عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Libya İstihbarat Teşkilatı ülkedeki siyasi kutuplaşmadan sıyrılabilecek mi?

Libya Temsilciler Meclisi’nin Bingazi'deki bir önceki oturumundan bir kare (TM)
Libya Temsilciler Meclisi’nin Bingazi'deki bir önceki oturumundan bir kare (TM)
TT
TT

Libya İstihbarat Teşkilatı ülkedeki siyasi kutuplaşmadan sıyrılabilecek mi?

Libya Temsilciler Meclisi’nin Bingazi'deki bir önceki oturumundan bir kare (TM)
Libya Temsilciler Meclisi’nin Bingazi'deki bir önceki oturumundan bir kare (TM)

Libya Temsilciler Meclisi’nin (TM), İstihbarat Teşkilatı’nın yeniden yapılanmasına ilişkin yeni bir yasayı onaylaması, yeni yasanın İstihbarat Teşkilatı’nın performansını gerçekten iyileştirmeyi amaçladığına inanan çevreler arasında çeşitli soru işaretlerine yol açtı. Meselenin krizin tarafları arasında ‘egemen bir güvenlik kurumunu’ kendi yanlarına çekmek için mevcut nüfuz mücadelesinin bir parçasına dönüşmesine karşı bir çekince söz konusu.
TM’ye yakın bazı kaynaklar, İstihbarat Teşkilatı’nın ‘tüzel kişiliğe sahip, devlet başkanına bağlı normal bir kamu hizmeti’ olduğunu ön gören 2023 tarihli ve 8 sayılı yasanın çıkarılmasının TM ile Libya İstihbarat Teşkilatı Başkanı Hüseyin el-Aib arasında anlaşmaya varıldığını belirtti.
TM üyesi Ali et-Tekbali, yasanın özellikle İstihbarat Teşkilatı’nın yetkilerinin genişletilmesini öngördüğünden önceki öneriyi reddetmedi. Şarku’l Avsat’a konuşan Tekbali, “İstihbarat Teşkilatı’nın yetkilerinin genişletilmesi, bazı insanların merhum Albay Muammer Kaddafi dönemindeki istihbarat servisine ilişkin anılarını canlandırabilir” dedi. Tekbali, İstihbarat Teşkilatı’nın dış istihbarat servislerinin faaliyetlerini sınırlamayacağının da altını çizdi.
Yasa tasarısının TM Başkanlığı'na hangi milletvekilleri tarafından sunulduğunu ve ardından hangilerinin onayladığı hakkında bilgi bulunmadığına dikkati çeken Tekbali, “Ülkenin iç istihbarat servisine hitap edilmesi için öncelikle siyasi durumu istikrara kavuşturmaya ve devleti ve egemenliğini yeniden tesis edilmesi gerekiyor” ifadelerini kullandı.
Yasanın ‘İstihbarat Teşkilatı’nın Libya krizinın tarafları arasındaki iktidar mücadelesine karışmasına’ yol açabileceğini düşünen Tekbali, “Libya Başkanlık Konseyi, 2021 yılının mayıs ayında Tümgeneral Hüseyin el-Aib'i İstihbarat Teşkilatı’nın başına atadı. Aib, Kaddafi döneminden bu yana İstihbarat Teşkilatı’nın önde gelen isimlerinden biri olarak kabul ediliyor. Bu yüzden eski rejimden ayrılmasına ve 2011 yılında devrime katılmasına rağmen Aib’in İstihbarat Teşkilatı Başkanlığına atanması kararına bazı çevreler itiraz ettiler” şeklinde konuştu.
Ancak bazı gözlemciler, özellikle siyasal İslamcılar cephesinden yapılan itirazları, Aib’in geçmişine yönelik değil, daha ziyade eski Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) döneminde, özellikle, UMH Başbakanı Fayiz es-Serrac ile dönemin İçişleri Bakanı Fethi Başağa arasında gerginlik yaşandığı sıralarda İstihbarat Teşkilatı’nı kontrolü altında tutan silahlı grupların pençesinden kurtarma çabası olarak değerlendirdiler.
Libya İstihbarat Teşkilatı, eski istihbarat üyesi Ebu Acile Mesud’u ‘Lockerbie Faciası’ olarak bilinen bombalı saldırıya karıştığı suçlamasıyla ABD'ye teslim edilmesinin ardından geçtiğimiz günlerde odak noktası haline geldi.
Libyalı siyasi analist Ahmed el Mehdevi, TM’nin son dönemde epeyce kanun çıkarmak istediğini söyledi. Yasama rolünün devamını vurgulama arzusuna geri dönüyor.
Mehdevi, Şarku’l Avsat için yaptığı değerlendirmede, “Çatışan taraflar, seçimlerin yapılması için üzerlerinde uluslararası baskı hissediyorlar. Bu yüzden sahip oldukları yetkileri yitirmeden siyaset sahnesini kendilerine göre düzenlemek için hesaplarını yeniden gözden geçirmenin ve kararlarını hızla almanın yanı sıra seçim sonrası şu ya da bu şekilde yeniden sahnede olabilmelerini sağlayacak bir cephe oluşturma konusunda acele ettiler” yorumunda bulundu.
Özellikle Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe’nin cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yarışa katılması halinde, bazılarının seçim yarışında İstihbarat Teşkilatı’nın ve Başkanı Aib’in yetkilerini sınırlandırmaya çalışabileceğini öne süren Mehdevi, Dibeybe’nin muhaliflerinin büyük çoğunluğu arasında, kendisine bağlı silahlı oluşumların ve UBH ile koordineli çalışan güvenlik servislerinin, Dibeybe’nin seçimleri kazanma şansını artıracağına dair bazı çekinceler olduğuna dikkati çekti.
Mehdevi’ye göre Libya İstihbarat Teşkilatı’nın rolünün zayıflamasının nedeni, teşkilatın bulunan birçok yetkisinin alınmasının yanı sıra teşkilatı silahlı grupların kontrol etmesi ve hem teşkilatına hem de diğer güvenlik servislerine sızması.
Libyalı siyasi analist, 17 Şubat devriminden sonra aralarında eski İstihbarat Teşkilatı Başkanı Abdullah Senussi’nin de olduğu Kaddafi'ye yakınlıklarıyla bilinen teşkilatın önde gelen isimlerinin hapse atıldığına, bazılarının da sınır dışı edildiğine dikkati çekti. Kaddafi’ye yakın olmayan ancak belli bir yetkinlik ve eğitime sahip kadrolar olduğunu belirten Mehdevi, bunların bir kısmının uzaklaştırıldığını, bazılarının da suikasta uğrama korkusuyla Libya dışına kaçtığını da sözlerine ekledi.
Mehdevi, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Ardından ikinci aşama geldi ve silahlı gruplar İstihbarat Teşkilatı’nı kontrolleri altına aldılar. Bu yüzden teşkilatın çalışmaları iktidar mücadelesinden etkilendi. Teşkilat içinde herhangi bir hiyerarşi ve kurumsallaşmadan da bahsedilmedi.”
İstihbarat Teşkilatı Yasası'nda yapılan yeni değişiklik, Libya'nın sırlarının korunması, gerçek ya da tüzel dış istihbarat teşkilatlarının gözetlenmesi ve ülkenin güvenliğine aykırı şüpheli faaliyetlerin takip edilmesiyle güvenliğin sağlanmasının yanı sıra teşkilatın Libya’nın yurtdışındaki çıkarlarını güvence altına almak için çalışmasını ve yurtdışındaki resmi misyonlara ve uluslararası konferanslara eşlik etmesini öngörüyor.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Netanyahu tam olarak ne istiyor?

