gönüllülük esasına dayalı bir şekilde kullanımına sunulmak üzere yapay zekaya ilişkin ortak ‘davranış kuralları’ taslağı geliştireceklerini duyurdu.

Bu adım, siyasi yetkililer ve sektördeki girişimciler de dahil olmak üzere dünya çapında, ihlallerin yaşanmasına ilişkin büyük riskler taşıyan devrim niteliğindeki bir teknolojiye bir çerçeve çizilmesi gereksinimi konusunda fikir birliği olduğu görülüyor.

Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, İsveç’in kuzeyinde katıldığı bir toplantının ardından yaptığı açıklamada bu teknolojiye ve ChatGPT sohbet botu gibi devrim niteliğindeki araçlarına dikkat çekerek Batılıların ‘acilen harekete geçme ihtiyacı’ hissettiğini söyledi.

Brüksel’de üst düzey yetkililerle düzenlediği ortak basın toplantısında Blinken, davranış kurallarının ‘aynı fikirde olan tüm ülkelere açık olacağını’ kaydetti.

Diğer yandan ABD’li internet devleriyle sürekli çatışmasıyla bilinen Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Margrethe Vestager, ilk taslağın ‘haftalar içinde’ sunulacağı bilgisini verdi.

Danimarkalı komisyon üyesi Blinken ile düzenlediği ortak basın toplantısında, “Vatandaşların demokrasilerin ilerlediğini görmelerinin gerçekten önemli olduğunu düşünüyoruz” dedi.

Vestager hedefin ‘mümkün olan en yakın zamanda’ nihai bir öneriye ulaşmak olduğunu söyledi. Bu bağlamda ‘Kanada, İngiltere, Japonya ve Hindistan’daki dostlara’ atıfta bulunarak bunu ‘mümkün olan en geniş çevrede’ yapmak istediklerini kaydetti.

ABD’liler ve Avrupalılar, Batı saflarını birleştirmezse Çin’in bu alanda kendi standartlarını dayatacağından endişe ediyorlar.

AB, yapay zeka ihlallerini sınırlamak için bütüncül ve bağlayıcı bir yasal çerçeve geliştiren ilk ülke olmayı hedefliyor. Ancak bu çerçeve, tahminlere göre en erken 2025 yılı sonunda yürürlüğe girebilir. Vestager’e göre ABD ile geliştirilen ortak davranış kuralları gönüllülük esasına dayalı olacak.

Microsoft, Meta ve Google

Geçtiğimiz aylarda dünya, performansını iyileştirmek için bir şeyleri çok hızlı öğrenebilme yetisine sahip araçları ve yazılımları ile halen geliştirilme aşamasında olan bu teknolojinin yapabileceklerini hayretler içerisinde izledi.

Bu sektörü, ChatGPT programını geliştiren OpenAI’nin ana hissedarı Microsoft, Meta ve Google gibi dev Amerikan internet şirketleri kontrol ediyor.

Özellikle söz konusu teknoloji alanında rekabet edebilen ve hatta çok hızlı bir şekilde öne çıkabilen açık kaynak platformlar olduğu göz önüne alınırsa, bu sektörün hızla geliştiği görülüyor.

Amazon, Apple, Meta, Google ve Twitter’ı içeren bir lobi grubu olan Bilgisayar ve İletişim Endüstrisi Derneği (CCIA), ‘özellikle AB’nin önümüzdeki yıllarda pazarı düzenleyecek iddialı dijital düzenleme taslağını öne sürdürdüğü bir zamanda, büyüyen ve ileriye dönük transatlantik taahhüde’ övgüde bulundu.

Bağlayıcı çerçevenin beklendiği bir zamanda Brüksel, Google gibi dev internet şirketlerinin de desteğiyle gönüllü düzenlemeler öneriyor.

Aynı zamanda Çin, özellikle yapay zeka araçları üzerinde bir ‘güvenlik denetim’ programı gibi düzenleyici projeler geliştirdi.

ABD tarafına gelince; Washington’ın birçok toplantı yapmasına rağmen masada halihazırda bir proje yok.

