Ünlü şarkıcı müzikle demansa nasıl karşı geldiğini anlattı

"(Is This the Way to) Amarillo"yla bilinen şarkıcıya ocakta demans teşhisi konmuştu

(Demans İçin Müzik)
(Demans İçin Müzik)
TT

Ünlü şarkıcı müzikle demansa nasıl karşı geldiğini anlattı

(Demans İçin Müzik)
(Demans İçin Müzik)

"(Is This the Way to) Amarillo" ve "I Did What I Did For Maria" adlı popüler şarkılarıyla tanınan Tony Christie, şarkı söyleyerek demans hastalığının semptomlarını hafiflettiğini söyledi.
Ocakta teşhis konan 79 yaşındaki Christie, o zaman müzik yapmaya devam etmeye kararlı olduğunu belirtmişti.
Christie, demansla yaşamaya dair içini dökerek "hâlâ çalıştığını" ve hastalığından "utanmadığını" söyledi.
Basına yaptığı açıklamalarda şarkıcı, "müziğin demansıyla ilişkili semptomları iyileştirdiğini, bu nedenle sahneye her çıktığında ve çalıştığında ona yardımcı olduğunu" söyledi.

"Hâlâ uzun yıllardır tanıdığım insanlarla karşılaşıyorum. Tek sorun isimlerini unutmam."

Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Servisi (NHS) göre demans, beyin fonksiyonlarında süregelen bir düşüşle ilişkili bir sendromdur. Demansın pek çok farklı nedeni ve türü var.
Hastalığın belirtileri arasında hafıza kaybı, düşünme hızı, zihinsel keskinlik ve çabuklukla ilgili sorunlar yer alıyor. NHS, 2025 itibarıyla Birleşik Krallık'ta 1 milyondan fazla insanın bu sendromla yaşayacağını tahmin ediyor.
Demans İçin Müzik (Music for Dementia) adlı kampanyaya göre, müziğin bu sendrom için faydaları arasında konuşma ve dil becerilerinin korunmasını desteklemek, uyanıklığı teşvik etmek ve başkalarıyla iletişim ve bağlantı kurmak için daha fazla motivasyon sağlamak yer alıyor.
Şarkılarla ilgili anılar da kişinin kimliğiyle bağlantılı. Demans İçin Müzik, "müziğin hatırlamayı destekleyebileceğini" ve "bilişsel işlevler bozulsa bile müziği takdir etme ve müzikle meşgul olma yeteneğinin bozulmadan kaldığını" belirtiyor.
Öte yandan bir çalışma, yaşamın ilerleyen dönemlerinde bir müzik aleti çalmayı öğrenmenin demans gelişme riskini üçte bir oranında azalttığını öne sürüyor.
Christie, 10 Nisan pazartesi günü "Thank You For Being a Friend" (Arkadaş Olduğun İçin Teşekkürler) şarkısını Demans İçin Müzik adına yeniden yayımlayacağını duyurdu.

"Pozitif kalmak ve demansın hayatımı etkilemesine izin vermemeye çalışmak benim için önemli ama yine de biraz desteğe ihtiyacım var. Eğer teşekkürü hak eden biri varsa, o da Birleşik Krallık'ın görünmeyen ve isimsiz bakıcılar ordusudur. Bu şarkı onlar için!"

The Independent'ın haberine göre, Demans İçin Müzik kampanyasının CEO'su Sarah Metcalfe, "Tony müziğin yaşamı iyileştirme ve ona neşe getirme gücünü temsil ediyor, bu nedenle 'Teşekkür Günü' marşını söylemeyi kabul ettiği için çok mutluyuz" dedi.
Organizatörler, 2 Temmuz Pazar günü festivallerde, sokak partilerinde, bakım evlerinde, topluluk koro performanslarında ve sosyal medya sitelerinde, Birleşik Krallık'ın dört bir yanında "Arkadaş Olduğun İçin Teşekkürler" şarkısının söylendiğini görmek umuduyla halkı Teşekkür Günü'ne katılmaya çağırıyor.
Utley Vakfı tarafından kurulan ve finanse edilen Demans için Müzik, en yaygın olarak hafıza kaybıyla ilişkilendirilen bu hastalığın tedavisinde müziğin kullanılmasını savunuyor.



İki ayak üstünde yürümenin sırrı, dizdeki küçük kemikte mi saklı?

Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)
Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)
TT

İki ayak üstünde yürümenin sırrı, dizdeki küçük kemikte mi saklı?

Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)
Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)

Dizdeki küçük ve çoğu insanda artık bulunmayan bir kemik, insanların iki ayak üstünde yürümesini sağlamış olabilir. 

Susam tanesi büyüklüğündeki lateral fabella kemiği, toplumun yaklaşık yüzde 39'unda var. Diz kapağına gömülmüş bu kemik osteoartrit veya kireçlenmeden muzdarip kişilerde iki kat daha sık görülürken, hakkında pek fazla şey bilinmiyor. 

Birleşik Krallık'taki King's College London'dan araştırmacılar, 93 ayrı primat türünde bu kemiğin varlığına dair verileri inceleyerek insanlarda farklı şekilde evrimleştiğini kaydetti.

Bilim insanları bu farklılaşmanın, ilk insanların 4 ayaktan iki ayak üstünde yürümeye geçmesini sağladığını düşünüyor. 

Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences adlı hakemli dergide bugün (11 Eylül) yayımlanan makalede, hominidler dışındaki çoğu primatta bu kemiğin olduğu tespit edildi.

Hominid familyası, insanların yanı sıra şempanze, orangutan ve bonobo gibi türleri içeriyor. 

Ekip son 100 yılda yayımlanan araştırmaları tarayarak lateral fabella da dahil, dizde yer alan susamsı kemiklerin varlığını analiz etti. 

Lateral fabellanın, hominid dışındaki türlerde hep başka bir susamsı kemikle beraber oluştuğu saptandı. 

Bilim insanları lateral fabellanın, hominidlerde diğer primatlardan farklı şekilde geliştiğini ve bu sayede farklı bir amaca, yani iki ayak üstünde yürümeye hizmet ettiğini düşünüyor.

Bu durum, insanlarda başka bir susamsı kemik olmadan lateral fabellanın ortaya çıkmasını açıklayabilir. 

King's College London'dan Dr. Michael Berthaume yazarları arasında yer aldığı çalışma hakkında "Sıklıkla yanlış anlaşılan bu kemiğin primatlarda birden fazla şekilde evrimleşmiş olabileceğini ve insanların, tüm hominidlerin başlangıcında ortaya çıkan farklı bir evrim biçimine sahip olduğunu gösteriyor" diyerek ekliyor:

Bu kemiği yeni bir şekilde kullanmak, Australopitekus gibi ilk insanların dört ayak üstünde yürümekten dik yürümeye geçmesini sağlamış olabilir.

Lateral fabellanın insanlarda görülme sıklığı son 100 yıldır artış gösteriyor. Araştırmacılar bunun, insanların daha iyi beslenmesi ve kemiği oluşturan kaynaklara sahip olmasıyla açıklanabileceğini düşünüyor. 

Dr. Berthaume, fabellanın iki ayak üstünde yürümeyi sağladığını doğrulamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulsa da bulguların umut verici olduğunu söylüyor: 

İnsanlar dışındaki neredeyse tüm diğer örneklerde, primatların çiftler halinde fabella geliştirdiğini biliyoruz. Primatların hareket etme şeklinin bu kemiklerin evrimini etkilemediğini de biliyoruz, peki insanlar neden farklı?

Independent Türkçe, Phys.org, Sky News, Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences