عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA Amerika

Çin Tayland Devlet Başkanı Tsai’nin ABD ziyaretine tepkili

Çin, Tayvan Devlet Başkanı'nın ABD Temsilciler Meclisi Başkanı ile görüşmesi halinde misilleme tehdidinde bulundu

Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen (EPA)
Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen (EPA)
TT
TT

Çin Tayland Devlet Başkanı Tsai’nin ABD ziyaretine tepkili

Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen (EPA)
Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen (EPA)

Çin, Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen ile ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Kevin McCarthy arasında, kendi kendini yöneten demokratik adanın başkanının Los Angeles'a yapacağı ziyaret sırasında planlanan görüşme üzerine "sert karşı önlemler" almakla tehdit etti.
Tayvan'a yönelik diplomatik baskı son zamanlarda yoğunlaştı. Pekin, Taipei'nin sayısı azalan diplomatik müttefiklerini kaçırırken, aynı zamanda adanın üzerinden neredeyse her gün askeri savaş uçakları gönderiyor. Bu ayın başlarında Honduras, Çin ile diplomatik ilişkiler kurdu, bu da Tayvan'ı egemen bir devlet olarak tanıyan ülke sayısını 13’de bıraktı.
Ziyareti Tayvan'ın demokratik değerlere olan bağlılığını dünya sahnesinde göstermek için bir fırsat olarak değerlendiren Tsai, 10 günlük ABD turuna başlamak için bugün öğleden sonra Tayvan'dan ayrıldı.
Ing-wen açıklamasında, “Demokratik Tayvan'ın özgürlük ve demokrasi değerlerini sıkı bir şekilde koruyacağını, dünyada iyilik için bir güç olarak kalacağını, iyilik döngüsünü sürdüreceğini ve demokrasinin dayanıklılığını güçlendireceğini tüm dünyaya söylemek istiyorum… Dış baskı, dünyayla ilişki kurma kararımızı engelleyemez” ifadelerini kullandı.
Tsai'nin Guatemala ve Belize'ye gitmeden önce 30 Mart'ta New York'tan geçmesi planlanıyor. 5 Nisan’da New York'ta Hudson Enstitüsü ve Los Angeles'ta Ronald Reagan Kütüphanesinin düzenlediği toplantılara katılacak Tsai'nin, ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Kevin McCarthy ile görüşmesi bekleniyor.
ABD’deki transit geçişleri ziyaretin en çok takip edileceği duraklardan.
Çin Devlet Konseyi Taiwan İşleri Ofisi Sözcüsü Zhu Fenglian, Taiwan lideri Tsai Ing-wen ile ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Kevin McCarthy arasındaki olası bir görüşme durumunda, kararlı karşı önlemlerin alınacağı konusunda uyardı.
Fenglian, “Bu görüşmeye kesinlikle karşı çıkıyoruz ve buna, karşı tedbirlerle kararlı şekilde karşılık vereceğiz” diyerek, ABD’li yetkililerle temasa geçmekten kaçınması ve Tayvan'ın bağımsızlığını desteklememe konusundaki ciddi taahhüdünü yerine getirmek için somut önlemler alması gerektiğini söyledi.
Washington ve Pekin'deki üst düzey ABD'li yetkililer, Çinli mevkidaşlarına, Tayvan Devlet Başkanı’nın daha geniş uluslararası seyahati sırasında ABD genelinde transit ziyaretlerin yıllardır rutin hale geldiği konusunda güvence verdi.
Son yıllardaki bu tür resmi olmayan ziyaretlerde Tsai, Kongre üyeleri ve Tayvan diasporası ile bir araya geldi ve   Tayvan Amerikan Enstitüsü başkanı tarafından karşılandı. Enstitü, Tayvan ile resmi olmayan ilişkileri sürdüren ABD hükümeti tarafından yönetilen kar amacı gütmeyen bir kuruluş.
Tsai, koronavirüs pandemisi nedeniyle uluslararası seyahati yavaşlatmadan önce 2016 ile 2019 arasında ABD’de 6 kez durdu.
Bununla birlikte, McCarthy ile planlanan toplantı, ABD'nin Tayvan'a verdiği destek, ticaret ve insan hakları meseleleri konusunda Pekin ile Washington arasında tırmanan görüş ayrılıklarının ortasında, Çin'in tepki göstereceği endişelerini artırdı.
Dönemin Meclis Başkanı Nancy Pelosi'nin 2022'de Tayvan'a yaptığı ziyaretin ardından Pekin, bölge üzerinde füzeler fırlattı, Tayvan Boğazı'nın orta hattı boyunca savaş gemileri konuşlandırdı ve adanın abluka altına alındığını simüle ederek askeri tatbikatlar gerçekleştirdi. Çin ayrıca ABD ile iklim müzakerelerini askıya aldı ve Pentagon ile askeri temasları kısıtladı.
McCarthy, ABD'deyken Tsai ile görüşeceğini söyledi ve destek göstermek için Tayvan'a gitme olasılığını dışlamadı.
Pekin, ABD'nin Tayvan ile resmi temasını, adanın onlarca yıllık fiili bağımsızlığını kalıcı kılmak için bir teşvik olarak görüyor.
ABD’li yetkililer, Çin'in uzun süredir belirtilen hedefine ulaşma girişiminden giderek daha fazla endişe duyuyor. İki taraf 1949'daki iç savaş sırasında ayrıldı. Pekin, ABD’li politikacıların Tsai'nin bağımsızlık yanlısı Demokrat Parti ile ayrılığı kalıcı hale getirmek için komplo kurduğunu düşünüyor.
Bu yılın başlarında ABD Başkan Joe Biden, ABD’yi geçtikten sonra bir Çin casus balonunun düşürülmesi emrini verdiğinde gerilim yükseldi. Biden yönetimi ayrıca ABD istihbaratının Çin'in Ukrayna'da devam eden savaşında Rusya'ya silah göndermeyi düşündüğünü gösterdiğini ancak Pekin'in bunu yaptığına dair henüz bir kanıt olmadığını söyledi.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Gazze Şeridi'nde ateşkesin ardından geçici uluslararası bir yönetimin kurulması

Görsel: Axel Rangel Garcia
Görsel: Axel Rangel Garcia
TT
TT

Gazze Şeridi'nde ateşkesin ardından geçici uluslararası bir yönetimin kurulması

Görsel: Axel Rangel Garcia
Görsel: Axel Rangel Garcia

James Jeffrey

ABD Başkanı Joe Biden'ın 31 Mayıs'ta İsrail'in yeni ateşkes planını onaylaması, Gazze'deki savaşın tüm dinamiğini değiştirdi. O tarihten bu yana yapılan yorumların çoğu, İsrail'in Gazze Şeridi’ne yönelik stratejisinde algılanan değişimden ziyade Hamas Hareketi’nin kısa süre önce açıkladığı yanıta ve önerinin ayrıntılarına yönelikti. Biden tarafından açıklanan ve İsrail'in Gazze Şeridi’nden tamamen çekilmesini ve kalıcı ateşkes yapılmasını öngören teklif, 'ertesi gün' için kapsamlı bir planlama yapılması ihtiyacını daha da belirgin hale getirdi. Ancak ertesi gün ile ilgili ne İsrail'de ne de Washington'da henüz detaylı bir planlama yapılmış değil.

Birkaç aydır, düşünce kuruluşları ve medyadan meslektaşlarla birlikte Gazze'de savaş sonrası uluslararası bir yapının oluşturulmasına ilişkin bir plan üzerinde çalışıyorum. Bu plan, yerel yetkililer belirli düzenlemeler altında yeni bir hükümet ve hem Gazzelilere hem de İsraillilere barış getirecek umut verici bir güvenlik yapısı kurmadan önce, Gazze'nin yeniden ayağa kalkmasına yardımcı olunması gerektiğine dikkati çekmeyi amaçlıyor. Geçtiğimiz mayıs ayında Wilson Centre Forumu'nda tartışılan ve resmi internet sitesinde yer alan plan, İsrailli ve Amerikalı hükümet yetkilileri ve çeşitli Arap taraflarla görüşülerek hazırlandı. Planın göze çarpan unsurlarına geçmeden önce İsrail'in ateşkes önerisinde nelerin yeni olduğuna ve bu planın buna nasıl uyduğuna bir göz atalım.

İsrail, ateşkesle ilgili düşüncesinin detaylarını şimdiye kadar kamuoyuna açıklamadı. Bu yüzden (dört buçuk sayfa olduğu söylenen) teklifin yapısal çerçevesini anlamamız için Başkan Biden'ın açıklamalarını ve İsrail'in farklı ve bazen de çelişkili tepkilerini masaya yatırmalıyız. İsrail'in öncelikle, müzakerelerin başarılı olması halinde, teklifin ikinci aşamasının sonunda İsrail Savunma Kuvvetlerinin Gazze'den tamamen çekilmesini kabul ettiği açıkça görülüyor.

