Yapay zekanın sorunu, bizim komutlarımıza itaat etmesi

İngiliz bir profesör, süper bilgisayarlara gerçek arzularımızla nasıl başa çıkacağını öğretirken felaketten kurtulmayı görüyor

Dijital dönüşüm, çağdaş yaşamda sürekli derinleşen ve genişleyen bir özellik / Fotoğraf: Pixabay
Dijital dönüşüm, çağdaş yaşamda sürekli derinleşen ve genişleyen bir özellik / Fotoğraf: Pixabay
TT

Yapay zekanın sorunu, bizim komutlarımıza itaat etmesi

Dijital dönüşüm, çağdaş yaşamda sürekli derinleşen ve genişleyen bir özellik / Fotoğraf: Pixabay
Dijital dönüşüm, çağdaş yaşamda sürekli derinleşen ve genişleyen bir özellik / Fotoğraf: Pixabay

Bill Gates'in geçen günlerde bir yazısında değindiği, süper zeka başta olmak üzere yapay zekanın beraberinde getirebileceği tehlikeler hakkında geniş bir tartışma var.
Gates, bu tür bir zekanın insan zihninin geliştirebileceği her şeyi yapabileceğini, ancak bunu belleğinin boyutuna veya çalışma hızına dayatılan herhangi bir pratik sınır olmaksızın yapabileceğini gördü. Ve sonra, derin bir değişimle karşı karşıya kalacağız.
Ayrıca, Oxford Üniversitesi'ndeki İsveçli filozof ve bilgisayar bilimcisi Nick Bostrom, bu tür bir zekanın içerebileceği tehlikeler hakkında klasik entelektüel düşünceler sunuyor.
Profesör Bostrom, geliştiricileri tarafından ataç üretmek gibi görünüşte zararsız bir amaçla programlanan süper zeki bir robot tasavvur etti. Sonunda robot, tüm dünyayı dev bir ataç fabrikasına dönüştürüyor.
Daha da rahatsız edici bir örnek, bunun dünyanın dört bir yanındaki milyarlarca insanı etkiliyor olması.
İzlenme üresini en üst düzeye çıkarmayı hedefleyen YouTube, bu amaçla yapay zeka tabanlı içerik önerme algoritmalarından yararlanıyor.
İki yıl önce, bilgisayar bilimciler ve kullanıcılar, web sitesinin algoritmasının aşırılık yanlısı ve komplo içeriği önererek izlenme süresini artırma hedefine ulaştığını fark etmeye başladılar.
Bir araştırmacı, eski ABD Başkanı Donald Trump'ın kampanya mitinglerinden görüntüleri gördükten sonra, YouTube'un 'beyaz üstünlüğü, Holokost inkarı ve diğer rahatsız edici içerikler' hakkında rantlarla dolu videolarını gösterdiğini bildirdi.
Belki de YouTube mühendisleri insanları radikalleştirme niyetinde değildi. Sorunun önemli bir yönü, insanların genellikle yapay zeka sistemlerimize hangi hedefleri vereceklerini bilmemeleridir. Çünkü ne istediğimizi bile bilmiyoruz.
Uzun ve ilginç bir makalede Quanta Magazine, bu tür tuzaklardan kaçınmanın yollarından bahsediyor ve bazı araştırmacıların kullanışlı akıllı makineleri programlamak için tamamen yeni bir yol geliştirdiğine dikkat çekiyor.
Yöntem, dünya çapında 1.500'den fazla üniversitede ders kitabı olarak okutulan 'Artificial Intelligence: A Modern Approach' (Yapay Zeka: Modern Bir Yaklaşım) kitabının yazarı bilgisayar bilimi profesörü Stuart J. Russell'ın fikirlerine benziyor.
Russell'ın görüşüne göre, bir makinenin ödülle ilgili işlevlerini geliştirmesini istemek, dengesiz yapay zekaya yol açacaktır.
Çünkü hedefleri, alt hedefleri, istisnaları ve uyarıları ödül işlevine dahil etmek ve her birinin önemini doğru bir şekilde belirlemek, hatta hangisinin doğru olduğunu bilmek imkansız.
Zekalarının sürekli yükselişte olduğu bir zamanda, 'otonom' robotlara hedef vermek tehlikelerle dolu olacaktır.
Zira o, ödül işlevi arayışında acımasız olacak ve onu kapatmamızı engellemeye çalışacaktır.
Buna dayanarak, hedeflerine ulaşmak isteyen makineler yerine, bu yeni düşünceye göre, insan tercihlerini tatmin etmeye çalışmak onlar için daha faydalı.
Yani tek hedefleri bizim tercihlerimizin ne olduğunu daha derinlemesine araştırmak olmalıdır. Russell, 'Human Compatible: Artificial Intelligence and the Problem of Control' (İnsan Uyumlu Yapay Zeka ve Kontrol Problemi) adlı son kitabında tezini, geliştiricilerinin onlardan 'hedeflerine' değil bizim 'hedeflerimize' ulaşmalarını bekledikleri 'üç faydalı makine ilkesi' biçiminde ortaya koydu.
Bu, ünlü bilim kurgu yazarı Isaac Asimov tarafından 1942 yılında formüle edilen 'üç robot yasasını' anımsatıyor.
ABD'li yazar Asimov, 1992 yılında 72 yaşındayken vefat etti. En çok üç robot yasasını oluşturmasıyla tanınır:
1-Bir Robot, bir insana zarar veremez, ya da zarar görmesine seyirci kalamaz.
2-Bir robot, birinci yasayla çelişmediği sürece bir insanın emirlerine uymak zorundadır.
3-Bir robot, birinci ve ikinci yasayla çelişmediği sürece kendi varlığını korumakla yükümlüdür.
Russell'ın üç robot yasası ise aşağıdakileri belirtir:
1-Makinenin yegane amacı, insan tercihlerinin optimal olarak gerçekleştirilmesidir.
2-Makine, bu tercihlerin ne olduğundan temel olarak emin olmamalıdır.
3-İnsan tercihleri için birincil bilgi kaynağı insan davranışlarıdır.
Geçen birkaç yılda Russell ve ekibi, yapay zeka sistemlerinin tercihlerimizi tanımlamaya gerek kalmadan keşfetmesi için yenilikçi yollar geliştirmeyi umarak Stanford Üniversitesi, Teksas Üniversitesi ve diğer ülkelerdeki araştırmacı gruplarıyla iş birliği yaptı.
Bu laboratuvarlar, robotlara kendilerini hiç ifade etmemiş insanların tercihlerini nasıl öğreneceklerini öğretiyor ve hatta insanın gizemini çözmeye yardımcı olacak yeni davranışlar geliştirebiliyor.

İnsan böyle anlar
Russell, yıllar önce robotların işinin video izleme süresini artırmak veya ataç yapmak gibi hedeflere ulaşmak değil, sadece hayatımızı iyileştirmeye çalışmak olması gerektiğini anladı.
Bu bağlamda, reinforcement learning (pekiştirmeli öğrenme) bir yapay zeka sisteminin deneme yanılma yoluyla öğrendiği bir makine öğrenimi alt kümesi.
Böylece yapay zeka, birkaç davranışı denedikçe bir oyundaki puanı gibi kendi ödül işlevini geliştirmeyi öğrenir ve ardından ödül işlevinden daha fazla yararlanmak için hangi davranışları pekiştireceğini çözer.
Quanta Magazine web sitesine göre, 1998 yılından beri Russell, asistanı Andrew Ng ile birlikte 'inverse reinforcement learning' (ters pekiştirmeli öğrenme) sistemi denen şeyi yaratmaya koyuldu.
'Pekiştirmeli öğrenme' sistemi, bir hedefe ulaşmak için yapılacak en iyi eylemleri belirlerken 'ters pekiştirmeli öğrenme sistemi' ise bir dizi eylem verildiğinde birincil hedefi çözer.
Russell daha da ileri gitti ve robotun ve insanın çeşitli "yardım oyunlarında insanın gerçek tercihlerini öğrenmek için birlikte çalışmasını sağlamak" anlamına gelen yeni bir 'ters işbirlikçi öğrenme' türü geliştirmek için asistanlarıyla birlikte çalışmaya başladı.
Geliştirdikleri oyunlardan biri olan 'kapatma oyunu', otonom robotların bizim gerçek tercihlerimizden sapmalarının en bariz yollarından biri olan makinelerin kapatma anahtarlarını devre dışı bırakmasıdır.
Russell, 'İnsan Uyumlu Yapay Zeka ve Kontrol Problemi' adlı kitabında, kapatma sorununun "akıllı sistemleri kontrol etme sorununun merkezinde olduğunu" savunuyor.
Russell ayrıca, "Bir makineyi bizi durduracağı için kapatamazsak, gerçekten başımız belada demektir. Ve eğer bunu yapabilirsek, belki onu başka yollarla da kontrol edebiliriz" diyor.
Buna paralel olarak, Scott Newcomb'un Teksas Üniversitesi'ndeki laboratuvarı, gerçek robotlarda tercih ve öğrenme algoritmalarının işleyişi üzerine çalışıyor.
O laboratuvardaki iki kollu bir robot olan Gemini, bir sofra düzeni gösterisinde bir insanın çatalı tabağın soluna koymasını izlediğinde, ilk başta çatalın her zaman tabakların solunda olup olmadığını anlamaz.
Yeni algoritmalar, Gemini'nin birkaç gösteriden sonra modeli öğrenmesine olanak tanıyor.

