Agresif ebeveynlik, çocuklarda kalıcı ruh sağlığı sorunları riskini artırıyor

Bekar ebeveynlerin çocuklarının zihinsel sağlığının yüksek riskli olma olasılığı daha fazla
Bekar ebeveynlerin çocuklarının zihinsel sağlığının yüksek riskli olma olasılığı daha fazla
TT

Agresif ebeveynlik, çocuklarda kalıcı ruh sağlığı sorunları riskini artırıyor

Bekar ebeveynlerin çocuklarının zihinsel sağlığının yüksek riskli olma olasılığı daha fazla
Bekar ebeveynlerin çocuklarının zihinsel sağlığının yüksek riskli olma olasılığı daha fazla

Yapılan yeni bir çalışmaya göre, agresif ebeveynlik ve sert disiplin, çocuklarda kalıcı ruh sağlığı sorunları olasılığını artırıyor.
Şarku’l Avsat’ın The Independent gazetesinden aktardığı habere göre, küçük çocuklara sık sık bağırmayı, tecrit etmeyi ve fiziksel olarak cezalandırmayı içeren ebeveynlik tarzı, bir çocuğun dokuz yaşına kadar zihinsel sağlığının ‘yüksek risk’ altında olma olasılığını 1,5 kat artırıyor.
Söz konusu bulgular, Cambridge Üniversitesi ve University College Dublin’deki (UCD) araştırmacılar tarafından, ruh sağlığı semptomları takip edilen üç, beş ve dokuz yaşlarında 7 bin 500’den fazla İrlandalı çocuk üzerinde yapılan bir araştırmadan elde edildi.
Araştırmada, 7 bin 500 çocuktan yaklaşık yüzde 10’unun kaygı, saldırganlık ve sosyal içe kapanma belirtileri dahil olmak üzere ruh sağlığı açısından yüksek risk grubunda olduğu bulundu.
Kendilerine düzenli olarak bağıran, ceza olarak onları izole eden veya öngörülemeyen mizaçları olan ebeveynleri olan çocukların, üç yaşına geldiklerinde, destekleyici veya tutarlı ebeveynlik tarzı ile yetiştirilen akranlarına göre psikolojik sorunları çok daha fazlaydı.
Cambridge Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde doktora araştırmacısı olan Ioannis Katsantonis araştırmaya ilişkin şunları söyledi;
“Her 10 çocuktan birinin ruh sağlığı sorunları açısından yüksek risk kategorisinde olması endişe verici ve bununla bağlantılı ebeveynlik rolünün farkında olmamız gerekiyor. Ebeveynlerin çocuklarının davranışlarına kesin sınırlar koymamalarını önermiyoruz, ancak ruh sağlığı üzerindeki etkileri göz önüne alındığında, sık sık uygulanan sert disiplini haklı çıkarmak zor. Ebeveynlik tarzının zihinsel sağlık risklerini şiddetlendirme tehlikesi var. Bu, ele almak için kolayca adımlar atabileceğimiz bir şey.”
Araştırmacılar, kızların yüksek risk kategorisinde olma ihtimalinin erkeklerden daha yüksek olduğunu söyledi.
Ayrıca, bekar ebeveynlerin çocuklarının yüksek riskli olma olasılığının 1,4 kat daha fazla olduğunu ve daha varlıklı ailelerden gelenlerin orta çocukluk döneminde endişe verici akıl sağlığı semptomları gösterme olasılığının daha düşük olduğunu buldular.
UCD Eğitim Okulu’nda doçent olan Jennifer Symonds, “Bulgularımız, ebeveynlerin çocuklarına sıcak ve olumlu bir yetiştirme tarzı göstermeleri için mümkün olan her şeyi yapmanın öneminin altını çiziyor. Evde agresif bir ortamdan kaçınmak, zihinsel sağlıkta kötü sonuçların ortaya çıkmasını mutlaka engellemeyecektir, ancak muhtemelen yardımcı olacaktır” dedi.