Plan, ilk etapta Gazze'yi yönetecek çok uluslu bir idarenin kurulmasını ve bu idarenin Uluslararası Temas Grubu’na rapor vermesine odaklanıyor.

İkinci olarak, İsrail, Gazze Şeridi için daha sonra gelecek üçüncü aşamada kapsamlı bir yeniden inşa planını kabul etmeye hazır görünüyor. Bu önemli bir gelişme, zira Başkan Biden'ın da kabul ettiği üzere İsrail'de bazıları halen Gazze Şeridi'nin İsrail’in yarı kalıcı işgali altında olmasını bekliyor. Üstelik, herhangi bir büyük yeniden inşa planı, güvenlik kaygıları, birçok kilit öneme sahip sınır kapısını kontrol etmesi ve su, elektrik, iletişim gibi temel hizmetleri sağlaması göz önünde bulundurulduğunda İsrail'in desteğinin alınması gerekiyor. Senatör Lindsey Graham da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile görüşmesinin hemen ardından 9 Haziran'da Face the Nation adlı televizyon programında, İsrail'in ateşkes önerisi doğrultusunda Gazze'nin yeniden inşasına ve yönetimine ilişkin bir planı olduğunu ifade etmişti. Bu, edindiğim başka bilgilerle de tutarlı.

Geliştirdiğimiz plan, 11 Haziran'da ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan tarafından açıklanan ve Arap devletlerinin ‘Gazze'nin istikrara kavuşturulması ve yeniden inşasında rol oynayacağı geçici bir güvenlik oluşumu ile idari yapı oluşturmasını’ öneren ABD yönetiminin görüşüyle de oldukça uyumlu.

Çok uluslu bir idari yapı

Planımız ilk etapta Gazze'yi yönetecek ve belirli bir ülke veya bölgedeki barış ve güvenlik krizini yönetmek amacıyla uluslararası aktörlerin çabalarını koordine etmek için özel amaçlarla kurulmuş gayri resmi ve daimî olmayan uluslararası bir organ olan Uluslararası Temas Grubu'na (ICG) rapor verecek, çok uluslu bir idari yapı kurulmasını öngörüyor. Bu iki oluşum ABD, İsrail, Mısır, önde gelen diğer Arap ülkeleri ve G7 üyesi ülkeler tarafından ortaklaşa hazırlanan uluslararası bir tüzük çerçevesinde kurulacaktır. Filistin Yönetimi ile istişare için bir mekanizmaya sahip olacak ve mümkünse, 10 Mayıs’taki ateşkes kararını takiben BMGK’da alınacak bir kararla desteklenecektir. İsrail'in önerisinin ikinci aşaması için ateşkes müzakerelerinde başka hukuki temeller de atılabilir.

Bosna deneyiminden çıkarılan bir ders olarak geçici idari yapının resmi yetkiye sahip olması gerekiyor.

Çok uluslu yönetim, üst düzey bir temsilci tarafından yönetilecek ve ICG’ye katılan ülkelerin yanı sıra, diğer ülkelerden gelen bağışlarla finanse edilecek. Finans, güvenlik, ulaşım, bakanlıklarla koordinasyon, kamuoyu yoklaması ve halkla ilişkiler için özel ekipleri olacak ve İsrail, Mısır ve diğer ülkelerden lojistik destek alacak. Kapsamlı yönetim ve güvenlik gözetiminden başlayarak işleyişinde merkezi yetkilere sahip olacak.

ABD ve ICG üyesi ülkeler, Hamas sonrası güvenlikle ilgili sorumlulukları üstlenecek sivil polis ve jandarma güçleri (sivil halk arasında konuşlu hafif silah kolluk kuvveti) eğitilene kadar güvenlik devriyeleri gerçekleştirmek için çok uluslu yönetime bağlı çok uluslu bir polis gücü oluşturacaklar. Aralarında az sayıda da olsa ABD'li sivil ve askeri yetkili de yer alacak. Ateşkesin ikinci aşaması için yapılacak müzakerelerde, özel güvenlik düzenlemeleri üzerinde yeniden çalışılması gerekiyor.

Bu yapı aynı zamanda Gazze'ye insani yardımların ulaştırılması, istikrarın sağlanması, kalkınma, yeniden inşa ve diğer her türlü yardımın erişiminde yer alan uluslararası, hükümet ve hükümet dışı kurum ve kuruluşların faaliyetlerini harekete geçirme, koordine etme ve birleştirme yeteneğine de sahip olacak.