İnsan davranışı rasyonel değil
Buna karşılık Russell, "ilki davranışımızın rasyonel olmaktan o kadar uzak olması ve gerçek temel tercihlerimizi yeniden yapılandırmanın çok zor olması" olmak üzere iki tür zorluk olduğuna dikkat çekiyor.
Yapay zeka sistemlerinin uzun, orta ve kısa vadeli hedeflerin hiyerarşisini, yani sahip olduğumuz tüm bu sayısız tercih ve taahhütler hakkında düşünmesi gerekecek.
Robotlar bize yardım edeceklerse (ve ciddi hatalar yapmaktan kaçınacaklarsa), bilinçsiz inançlarımızın ve ifade edilmemiş arzularımızın bulanık ağlarını aşmak zorunda kalacaklar.
İkinci zorluk ise insan tercihlerinin değişmesidir. Düşüncelerimiz hayatımız boyunca değişir.
Zira ruh halimize veya değişen koşullara göre sürekli olarak değişir. Bu nedenle bir robotun onları algılaması çok zor olabilir.
Peki ya gelecekte doğacak çok sayıda insan ne olacak?
Makineler onların tercihlerini nasıl dikkate alacak?
Ayrıca, eylemlerimiz bazen ideallerimize uygun düşmez. İnsanlar bile aynı anda çelişen değerlere sahip.
Robotlar gibi biz de tercihlerimizi belirlemeye çalışıyoruz. Mümkün olan en iyi yapay zeka gibi biz de -en azından bazılarımız- iyinin neye benzediğini anlamaya çalışıyoruz.
Bu nedenle, belki de insanlar gibi yapay zeka sistemleri de sonsuza kadar soru sorma girdabında sıkışıp kalabilir.
Ayrıca Russell'ın endişeler listesinde üçüncü bir büyük sorun daha var: kötü insanlar için tercihler.
Peki bir robotun kötü sahibinin amaçlarına hizmet etmesini engelleyen nedir?
Zenginlerin vergi yasalarında boşluklar bulması gibi, yapay zeka sistemleri de tabuları aşmanın yollarını bulma eğiliminde.
Daha karanlık bir sahnede, hepimizin içinde var olan kötülüğü sorabiliriz. Bu konuda Russell iyimser.
Ona göre programcılar, gelecekte ek algoritmalara ve daha fazla araştırmaya ihtiyaç duysalar bile zararlı seçimleri sınırlayabilirler ve aynı yaklaşım "çocuklarımızı yetiştirme şeklimiz" açısından da faydalı olabilir.
Başka bir deyişle, robotlara nasıl iyi olunacağını öğreterek kendimize de iyi olmayı öğretmenin bir yolunu bulabiliriz.