Azteklerin geniş ticaret ağı ortaya çıktı

Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)
Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)
TT

Azteklerin geniş ticaret ağı ortaya çıktı

Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)
Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)

Orta Amerika'daki obsidyen eşyaların kökenini araştıran arkeologlar, Aztek İmparatorluğu'nun geniş ticaret ağını ortaya çıkardı. 

Aztek İmparatorluğu'nun obsidyeni geniş çapta kullandığı biliniyor. Sıradan çelikten daha sert olan bu volkanik cam, jiletten daha keskin kenarlara ve aynaları andıran yansıtma özelliğine sahip olabiliyor. Ayrıca farklı renklerde oluşması, bu mineralin silahlardan takılara kadar çeşitli alanlarda kullanılmasına olanak tanıyor.

Bugüne kadar Azteklere ait arkeolojik kazı alanlarında yapılan çalışmalarda çok fazla obsidyen eşya bulunsa da bunların nereden geldiği detaylıca incelenmemişti. 

Bulguları hakemli dergi PNAS'te dün (12 Mayıs) yayımlanan çalışmada, Aztek İmparatorluğu'nun başkenti Tenoçtitlan'ın ana tapınağı Templo Mayor'dan çıkarılan 788 obsidyen obje analiz edildi. Araştırma bugüne kadar bölgede yapılan en kapsamlı obsidyen çalışması olma özelliği taşıyor.

Örneklerin yaklaşık yüzde 90'ının başkentin 94 kilometre kadar kuzeydoğusundaki Sierra de Pachuca'dan çıkarıldığı tespit edildi. Bu bölge, yeşil ve altın rengi volkanik camlarıyla biliniyor.

Ancak nesnelerin geri kalanındaki mineral, 7 farklı bölgeden geliyordu. Araştırmacılar Ucareo gibi bazı bölgelerin, imparatorluğun sınırlarının dışında yer aldığını belirtiyor.

Aztek İttifakı kurulmadan önce Tenoçtitlan'ın obsidyeni çoğunlukla yakındaki Pachuca'dan temin ettiği görülüyor. Ancak MS 1430 civarında imparatorluğun güçlenmesinden sonra başkente rakip devletlerden daha çok obsidyen girdiği anlaşılıyor.

Araştırmacılar ayrıca bu dönemde dini amaçlarla kullanılan obsidyenin neredeyse tamamının Pachuca'dan geldiğini saptadı. Bu durum merkezi kontrolün artarak dini alanı tek tipleştirdiği anlamına gelebilir.

Tulane Üniversitesi'nden makalenin başyazarı Diego Matadamas-Gomora "Meksikalılar yeşil obsidyeni tercih etse de çoğunlukla ritüel dışı amaçlarla kullanılan obsidyen eserlerdeki yüksek çeşitlilik, birden fazla kaynaktan gelen obsidyen aletlerin, imparatorluğun başkentine doğrudan madenler yerine pazar yoluyla ulaştığını düşündürüyor" diyor.

Tarihi belgeler de Orta Amerika'nın çeşitli bölgelerinden gelen tüccarların, Tenoçtitlan pazarında mallarını sattığını gösteriyor.

Araştırmacılar makalede şu ifadeleri kullanıyor:

En az 7 obsidyen kaynağının varlığı, Meksikalıların bu dönemde ticari etkileşimlerini genişlettiğine işaret ediyor.

Araştırmacılar, Aztek obsidyeninin kökenlerini inceleyerek Orta Amerika'daki ticari ağların daha net bir haritasını çıkarmayı umuyor.

Matadamas-Gomora yeni çalışma hakkında "Bu tür bir analiz imparatorluk topraklarının, siyasi ittifakların ve ticari ağların zaman içinde nasıl geliştiğinin izini sürmemizi sağlıyor" diyor.

Independent Türkçe, Science Alert, Phys.org, PNAS