Yapay zeka konusu, İsveç'in kuzeyindeki Luleå’da ChatGPT yaratıcısı Sam Altman’ın katılımıyla düzenlenen AB-ABD Ticaret ve Teknoloji Konseyi toplantısında gündeme getirilen ana konulardan biriydi.

Bu konsey, 2021 yılında 27 ülke ile Washington arasında eski ABD Başkanı Donald Trump dönemindeki ticaret anlaşmazlıklarına son vermek için kurulmuştu.

Avrupalıların hâkim olduğu ender teknolojik alanlardan biri olan altıncı nesil ağ (G6) konusunda da iş birliği alanları üzerinde uzlaşmaya varıldı.

Kapanış bildirisinde şu ifadelere yer verildi:

“AB ve ABD, AI teknolojisinin büyük fırsatlar içerdiği, ancak aynı zamanda toplumlarımız için riskler oluşturduğu konusunda ortak bir görüşü paylaşıyor.”

Bu sırada, Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen dün sabah Parlamento’da, bu teknolojinin devrim niteliğindeki yanını ve demokrasiye yönelik tehlikelerini göstermek amacıyla ilk bölümü tamamen ChatGPT tarafından yazılan bir konuşma yaptı.

Başbakan Danimarkalı parlamenterlere hitaben şunları söyledi:

“Gerek hükümetin çalışma programının ayrıntılarında gerekse noktalama işaretlerinde (...) her zaman isteneni vermese de ChatGPT’nin yapabilecekleri hem şaşkınlık hem de dehşet duygularını aynı anda uyandırıyor.”

TEKNOLOJİ

Güneş enerjisinde büyük atılım: Kayaları bataryaya dönüştürme yolu bulundu

Granit (solda) ve sabuntaşı örnekleri Güneş'ten gelen ısının depolanıp elektriğe dönüştürülmesini sağlayabilir (Amerikan Kimya Derneği)
Granit (solda) ve sabuntaşı örnekleri Güneş'ten gelen ısının depolanıp elektriğe dönüştürülmesini sağlayabilir (Amerikan Kimya Derneği)
TT
TT

Güneş enerjisinde büyük atılım: Kayaları bataryaya dönüştürme yolu bulundu

Granit (solda) ve sabuntaşı örnekleri Güneş'ten gelen ısının depolanıp elektriğe dönüştürülmesini sağlayabilir (Amerikan Kimya Derneği)
Granit (solda) ve sabuntaşı örnekleri Güneş'ten gelen ısının depolanıp elektriğe dönüştürülmesini sağlayabilir (Amerikan Kimya Derneği)

Bilim insanları güneş enerjisini kayalarda depolayıp ısıyı elektriğe dönüştürmenin yolunu keşfetti.

Tanzanya'dan bir araştırma ekibi yoğunlaştırılmış güneş enerjisi adı verilen bir yaklaşımla, bazı granit ve sabuntaşlarının güneş ısısını yeterince yüksek yoğunlukta depolayarak ilkel batarya işlevi görebileceğini buldu.

Termal enerji depolama, artık parlamadığında bile Güneş'ten enerji depolayıp elde etmenin düşük maliyetli bir yolu olarak sunuluyor.

Geçen yıl İsveç ve Çin'den bilim insanları, termoelektrik jeneratör görevi gören ultra ince bir çip kullanarak güneş enerjisini yaklaşık 20 yıl boyunca depolamanın yolunu bulmuştu.

Bu yenilikçi sistem teknik olarak elektronik cihazlara entegre edilebilse de hâlâ geniş ölçekte uygulanamayacak kadar maliyetli.

Araştırmacılar buna karşılık granit ve sabuntaşı örneklerinin güneş enerjisini depolamada düşük maliyetli ve kolay erişilebilir bir yöntem sağladığını belirtiyor.

Bulguları özetledikleri makalede araştırmacılar, "Kayaların depolama alanı olarak kullanılması, kayaların bolluğu ve düşük maliyeti nedeniyle uygun fiyat potansiyeli sunuyor" diye belirtti.

Hava/kaya yatağı düşük yatırım maliyetine, yüksek güvenilirliğe ve verimliliğe sahip, çevre dostu ve ısı dönüştürücülerinin kullanılmasını gerektirmiyor.

Kaya yatağı 600 santigrat dereceye kadar termal güneş enerjisini yakalayıp toplar ve bu enerji daha sonra sıvıyı kaynatıp buhar haline getirerek elektrik üretmek üzere bir jeneratör türbinine güç sağlamak için kullanılır.

Sonuçlar, Amerikan Kimya Derneği'nin yayımladığı "Experimental Investigation of Soapstone and Granite Rocks as Energy-Storage Materials for Concentrated Solar Power Generation and Solar Drying Technology" (Yoğunlaştırılmış Güneş Enerjisi Üretimi ve Güneş Enerjili Kurutma Teknolojisi için Enerji Depolama Materyalleri Olarak Sabuntaşı ve Granit Kayalarının Deneysel İncelemesi) başlıklı çalışmada detaylandırıldı.

Diğer termal enerji depolama sistemleri tuz ve suya odaklanırken Eindhoven Teknik Üniversitesi'ndeki araştırmacılar geçen yıl, geniş ölçekte çalışabileceğini iddia ettikleri bir ısı bataryasını tanıtmıştı.

Sistem Güneş'ten ısı elde etmek yerine endüstriyel uygulamalardaki atık ısıyı topluyor.

Bilim insanları o dönemde "Potansiyel büyük olsa da bunu başaramayan, büyük potansiyele sahip birçok teknoloji de gördük" demişti.

Bu yüzden ayaklarımızı yere sağlam basıp adım adım ilerleyeceğiz.

TEKNOLOJİ

Satürn'ün devasa bir su bulutu fışkırtan uydusu, uzaylı yaşam barındırıyor olabilir

NASA
NASA
TT
TT

Satürn'ün devasa bir su bulutu fışkırtan uydusu, uzaylı yaşam barındırıyor olabilir

NASA
NASA

Satürn'ün uydularından biri olan Enceladus'tan devasa bir bulut çıktığı görüldü.

Uydu, kendi gezegenimiz dışında yaşam bulmak için en iyi umutlardan biri. Tuzlu suyun yanı sıra bilim insanlarını uzaylı yaşamı destekleyebileceğine inandıran diğer koşullara sahip.

Şimdi James Webb Uzay Teleskobu, gezegenden dışarı atılan devasa bir bulutu görüntüledi. Teleskop, gezegenden fışkıran suyun, uydunun kendisinin 20 katından daha büyük olduğunu tespit etti.

Araştırmacılar, Enceladus'tan su jetleri püskürdüğünü zaten biliyordu. Ancak Webb tarafından bulunanın devasa boyutu, araştırmacıların bir hata yapıp yapmadıklarını sorgulamalarına yol açtı.

ABD'nin Maryland eyaletinin Greenbelt şehrindeki NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nden baş yazar Geronimo Villanueva, "Verilere bakarken, ilk başta yanılmış olmam gerektiğini düşünüyordum. Uydunun 20 katından daha büyük bir su bulutu tespit etmek çok şaşırtıcıydı" dedi.

Su bulutu güney kutbundaki salınım bölgesinin çok ötesine uzanıyor.

Bununla birlikte, verilerde bulutun boyutundan başka şoke edici şeyler de vardı. Araştırmacılar ayrıca fışkıran su miktarının da şaşırtıcı derecede yüksek olduğunu tespit etti: Her saniye yaklaşık 300 litre fışkırıyor, bu da olimpik bir yüzme havuzunu birkaç saatte doldurmaya yetiyor.

The Independent'ın haberine göre, bBilim insanları, Enceladus'u kısmen uzaylı yaşam bulma umudu nedeniyle zaten derinlemesine inceledi. Ancak bu gözlemlerin çoğu, Satürn ve çevresindeki sistemin etrafında uçan ve püskürtülen suların içinden de geçen Cassini uzay aracı tarafından gerçekleştirildi.