Independent Türkçe



Ortadoğu'nun yeniden şekillenmesi ve yeni bir gerçekliği dayatan cesur strateji

ABD Özel Harekât Kuvvetleri, askeri görev için savaş uçağına binmeye hazırlanırken (US Air Force)
ABD Özel Harekât Kuvvetleri, askeri görev için savaş uçağına binmeye hazırlanırken (US Air Force)
TT

Ortadoğu'nun yeniden şekillenmesi ve yeni bir gerçekliği dayatan cesur strateji

ABD Özel Harekât Kuvvetleri, askeri görev için savaş uçağına binmeye hazırlanırken (US Air Force)
ABD Özel Harekât Kuvvetleri, askeri görev için savaş uçağına binmeye hazırlanırken (US Air Force)

Zaman aleyhimize işliyor. Onlarca yıldır bölgenin istikrarını bozan İran artık eli kolu bağlı durumda. Şu an Ortadoğu'nun yeni haritasını kalıcı bir gerçeklik olarak çizmek için tarihi fırsat var. Ancak İsrail'in İran’a karşı ezici askeri üstünlüğü, Hizbullah’ı zayıflatması, Hamas'ı yok etmesi, Husileri köşeye sıkıştırması ve Suriye'yi stratejik müttefik olarak geri çekmesi, İran liderliğini nükleer silaha sahip olmanın İsrail ile askeri dengeyi yeniden sağlamak için kaçınılmaz bir seçenek olduğunu kabul etmeye itti. Bu yüzden İran rejiminin şu anda Devrim Muhafızları Ordusu (DMO), Kudüs Gücü ve vekillerini yeniden yapılandırmaya çalıştığına ve çökmüş nükleer programını yeniden inşa etmek için gizlice uranyum zenginleştirmeye başlayacağına dair büyük beklentiler olduğu sonucuna varılmalı.

Arap (Basra) Körfezi sularının ötesinde, bugün Arap ülkeleri için 7 Ekim 2023 tarihinden önce söz konusu olmayan olağanüstü bir fırsat söz konusu. İran, son on yılların en zayıf stratejik dönemini yaşıyor. İran rejimi iktidarı elinde tutsa da ‘İsrail'in ajanlarını takip etme’ bahanesiyle içeride takiplerle ve muhalif sesleri bastırmakla meşgul. Körfez Arap ülkeleri, uzun süredir çözülemeyen iki bölgesel sorunu kökten çözerek bu tarihi anı değerlendirmeli. Bunlardan birincisi, Gazze'deki İsrail-Filistin çatışmasını sona erdirmek üzere kapsamlı vizyon oluşturmak için kararlı bir liderlik gerekiyor. ABD, İsrail'i askeri operasyonları durdurmaya ikna etme gücüne sahip olsa da en büyük zorluk, İsrail'in ateşkes sonrası döneme ilişkin net bir vizyonunun olmaması. Filistin meselesine kapsamlı bir siyasi çözümün gecikmesi, İran destekli milislerin yeniden canlanmasına yol açmakla kalmayacak, aynı zamanda ikinci stratejik hedefin gerçekleştirilmesini de engelleyecek.

u7
İsrail savaş uçaklarının Tahran’a düzenlediği bombardıman sonrası arka planda alevler ve dumanlar yükselirken, bir petrol tesisinde dalgalanan İran bayrakları, 15 Haziran 2025 (Reuters)

İkinci olarak ise Körfez Arap ülkelerinin İran'ın olası tehditlerine karşı koyabilecek entegre bir Arap caydırıcılığı oluşturmak amacıyla, mevcut askeri sistemlerin yeniden yapılandırılmasına dayanan kapsamlı ve cesur bir savunma stratejisi benimsemeleri gerekiyor. Bu strateji, İsrail'in 2023 yılında Gazze Şeridi’ne karşı başlattığı savaşta hedeflerine ulaşmasından çıkarılan derin derslerin yanında, Ukrayna deneyiminde etkinliği kanıtlanmış yenilikçi taktiklere de dayanmalı.

Sadece bu iki yolu ciddiyetle ve tam bir kararlılıkla uygulayarak, Körfez Arap ülkeleri İran'ın bölgesel hakimiyetini yeniden kazanma girişimlerini engelleyebilirler.

Bu noktaya nasıl geldik?

7 Ekim 2023’ten sonra yaşanan gelişmeler Ortadoğu’nun görünümünü kökünden değiştirdi ve güç dengesinde büyük bir değişime yol açarak, İran ve onun ‘direniş ekseni’ olarak bilinen müttefiklerinden uzaklaşmaya neden oldu. İsrail, Hamas’ın askeri yeteneklerini tamamen etkisiz hale getirerek herhangi bir tehdit teşkil etmesini engelledi. Ayrıca Hizbullah’ın komuta yapısına da ağır bir darbe indirerek, gelişmiş füze cephaneliğini kullanılmadan etkisiz hale getirdi.

İsrail’in askeri operasyonları, Hizbullah saflarında daha önce eşi ve benzeri görülmemiş bir istihbarat sızıntısı ile öne çıktı. İsrail, Hizbullah’ın lojistik ağlarını ve iletişim sistemlerini hedef alan hassas saldırılar düzenledi. Bu saldırılar, Hizbullah'ın üst düzey liderlerinin ortadan kaldırılmasına yol açarken, İsrail istihbaratının komuta ve kontrol ağına ne kadar sızdığını ortaya koydu. Sonuç olarak, Hizbullah, İran ile on iki gün süren savaş boyunca İsrail'e tek bir füze bile fırlatamadı.

Arap Körfezi ülkeleri, mevcut askeri sistemlerin yeniden yapılandırılmasına dayanan kapsamlı ve cesur bir savunma stratejisi benimsemeli ve İran'ın olası tehditlerine karşı koyabilecek entegre bir Arap caydırıcılık gücü oluşturmalı.

Öte yandan Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) ve Suriyeli muhalif gruplar, Beşşar Esed rejimini deviren ani bir saldırı düzenleyerek, 50 yıllık aile yönetimine son verdi. Yemen'de ise ABD, Husilerin Kızıldeniz'deki deniz trafiğine yönelik saldırılarını durdurmak için birkaç ay süren bir askeri harekat düzenledi. Harekat, Husilerin saldırı kapasitesinin zayıflatılması ve bazı komutanlarının öldürülmesinin ardından ateşkes anlaşmasıyla sona erdi.

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre İran cephesinde ise 12 gün süren eşit olmayan savaş sonucu, İran'ın topyekûn bir yenilgiye uğramasıyla birlikte belirleyici bir dönüşüm yaşandı. İsrail istihbaratı, gelişmiş askeri teknolojiler ve hassas istihbarat araçları kullanarak, İran ordusunun komuta ve kontrol sistemlerini benzeri görülmemiş bir şekilde ele geçirmeyi başardı. Bu operasyonlar, İran'ın hava savunma sistemlerinin insansız hava araçlarıyla gerçekleştirilen saldırılarla yok edilmesiyle sonuçlandı. Saldırılar, Mossad birimleri tarafından İran topraklarının derinliklerinden yönetildi ve İsrail'e hayati stratejik koridorlar üzerinde, hızlı bir hava üstünlüğü sağladı.

fru7
ABD Başkanı Donald Trump, Beyaz Saray’da İran ile nükleer anlaşmadan çekildiğini açıkladı, 8 Mayıs 2018 (AFP)

İsrail bu üstünlüğünü, DMO ve Kudüs Tugayları liderlerine, nükleer bilim adamlarına ve nükleer programın önde gelen yetkililerine yönelik yoğun saldırılar düzenlemek için kullandı. Aynı zamanda bu saldırılar, İran’ın balistik füzeler ve İHA’larla saldırı düzenleme imkanlarını, komuta merkezlerini, askeri üretim tesislerini ve gerekli ikmal hatlarını hedef alarak felce uğrattı.

İran'ın nükleer programı da bazı bilim insanlarının tasfiyesi, uranyum zenginleştirme tesislerinin ve bileşen üretim fabrikalarının imha edilmesi ve programın dayandığı tedarik ağlarının devre dışı bırakılmasıyla ağır bir darbe aldı. Önemli bir gelişme olarak İsrail, Washington'un sahip olduğu gelişmiş silahları kullanarak, Fordo Nükleer Tesisi’ne yönelik stratejik bir saldırı gerçekleştirmek için ABD'den doğrudan destek aldı.

Bu saldırıların etkilerinin kapsamlı değerlendirmesi halen devam etse de kesin veriler nükleer programın altyapısının neredeyse tamamen tahrip edildiğini ve sadece marjinal unsurların kaldığını gösteriyor.

Arap ülkeleri için riskler daha büyük

7 Ekim 2023’ten çıkarılan dersine iyi çalışan İsrail, ikinci bir ani saldırıya izin vermeyecektir. İsrail, İran'ın nükleer programını yeniden inşa etmeye çalıştığına dair herhangi bir işaret görürse hemen harekete geçmeye hazır olsa da Arap ülkeleri risklerle karşı karşıya kalmaya devam ediyor.

İsrail ile İran arasında 12 gün süren savaş, İran'ın İsrail'e ulaşabilecek füzelerini yok etmede başarılı olsa da İran halen Arap Körfezi ülkelerini hedef alabilecek binlerce füzeye ve İHA’ya sahip. Olaylar, İran'ın son birkaç yıl içinde, doğrudan veya vekilleri aracılığıyla, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Irak ve Suriye olmak üzere beş Arap ülkesine balistik füzeler fırlattığını gösteriyor.

İran tarafından fırlatılan balistik füzelerin bir kısmı önlenirken, diğerlerinin hedeflerine ulaşmayı başarması ve İran'ın bu saldırılar karşısında herhangi bir askeri sonuç veya caydırıcı tepkiyle karşılaşmaması dikkati çekti.

İran'ın tehditlerine karşı caydırıcılık sağlamak, bölgedeki ekonomik büyüme için temel bir koşul ve bunun için İran'ın Körfez ülkelerindeki hedeflere karşı herhangi bir askeri harekât gerçekleştiremeyeceğinin garanti edilmesi gerekiyor.

Gazze'deki Filistinlilerin geleceği için net bir yol haritası çizilmesi, özellikle İsrail'in bu konuda net bir vizyona sahip olmaması nedeniyle acil bir ihtiyaç haline geldi.

Gazze'deki Filistinlilerin geleceği için net bir yol haritası çizilmesi, özellikle İsrail'in bu konuda net bir vizyona sahip olmaması nedeniyle acil bir ihtiyaç haline geldi. Önerilen çözümlerin belirsizliğine rağmen, Suudi Arabistan ve BAE’nin liderlik rolü, bu çatışmayı çözmek için herhangi bir yolun çizilmesi ve uygulanmasında belirleyici olmaya devam ediyor.

Gazze’nin istikrarlı ve güvenli bir geleceğe kavuşması, Arap ülkelerinin İsrail'in İran üzerindeki üstünlüğünü kendi lehlerine kullanmalarını, Arap caydırıcılık sisteminin inşasını hızlandırmalarını ve bölgedeki stratejik konumlarını güçlendirmelerini sağlayacağı da bir gerçek.