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)
TT
TT

Netanyahu tam olarak ne istiyor?

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)

Sadece dünyada değil, İsrail'de de şaşkınlık ve hoşnutsuzlukla “Başbakan Binyamin Netanyahu tam olarak ne istiyor?” sorusu soruluyor.

Gazze Şeridi’nde gerçekten bir çözüme ulaşmak, İsrailli rehinleri geri getirmek ve İsrailli askerlerin kanının dökülmesini engellemek istiyor mu? Yoksa sırf savaşmak için savaş mı istiyor?

Netanyahu, Hamas'ı anlaşmaya yanaşmamakla suçlamıştı. Şimdi ise Hamas Mısır ve Katar tarafından sunulan öneriyi kabul etmişken neden Gazze Şeridi'ni işgal etmekte ısrar ediyor ve orduyu planını değiştirip işgali hızlandırmaya zorluyor?

İlk bakışta, İsrail, Kahire ve Doha'nın Washington ile tam koordinasyon içinde Hamas liderliğini öneriyi koşulsuz ve değişiklik talep etmeden kabul etmeye ikna etmek için gösterdiği çabalarda yer almamış gibi görünüyor. Mısırlılar, Katarlılar, hatta ABD’liler ve hatta İsrailli yetkililer, Netanyahu'nun bu çabalarla yakından bağlantılı olduğunu doğruladılar. Netanyahu, örneğin serbest bırakılacak Filistinli tutukluların sayısı gibi arabulucuların kabul ettiği veya ofisiyle bu konuda uzlaşma sağladığı birçok şart ve talep öne sürdü.

İsrail, her İsrailli rehine karşılığında ömür boyu hapis cezasına çarptırılmış 120 Filistinliyi serbest bırakmayı kabul ederken, Hamas 200 tutuklunun serbest bırakılmasını talep etti ve 150 kişide anlaşma sağlandı.

