Suyun altında 100 gün geçiren bilim insanının keşifleri

Joseph Dituri suyun 10 metre altında yaşıyor. (Joseph Dituri)
Joseph Dituri suyun 10 metre altında yaşıyor. (Joseph Dituri)
TT

Suyun altında 100 gün geçiren bilim insanının keşifleri

Joseph Dituri suyun 10 metre altında yaşıyor. (Joseph Dituri)
Joseph Dituri suyun 10 metre altında yaşıyor. (Joseph Dituri)

Dr. Joseph Dituri, 100 gün boyunca suyun 30 metre altında yaşamak istediğinde bunu sadece dünya rekoru kırmak için yapıyordu. Şarku’l Avsat’ın İngiliz Independent gazetesinden aktardığı habere göre Dr. Dituri, yeni bir organizma türü keşfedeceğini hiç düşünmemişti. Bilim insanı ve eski donanma subayı olan Dr. Dituri, Florida'daki bir gölün 10 metre altındaki bir yerleşkede 100 gün geçirerek, vücudunun yoğun ve uzun süreli strese nasıl tepki verdiğini gözlemlemek istedi. Kendisi, 100 yorucu gündür, ulaşmak için tüplü dalış yapılması gereken küçük bir odada yaşıyor.
Dr. Dituri'nin amacı, yüksek basınç altında kan damarlarının büyüten ilacı araştırmaktı. Vücudunun su altında olmanın getirdiği aşırı strese verdiği tepkiyi kaydetmediği dönemlerde öğrencilerine dizüstü bilgisayarından ders vermeye devam etti. Ayrıca sağlık, psikoloji ve fizyoloji alanından uzmanlar tarafından da yakından izlendi.
Tüm bunların ortasında Dr. Dituri ve ekibi tek hücreli bir organizma keşfetti. Bu yeni organizma türü, mikrobiyoloji alanındaki bilim insanları tarafından türünün ne olduğunu tespit etmek için inceleniyor.
Dr. Dituri konuya ilişkin şunları söyledi:
“Bunun tamamen yeni bir organizma türü olduğunu düşünüyoruz. İnsanlar bu bölgede binlerce kez daldı ve bu canlı buradaydı. Ama biz onu görmedik.”
Dr. Dituri, yeni bir tür canlı organizmanın keşfinin yarattığı heyecanın yanı sıra yaşadığı deneyim bir aya ulaştığında harika hissettiğini söyledi. Dr. Dituri'nin sağlığıyla ilgilenen uzmanlar, yüzeye döndüğünde vücudunda ne gibi değişiklikler olacağını tahmin etmeye çalışıyor. Bazı uzmanlar, vücudunun uzun bir süre boyunca maruz kaldığı yoğun basınç nedeniyle Dr. Dituri'nin boyunun yaklaşık bir santim uzayabileceğini tahmin ediyor. Bir başka teoride ise bu deneyimden daha sağlıklı bir şekilde çıkacağı, daha fazla stresin vücudunun uzun süre hayatta kalma ve hastalıklara yanıt verme yeteneğinde önemli etkileri olacağı görüşündeler.



Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
TT

Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)

Yeni bir araştırmaya göre OpenAI'ın ChatGPT'si gibi yapay zeka sohbet botlarının mantıklı düşünmesini ve akıl yürütmesini gerektiren sorgular, diğer soru türlerine göre daha fazla karbon salımına yol açıyor.

ChatGPT gibi geniş dil modellerine (GDM) yazılan her sorgu enerji gerektiriyor ve karbondioksit salımına yol açıyor. Almanya'daki Münih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nden araştırmacılar bu emisyon seviyelerinin sohbet botuna, kullanıcıya ve konuya bağlı olarak değiştiğini söylüyor.

Hakemli dergi Frontiers'ta yayımlanan araştırma, 14 yapay zeka modelini karşılaştırarak karmaşık akıl yürütme gerektiren cevapların, basit cevaplara göre daha fazla karbon salımı yaptığını ortaya koydu.

Soyut cebir veya felsefe gibi uzun uzun muhakeme gerektiren sorgular, lise tarih dersi gibi daha dolambaçsız konulara göre 6 kat daha fazla emisyon üretiyor.

Araştırmacılar yapay zeka sohbet botlarını sık kullananların, karbon emisyonlarını sınırlamak için sordukları soruların türünü ayarlamasını öneriyor.

Çalışma, farklı konularda bin standart soru üzerinden 14 GDM'yi değerlendirerek karbon salımlarını karşılaştırdı.

Çalışmanın yazarı Maximilian Dauner, "Eğitimli GDM'lere sorulan soruların çevresel etkisi, bunların muhakeme yaklaşımına büyük ölçüde bağlı ve doğrudan akıl yürütme süreçleri, enerji tüketimini ve karbon salımlarını önemli ölçüde artırıyor" diyor.

Akıl yürütme özelliğine sahip modellerin, yalın yanıt veren modellere kıyasla 50 kata kadar daha fazla karbondioksit salımına yol açtığını gördük.

Bir kullanıcı yapay zeka sohbet botuna soru sorduğunda, sorgudaki kelimeler veya kelime parçaları bir dizi sayıya dönüştürülerek model tarafından işleniyor. Bu dönüştürme ve yapay zekanın diğer hesaplama süreçleri karbon salımlarına neden oluyor.

Çalışma muhakeme becerisine sahip modellerin soru başına ortalama 543,5 jeton (token) oluştururken, yalın modellerin sadece 40 jeton gerektirdiğini belirtiyor.

Makalede "Daha yüksek jeton ayak izi, her zaman daha yüksek CO2 emisyonu anlamına gelir" ifadeleri kullanılıyor.

Örneğin yaklaşık yüze 85 doğruluk oranına ulaşan Cogito, en isabetli modellerden biri. Yalın cevaplar veren benzer boyutlardaki modellere göre üç kat daha fazla karbon emisyonu üretiyor.

Dr. Dauner, "Şu anda GDM teknolojilerinin doğasında, doğruluk ve sürdürülebilirlik arasında bir taviz verme ilişkisi görüyoruz" diyor. 

Emisyonları 500 gram karbondioksit eşdeğerinin altında tutan modellerin hiçbiri, bin soruyu doğru cevaplamada yüzde 80'in üzerinde doğruluk oranına ulaşamadı.

Karbondioksit eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının iklim değişikliği üzerindeki etkisini ölçmek için kullanılan bir birim.

Araştırmacılar yeni bulguların, insanların yapay zeka kullanımı hakkında daha bilinçli kararlar almasını sağlayacağını umuyor.

Araştırmacılar bir örnek vererek DeepSeek R1 sohbet botundan 600 bin soruyu yanıtlamasını isteyen sorguların, Londra'dan New York'a gidiş-dönüş uçuşuna eşdeğer karbon emisyonu yaratabileceğini söylüyor.

Buna karşılık Alibaba Cloud'ın Qwen 2.5'i, benzer doğruluk oranlarıyla üç kat daha fazla soruya cevap verirken aynı emisyon seviyelerine ulaşıyor.

Dr. Dauner, "Kullanıcılar, yapay zekadan yalın cevaplar vermesini isteyerek veya yüksek kapasiteli modellerin kullanımını, gerçekten bu gücü gerektiren görevlerle sınırlayarak emisyonları önemli ölçüde azaltabilir" diyor.

Independent Türkçe