Merkezi kontrol

Güvenlik, yeniden yapılanma ve diğer uluslararası destek türlerinin ateşkese uyulmasıyla bağlantılı olmasını sağlamak için merkezi kontrol gerekiyor. Bosna deneyiminden çıkarılan bir ders olarak geçici idari yapının, halk ya da yerel yetkililer güvenliği engellerse yahut radikalleşmenin önlenmesi ve uzun vadeli istikrar için gerekenlerin yapılmasına engel olursa diye, yeniden yapılanma ve diğer hizmetlerin sağlanması için (Dayton Anlaşmalarında öngörüldüğü üzere) resmi yetkiye sahip olması gerekiyor.

Hiçbir uluslararası polis teşkilatı ABD'nin desteği ya da en azından ABD’nin sahada kısmen varlığı olmadan güvenliği etkin bir şekilde sağlayamaz.

Son olarak plan, bunların her biri ve yukarıda belirtilen diğer çeşitli gündemler için ayrıntılı eylemler içeriyor. Bunlar modüler bir temelde düzenlenmiştir ve Gazze için planlamaya dahil olan hükümetler unsurları seçmekte özgürdür.

Bu planla (ya da Gazze'ye yönelik neredeyse tüm diğer planlarla) ilgili akla birtakım sorunlar gelebilir. Bunların başında, Biden yönetiminin ‘sahada Amerikan askeri bulunmayacağı’ açıklaması açısından başta askeri personel olmak üzere ABD’li personelin Gazze’deki varlığı yer alıyor. Ancak bazen Başkan tarafından yapılan açıklamaların yerine getirilmesi gerekir. ABD'nin halihazırda Gazze kıyısında inşa ettiği yüzer iskelede konuşlanmış askerleri var. Washington'ın yaklaşık 25 ülkede konuşlandırılmış askeri birlikleri bulunuyor. Bu birliklerden bazıları son zamanlarda sahillerde ya da suda saldırıya uğradı. Hiçbir uluslararası polis teşkilatı, ABD'nin desteği ya da en azından ABD’nin sahada kısmen varlığı olmadan güvenliği etkin bir şekilde sağlayamaz.

Yönetim ve Hamas

İkinci konu ise Filistin Yönetimi'nin rolü. Plan, yukarıda belirtilen ICG ve Filistin Yönetimi arasındaki koordinasyonun ötesinde, maaşların ödenmesi, yerel hizmetlerin finanse edilmesi ve seyahat belgelerinin verilmesi de dahil olmak üzere Filistin Yönetimi'nin dahil olacağı alanları ortaya koyuyor. Özellikle çok uluslu yönetimin çekilmesinin ardından Filistin Yönetimi'nin Gazze Şeridi’nin yönetimindeki rolüyle ilgili olarak tüm taraflar arasında daha fazla müzakere yapılması gerekecektir.

Siyasi bir çözüm, Hamas'ın geleceğini ve yükümlülüklerini de içerebilir.

Üçüncü konu, Hamas'ın geleceğidir. Planın kendisi Gazze'de kalan Hamas üyelerinin rolünü tartışmıyor. Ancak ne bu planın ne de Gazze'de yönetim, güvenlik ve yeniden yapılanmaya yönelik başka herhangi bir planın, İsrail karşıtı gündemiyle Hamas'ın etkin bir şekilde kontrolü elinde tutması halinde başarılı olamayacağını söyleyebiliriz. İsrail Başbakanı Netanyahu, Başkan Biden’ın İsrail'in önerisini tartışmasına cevaben, bu öneri altında bile Hamas'ın yenilgiye uğratılması gerektiğini vurguladı. Aynı şekilde Başkan Biden da ‘Gazze'nin Hamas'ın iktidarda olmadığı daha güzel günler göreceğinin’ altını çizdi. Siyasi bir çözüm,- Başkan Biden'ın atıfta bulunduğu ateşkes çerçevesinde - Hamas'ın geleceğini ve yükümlülüklerini de içerebilir. Tüm bunlar İsrail'in teklifinin ikinci aşamasının müzakerelerinde ele alınacaktır.

Bu aşamada yukarıda belirtilen hususlar, Gazze Şeridi’nde savaşın ertesi günü için geçici çözüm kapsamında en ciddi olan konulardır. Gazze’deki savaşın, bölgenin güvenliğine yönelik oluşturduğu olağanüstü tehdit, sadece Gazze ve İsrail vatandaşları için değil tüm bölge halkları için daha iyi bir gelecek arayışındaki tüm tarafların olağanüstü çaba sarf etmesini ve büyük riskler almasını gerektiriyor.

*Bu yazı Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.