Fakat Webb teleskobu, Enceladus'a ve güneş sistemimizdeki diğer nesnelere farklı bir bakış sunarak, genel bir görünümü yüksek hassasiyetle birleştirip uyduya ve püskürtülerine dair yeni bilgiler veriyor.

Villanueva, "Enceladus'un Satürn etrafındaki yörüngesi nispeten hızlı, sadece 33 saat. Satürn'ün etrafında dönerken, uydu ve jetleri temelde su püskürtüyor, arkasında neredeyse bir çörek gibi bir hale bırakıyor" dedi.

Webb'in gözlemlerinde sadece bulut devasa değildi, aynı zamanda kesinlikle her yerde su vardı.

Araştırmacılar zaman içinde Enceladus'u izlemeye devam ederek, püskürtmelerin ve oluştukları suyun uyduda nasıl değiştiği hakkında daha fazla bilgi edinmeyi umuyor.

NASA Goddard'dan ortak yazar Stefanie Milam, "Şu anda Webb, Enceladus'un muazzam boyuttaki bulutu boyunca suyun nasıl geliştiğini ve zaman içinde nasıl değiştiğini doğrudan ölçmek için benzersiz bir yol sağlıyor ve burada gördüğümüz gibi, yeni keşifler de yapacağız ve altta yatan okyanusun bileşimi hakkında daha fazla şey öğreneceğiz" dedi.

Webb'in dalga boyu kapsamı ve hassasiyetinin yanı sıra önceki görevlerden öğrendiklerimiz sayesinde önümüzde yepyeni bir fırsat penceresi var.

TEKNOLOJİ

NASA'dan UFO değerlendirmesi: Henüz insanüstü bir zekanın ürünü olduğuna dair kanıt yok

AA
AA
  • Washington: AA
TT
  • Washington: AA
TT

NASA'dan UFO değerlendirmesi: Henüz insanüstü bir zekanın ürünü olduğuna dair kanıt yok

AA
AA

ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA), halk arasında UFO olarak bilinen tanımlanamayan hava cisimlerini incelemek üzere kurduğu kurulun başkanı Princeton Üniversitesi Öğretim Üyesi David Spergel, çalışmalarında henüz insanüstü bir zekanın ürünü veya dünya dışında bir hayatın varlığının kanıtı sayılabilecek bir şey bulamadıklarını söyledi.

NASA’nın ordu, akademi ve özel şirketlerin yöneticilerinden oluşan ve tanımlanamayan hava cisimlerini inceleyen kurulu, yaptığı çalışmalara ilişkin 16 kişilik uzman ekiple brifing düzenledi.

Temmuzda yayımlanması planlanan kurulun raporunun ilk bulgularına ilişkin 4 saatlik brifinge Spergel başkanlık ederken, toplantıya Savunma Bakanlığı, Federal Havacılık İdaresi (FAA) ve NASA yetkililerinin yanı sıra birçok akademisyen konuşmacı olarak katıldı.

Toplantıda konuşan Savunma Bakanlığı Tüm-Sahalar Anomali Çözüm Ofisi Direktörü Dr. Sean Kirkpatrick, şimdiye dek 800’den fazla tanımlanamayan hava cismi ihbarı aldıklarını, aylık 50 ile 100 civarında ihbar geldiğini söyledi.

Kirkpatrick, bunlardan çok azını tanımlanamayacak anormallikler olarak değerlendirdiklerini kaydetti.

Toplantıda son zamanlarda alınmış bir görüntüyü paylaşan Kirkpatrick, üç nokta şeklinde parlak nesnenin görüldüğü bu görüntünün ABD üzerinde keşif uçuşu yapan bir P-3 uçağı tarafından alındığını, uçağın pilotlarının nesneleri yakalayamadıklarını söylediğini ifade etti.

Kirkpatrick daha sonra yapılan incelemede nesnelerin aslında P-3 uçağının pilotlarının düşündüğünden çok daha uzak bir noktada ve bir havalimanına inmek üzere olan uçaklar olduğunun tespit edildiğini belirtti.

Kirkpartrick, ellerinde oldukça geniş kapsamlı gözetleme araçları bulunduğunu ancak uluslararası kısıtlamaların da küresel incelemeleri zorlaştırdığını söyledi.

Çin balonu olayından sonra ABD'deki UAP gözlemlerinde artış

Toplantıda konuşan FAA Hava Trafik Gözetim Hizmetleri Ofisinde Teknik Danışman olarak görev yapan Mike Freie, ABD genelinde 880 binden fazla kayıtlı dron olduğunu ve günlük olarak on binlerce dronun uçtuğunu kaydetti.

Bu sistemlerin hava gözetleme süreci için önemli bir zorluk oluşturduğunu belirten Freie, özellikle de SpaceX’in Starlink lansmanından sonra FAA’ya gelen tanımlanamayan cisim raporu sayısında artış olduğunu dile getirdi.

Freie, şubatta ABD hava sahasından bir Çin balonunun tespit edilip düşürülmesinden sonra tanımlanamayan cisim ihbarlarında “önemli bir artış” gördüklerini bildirdi.

Uzaylılar var mı?

Toplantıda, tespit edilen cisimlerin arkasında "insan dışı bir zeka" olup olmadığını sorusu yöneltildi.

George Mason Üniversitesinde Hesaplama ve Veri Bilimi Doçenti Anamaria Berea, ekibin, bilim adamlarından oluştuğunu ve verileri takip edeceklerini söyledi.

Görevlerinin söz konusu anormal görüntüleri daha fazla nasıl inceleyebileceklerine dair bir yol haritası ve çerçeve oluşturmak olduğunu kaydeden Berea, "Olağanüstü iddialar olağanüstü kanıtlar gerektirir. Evrende yalnız olup olmadığımız sorusu, muhtemelen bilim ve insanlık tarihimizdeki en büyük sorulardan biridir." dedi.

Aynı soruya yanıt veren Spergel ise uzmanlar tarafından henüz böyle olağanüstü bir kanıtın görülmediğini vurguladı.

Spergel, NASA'nın yaptığı işin çoğunun dünya dışında "herhangi bir biçimde yaşam aramak" olduğunu ifade ederek, "Yaşam arayışı gerçekten önemli bir şey. Henüz Dünya'nın ötesinde yaşam bulamadık ama arıyoruz." diye konuştu.

Spergel, öte yandan NASA'nın henüz "insanüstü bir zeka veya buna dair olağanüstü kanıtları görmediğini" dile getirdi.

Dünya dışında hayat olduğu keşfedildiği takdirde NASA'nın ne yapacağı sorusuna yanıt veren ABD’li bilim adamı, aslında dünya dışında hayatın mümkün olup olmadığının ajansın ilgilendiği en büyük soru olduğunu ancak henüz böyle bir duruma ilişkin kanıt bulamadıklarını aktardı.

Toplantıda değerlendirmelerde bulunan Redwire yöneticilerinden Mike Gold ise aradıkları şeyin henüz tanımını yapamamalarının büyük sorun teşkil ettiğini söyledi.

Gold, "Samanlıkta iğne aramıyoruz, samanlıkta anormallik arıyoruz. Yani iğne aradığımızı bile bilmiyoruz." dedi.

Söz konusu kurul 20 Ekim 2022'de ABD ordusu ve istihbaratının yanı sıra FAA'nın elindeki verileri incelemek üzere kurulmuştu.

TEKNOLOJİ

Apple'ın sanal gerçeklik başlığı hakkındaki sızıntı ve dedikodular

Reuters
Reuters
TT
TT

Apple'ın sanal gerçeklik başlığı hakkındaki sızıntı ve dedikodular

Reuters
Reuters

Apple uzun süredir beklenen sanal gerçeklik başlığını gelecek günlerde kamuoyuyla paylaşmaya hazırlanıyor. Yeni haberlerde ürünün gerçekte neye benzeyebileceğine dair daha fazla ayrıntı açığa çıkıyor.