Ukrayna ve İsrail'in son çatışmalarda edindikleri deneyimler, yapay zeka (AI), otonom sistemler, uzay ve istihbarat alanlarının entegrasyonu, caydırıcı ve etkili bir askeri güç oluşturmak için gereken zamanı ve maliyeti önemli ölçüde azaltabileceğini kanıtladı. Zafer artık en büyük veya en kalabalık orduya sahip olanların tekelinde değil, teknolojik ve dijital üstünlük belirleyici rol oynuyor.

gthyu
Suriye'nin Halep kırsalındaki Şii köyü Nebel'deki bir benzin istasyonunda Suriye’nin eski devlet başkanları Hafız ve Beşşar Esed, Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah ve İran'ın Dini Lideri Ali Hamaney'in bir arada olduğu yırtık bir fotoğraf (Reuters)

Örneğin Ukrayna, kayda değer bir deniz filosuna sahip olmamasına rağmen, yapay zeka teknolojilerini ve akıllı sistemleri yenilikçi bir şekilde kullanarak Karadeniz'deki Rus filosunun büyük bir bölümünü yok etmeyi başardı. İsrail ise yapay zeka sistemleri ile siber savaşı, gelişmiş istihbarat ağlarını, yüksek eğitimli hava kuvvetlerini ve gelişmiş füze savunma sistemlerini stratejik olarak birleştirerek askeri üstünlüğünü sağladı.

Suudi Arabistan ve BAE, tüm bunlardan ders çıkararak savunma reformlarını yeniden yapılandırmak ve gelecekte olası bir İran saldırısına karşı etkili  caydırıcılık sistemi ve entegre hava-füze savunma sistemi oluşturmak için ortak bir Arap çabasına öncülük etmek için kullanabilirler.

Bu çaba, etkinliği kanıtlanmış yeni savaş modeline dayanmalı ve İsrail'in İran karşısında sahip olduğu açık üstünlüğünden yararlanmalı.

Tüm bunlar aynı zamanda Suudi Arabistan ve BAE’nin yapay zeka, otonom sistemler ve uzay alanlarında gerçekleştirdiği büyük ticari ve savunma yatırımlarıyla tamamen uyumlu.

Kısacası Körfez Arap ülkeleri için İran'ın artık bölgedeki baskın güç olmaması nedeniyle, yeni Ortadoğu'nun özelliklerini belirme konsunda eşsiz ama geçici bir fırsat var. Ancak zaman çok önemli faktör, çünkü İran kaybettiği şeyleri hızla yeniden inşa etmeye çalışacak ve sırlarını daha iyi korumak için şüpheci bir yaklaşım benimseyecek.

İyi haber ise bu sürecin zaman alacağı ve Suudi Arabistan ve BAE başta olmak üzere Körfez Arap ülkeleri bu süreyi, Gazze'deki savaşı sona erdirmek için hızlı bir Arap planı uygulamak için kullanabilirler. Bunun yanında bazı Körfez Arap ülkeleri savunma reformu girişimlerini yeniden şekillendirmekte ve İran'ın Arap ülkeleri aleyhine gelecekte herhangi bir saldırı girişimini engelleyecek etkili bir caydırıcı güç oluşturmakta öncülük edebilirler.

Bu çaba, etkinliği kanıtlanmış yeni savaş modeline dayanmalı ve İsrail'in İran karşısında sahip olduğu açık üstünlüğünden yararlanmalı. Daha da önemlisi, mevcut imkanlar ve teknolojilerle, bunların entegrasyonunu güçlendirerek, eğitimi iyileştirerek ve yapay zekadan yararlanarak, kara, hava ve deniz kuvvetlerinin yeteneklerini artırmak için uzun vadeli operasyonlara gerek kalmadan, güvenilir bir caydırıcı güç oluşturulabilir.