Ramazan dizisi, Sudan'da 'İslamcılar' tartışmasını yeniden gündeme getirdi

Sudan’da yayınlanan dizide yozlaşmış kişilik olan Şeyh er-Rifai izleyiciler için yeni bir karakter olarak ortaya çıktı.

Ramazan dizisi, Sudan'da 'İslamcılar' tartışmasını yeniden gündeme getirdi
TT

Ramazan dizisi, Sudan'da 'İslamcılar' tartışmasını yeniden gündeme getirdi

Ramazan dizisi, Sudan'da 'İslamcılar' tartışmasını yeniden gündeme getirdi

Sudan'da yayınlanan Ramazan dizisi ülkede geniş çaplı tartışmalara yol açtı. Dizide, yolsuzluğa bulaşmış bir din adamı olan Şeyh er-Rifai karakterinin hikayesi, bazıları tarafından devrik Cumhurbaşkanı Ömer El Beşir'in liderliğinde ülkeyi 30 yıl yöneten siyasi İslamcı hareketin takipçilerine hakaret olarak değerlendirildi.
2019'da gerçekleşen Aralık Devrimi, el-Beşir'in iktidarını devirdi. Bu da onun iktidarında meydana gelen yolsuzluk dosyalarına atıfta bulunan Şeyh er-Rifai karakterini el-Beşir ile ilişkilendirerek onun rejimini eleştirenlere kapı açtı. Bununla birlikte Ved el-Mek dizisinin ateşlediği tartışma, siyasi İslamcı hareketle bağlantısı olmayan din adamlarını da kışkırttı. Bu, bazılarının Şeyh er-Rifai kişiliğinin din adamlarının ve sakallıların imajını sarstığını söylemesine neden oldu. Dolayısıyla karakter, toplumun din adamı olarak değerlendirdiği kişileri kızdırdı ve sosyal medyada, din adamlarının yozlaşmış bir kişiliği tasvir ettiğine dair suçlamalar yöneltildi.
Dizi, oyun yazarı Haysem el-Emin'in yazdığı, Sudanlı izleyicinin alışık olmadığı, yozlaşmış bir din adamı rolünü oynayan Musab Omar, Ahmed el-Bekriy ve Salah Ahmed'in etrafında dönüyor. Dizinin maruz kaldığı eleştiri seline rağmen bazıları bu durumu dizi için bir başarı olarak görüyor. Bazıları ise bunu, İslamcıların Sudan'daki yönetimi sırasında din adamlarının büyük ölçüde çarpıtılmış olan kötü imajını ‘temizleme’ girişimi olarak görüyor.
Sudan'daki din adamlarına tarihsel olarak halk arasında büyük saygı ve güven vardı. Ancak bu imaj, liderlerinin bir kısmı şu an hapiste olan İslamcıların yönetimi sırasında şiddetli sarsıntılara maruz kaldı. Bazıları, İslamcıların yönetimi sırasında yolsuzluğun ve din istismarının cezalandırılmadığına inanıyor. Kimileri, Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir'in anestezi altındaki bir kıza tecavüz eden ve mahkeme tarafından mahkum edilen bir cami imamı lehine çıkardığı başkanlık affına atıfta bulunuyor. Ayrıca bir dini liderin Ramazan günü dört kızla zina suçundan mahkûm edilmesinden ve mahkemenin aleyhine verdiği kamu görevinden uzaklaştırma kararının süresi biter bitmez görevine iade edilmesinden de tepkiyle bahsediliyor.
Şeyh er-Rifa'i karakteri, geleneksel din adamının şekli ile eylemleri arasındaki karşıtlığı somutlaştırmaya çalışıyor. Seçkin oyuncu Salah Ahmed, dünyevi zevklere ve lükse düşkün, yozlaşmış bir din adamının kişiliğini somutlaştırırken, diğer yandan dikkat çekici bir aşırılıkla, toplum davranışlarını sert bir şekilde eleştiren, arayış içinde olan geleneksel bir din adamı görüntüsü vermeye çalışıyor. Bazıları, bu yönüyle Şeyh er-Rifai'nin Ömer el-Beşir rejiminin bazı varlıklı din yandaşlarına atıfta bulunulabilecek şahsiyetlere benzediğini söyleyerek sosyal medyada diziye ilişkin tartışmalar yürüttü.
Tiyatro eleştirmeni es-Sir es-Seyyid, diziyle ilgili şu değerlendirmede bulundu:
"Diziye karşı yürütülen kampanya, Sudanlı izleyicilerin zayıf izleme yeteneklerinin bir göstergesidir. Tamamlanmamış bir şey hakkında aceleci yargılarda bulunarak, bir sanat eseri ve onun iç ilişkileri görmezden geliniyor. Şimdiye kadar yayınlanan bölümlerde, yozlaşmış ve yozlaşmış insanların bir arada olduğu sosyal modellere benzer karakterler yer alıyor. Peki, neden insanlar, örneğin öğrencilerin iftarına saldıran öğretmene karşı bir eleştiride bulunmadı?! İyi din adamlarının varlığı bilinirken din adamlarına olan bu bakış niye? Bu panik havası, bazılarının meseleyi siyasi olarak kendisine yöneltilmiş gibi görmesinden kaynaklanmaktadır. Bu dizi çok şey sunmaya çalışıyor. İçinde eksiklikler varsa, abartmayla değil, eleştiri ile düzeltilecektir."
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre yazar Hamva Ziyade, diziye yönelik yürütülen karalama kampanyası hakkında şu değerlendirmelerde bulundu:
"Dizi ve sanatı önyargılı bir şekilde ele almak sanatın doğasına dair yanlış bir görüştür. Dizi münafık bir imamın kurgusal görüntüsünü sunuyor. Peki, bu nasıl imama veya dine hakaret sayılabilir? Yozlaşmış bir doktorun karakteri doktorlara ve tıp mesleğine hakaret midir? Sanatı kötü niyetle yorumlamak, sanatı yaratanların değil, onu takip edenlerin sorumluluğundadır. Bu kapasitede imamlar olduğu fikrinden hoşlanmıyorum. Çünkü hiç cami imamı olmasa ve tüm imamlar melek olsa bile, sanatın ikiyüzlü bir imamın varlığını hayal etme hakkı vardır".
Dizinin oyuncusu Musab Omar, Facebook sayfasından şu açıklamada bulundu:
"Dizi ve Şeyh er-Rifai'nin kişiliği nedeniyle çok geniş ve sistematik bir karalama kampanyasına maruz kaldık. Şeyh er-Rifai'nin kişiliği Sudan içindeki her mahallede veya bölgede mevcuttur ve bu kişilikler minberlere çıkarak utanç verici konuşmalar yapmaktadır.".



Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.