Şirketin bir sanal gerçeklik başlığı üzerine çalıştığı yıllardır söyleniyordu. Ancak çok sayıda habere göre Apple bunu artık dünyaya ilan etmeye hazır görünüyor.

Apple sanal gerçeklikle ilgilenen basına, yakın zamanda bir ürün ilanı etkinliği daveti gönderirken, kimileri bu medya davetiyelerinin başlığın piyasaya sürülmek üzere olduğuna dair ipuçları içerdiğini iddia ediyor.

The Independent'ın haberine göre, Apple piyasaya sürülmemiş ürünler hakkında yorum yapmıyor ama ne şirket içinden ne de herhangi bir haberde başlığın yakında kamuoyuyla paylaşılacağına ilişkin heyecanın yersiz olduğuna dair bir belirti var.

Artık yeni haberler başlığın tam olarak nasıl çalışabileceğine işaret ediyor.

Piyasaya sürülmemiş Apple ürünlerinin açıklanmasının kaydını tutan ekran analisti Ross Young, piyasaya sürülecek başlıkta her biri çaprazlamasına yaklaşık 3,60 santimetre olacak iki ekran bulunacağını söyledi.

Young, bu ekranların en yüksek parlaklıkta 5 bin nitin (parlaklık ölçü birimi -ed.n.) üzerine çıkarak görüntü sunabileceğini belirtti. Bu miktar, parlaklık seviyeleri birkaç yüzde olan, PSVR ya da Meta Quest gibi diğer sanal gerçeklik rakiplerinden çok daha yüksek bir parlaklık derecesi.

Parlak ekranlar, inandırıcı ekranlar geliştirmek isteyen bu türden şirketlerin karşılaştığı güçlüklerden biri. Gerçek hayat, başa takılan herhangi bir ekranın gösterebildiğinden çok daha fazla parlak. Bu da başlıkların takıldığında inandırıcılıktan uzak ve karanlık olabileceği anlamına geliyor.

Örneğin Meta, 20 bin nite kadar parlaklıkta gösterim yapabilen Starburst adlı bir prototip teknoloji üzerinde çalıştığını açıklamıştı. Ancak bu prototip kullanışsız ve piyasaya sürülecek bir ürün olmaktan çok uzak. Şimdilik şirketin elinde, her biri nihayetinde Meta'nın başlıklarına eklemek isteyebileceği, farklı özelliklere sahip çeşitli başlıklar var.

Ross Young'ın söz konusu haberine göre ayrıca Apple başlıklarının ekranları 2,5 santimetre başına 4 bin piksel içerecek. Bu sayı da başlığı, Meta gibi diğer şirketlerin en üst segment ürünlerinden bile çok daha yüksek bir kapasiteye ulaştıracak.

Bizatihi donanım haricinde, başlıkta çalışacak yazılım büyük ölçüde gizemini koruyor. Haberler Apple'ın mevcut uygulamalarının yeni sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik versiyonları üzerinde çalıştığını öne sürüyor ve No Man's Sky oyununun geliştiricileri ürünün kamuoyuyla paylaşılmasına dahil olabileceklerini iddia ediyor fakat yazılımın gerçekte başlığın içinde nasıl görüneceğine dair anlamlı haberler henüz yok.

TEKNOLOJİ

CERN fizikçileri, Higgs Bozonu'ndaki nadir bir bozunmaya dair ilk kanıtı elde etti

Saniyede 1,7 milyar kez parçacık çarpıştıran Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, dünyanın en büyük makinesi diye biliniyor (AFP)
Saniyede 1,7 milyar kez parçacık çarpıştıran Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, dünyanın en büyük makinesi diye biliniyor (AFP)
TT
TT

CERN fizikçileri, Higgs Bozonu'ndaki nadir bir bozunmaya dair ilk kanıtı elde etti

Saniyede 1,7 milyar kez parçacık çarpıştıran Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, dünyanın en büyük makinesi diye biliniyor (AFP)
Saniyede 1,7 milyar kez parçacık çarpıştıran Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, dünyanın en büyük makinesi diye biliniyor (AFP)

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) fizikçileri, Sırbistan'ın başkenti Belgrad'da düzenlenen Büyük Hadron Çarpıştırıcısı Fiziği Konferansı'nda Higgs Bozonu'ndaki nadir bir bozulmanın ilk kanıtını duyurdu.

Büyük Hadron Çapıştırıcısı'nda 2008'de kurulan ATLAS ve CMS adlı parçacık dedektörlerinden gelen veriler ışığında Higgs Bozonu'nun bozunarak bir Z bozonuna ve bir fotona dönüştüğünün ilk heyecan verici kanıtı elde edildi.

Araştırmacılar, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın ikinci kez çalıştırıldığı 2015-2018 döneminde toplanan bu verileri incelediklerinde enerjinin tepe noktasına ulaştığı bir olay keşfetti.

Ekip bu olayın, Higgs bozunmasını temsil ettiğini düşünüyor.

Keşif henüz hakemli bir bilimsel dergide detaylandırılmadı ve bozunma süreciyle ilgili cevaplanmamış birçok soru gizemini koruyor. Ancak duyuru yine de gözlemlenmesi zor parçacıkları anlama çabasında büyük bir ilerlemeyi temsil ediyor.

"Higgs Parçacığı" diye de bilinen Higgs Bozonu, parçacık fiziğinin temelini oluşturan Standart Model kapsamındaki temel parçacıklardan biri.

Var olduğu ilk kez 1960'larda öne sürülen bu parçacığın gerçekten var olup olmadığı parçacık fiziğinin en temel sorusuydu. 2010'ların başında CERN'de yapılan deneyler sırasında özellikleri Higgs bozonuna benzeyen bir parçacığın gözlemlenmesinin ardından parçacığın varlığı geniş çapta kabul edilmişti.

O zamandan beri Higgs Bozonu'nun varlığı, temel parçacıkların neden kütleye sahip olduğunu açıklamak için kullanılıyor. Buna göre, bugün Higgs alanı diye adlandırılan bir alan tüm uzayı kaplıyor ve elektronlar ya da kuarklar gibi çeşitli temel parçacıkların kütle kazanmasını sağlıyor.

Bu yüzden zaman zaman "Tanrı Parçacığı" diye de anılan Higgs Bozonu'nun özelliklerini ve bozunarak diğer parçacıkları nasıl ortaya çıkardığını anlamak çok önemli.

Dolayısıyla fizikçiler yıllardır Higgs'in çok kısa bir süre var olduktan sonra bozunarak dönüştüğü parçacıkları arıyor.

CERN'in ATLAS deneyinin fizik koordinatörü Pamela Ferrari, "Her parçacığın Higgs Bozonu'yla özel bir ilişkisi vardır" diye konuştu:

Bu da nadir Higgs bozunmalarını araştırmayı önemli bir öncelik haline getiriyor.

Uzmanlara göre bir parçacığın bozunması, bir güvercinin gökdelenlerin arasında ölmesine benzetilebilir. Bu her zaman yaşanan bir şey olsa da kanıt olarak genellikle birkaç uçuşan tüy görülür.

Yeni araştırmanın ardındaki fizikçiler de çarpıştırıcıdaki bu "tüyleri" sayarak, parçacıkların farklı yollardan nasıl bozunduğunun ve kısa sürede yeni parçacıklara nasıl dönüştüğünün bir resmini çizdi.

CERN'in diğer dedektörü CMS'nin fizik koordinatörü Florencia Canelli, "Bu çalışma, Standart Model'in güçlü bir şekilde sınanması" ifadelerini kullandı:

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda devam eden üçüncü faz deneylerle bu sınavın kesinliğini artırabileceğiz ve çok daha nadir görülen Higgs bozunmalarını arayabileceğiz.

 

Independent Türkçe, IFL Science, Interesting Engineering, Science Alert