İsrail, Gazze Şeridi'nden çekildikten sonra, 2-3 kilometre genişliğinde bir güvenlik kuşağında askerlerini tutmak istedi, Hamas ise sadece 500 metreye razı oldu, sonra mesafenin 1200 metre, bazı yerlerde ise 1500 metre olması konusunda anlaşmaya varıldı.

Tüm bunlar İsrail ve Hamas ile yapılan müzakerelerde gerçekleşti. Peki, İsrail güçleri tüm Gazze Şeridi'ni işgal etmek için harekete geçene kadar neler oluyor?

Son zaferin resmi

Netanyahu’nun kararsız bir lider olduğu ve hala karar vermekten kaçındığı açık. Ya da Haaretz gazetesinin dünkü başyazısında yazdığı gibi, o zayıf ve hiçbir şeye karar veremiyor. Bu yüzden bir yandan İsrail'in dünyadaki konumunu zayıflatıyor, ama vatandaşlarını kaderlerine terk ediyor.

Netanyahu, Hamas’a baskı yapmak için Gazze’yi işgal etmekten başka çare olmadığını İsrail halkına kabul ettirmeye çalıştı. Böylece bir yandan aşırı sağdaki müttefiklerinin isteklerini yerine getirirken, diğer yandan onların iştahını daha da kabarttı. Şimdi geri adım atması zor. Politikasını Hamas'a karşı sert bir politika olarak pazarlamaya çalışıyor.

dfgtyu
Salı günü Batı Şeria'nın Beyt Sira köyünde İsrail ordusu tarafından yıkılan bir evin enkazını inceleyen Filistinliler (AP)

Netanyahu'nun Hamas'ın öneriyi kabul ettiğine dair yaptığı yazılı açıklamada “İsrail'in politikası sabittir ve değişmemiştir” cümlesinin yer alması tesadüf değil. Bu cümle, aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich'in Netanyahu'nun sağ kanada verdiği sözleri tutacağına dair hiç güvenmediği sözlerine yanıt niteliğindeydi. Netanyahu, Smotrich'e askeri zafer elde edilmeden savaşı bitirmediğini kanıtlamaya çalışıyor.

Ancak bu tutum, hesaplamaktan kaçındığı başka tehlikeler de barındırıyor.

Netanyahu’nun aşırı sağcı müttefikleri karşısında savaşı askeri bir zaferle sona erdirmek için Gazze'yi işgal etmeye devam ettiğini göstermeye kararlı olmasının bir bedeli var. Hamas liderliği de savaşı askeri bir zaferle, ya da askeri dilde ‘nihai zafer imajı’ ile sona erdirmek istiyor.

Bu tartışmalı bir fikir ve birçok strateji uzmanı bunu ‘en aptalca’ askeri ilke olarak görüyor, çünkü aynı uzmanlara göre bu ilke İsrail için geri tepip onu ‘Gazze bataklığına’ sürükleyebilir.

Örneğin dün Hamas'ın askeri kanadı İzzettin el-Kassam Tugayları, bir İsrail askerini kaçırma operasyonunu neredeyse başarıyla gerçekleştirdi ve pusuda birkaç İsrail askeri yaraladı.

Bu tür faaliyetlerde yakın vadeli işlemler artık yok.

Ne kazanır?

Peki Netanyahu, imzalanması dışında hiçbir eksikliği olmayan bir anlaşma varken böyle yaparak ne kazanıyor?

Kazancı çok.

Netanyahu’nun hesaplarına göre İsrail'de iktidar olanın kendisi olduğu kanıtlanıyor. Eskiden ordusu olan bir devlet olan İsrail, artık kararlarına itaat eden ve onun onaylamadığı askeri operasyonları ‘stratejik tuzak’ olarak nitelendiren bir orduya sahip bir devlet haline geldi.

dfrgt
Gazze Şeridi'ndeki askeri operasyonlar sırasında İsrail askerleri (İsrail ordusu)

Generallerin İsrail toplumundaki konumu zayıflıyor ve bununla birlikte onların arkasında saklanan derin devlet de zayıflıyor.

 Netanyahu yaklaşık yirmi yıldır bu süreci yürütüyor.

Bu şekilde iktidar koalisyonunu güçlendiren Netanyahu, en azından görev süresinin sonuna kadar hükümeti ayakta tutuyor ve böylece, yolsuzluk suçlamasıyla yargılanan ve kendisini mahkûm edip hapse atmak isteyen mahkeme nezdinde konumunu güçlendiriyor.

Seçimleri ertelemek zorunda kalacağı başka askeri operasyonlar düzenleyebilir.

Haaretz gazetesi dünkü başyazısında şöyle yazdı:

“Netanyahu son iki yılda yedi ayrı savaş bölgesiyle yetinmeyip sanki tüm dünyaya savaş açmaya kararlıymış gibi görünüyor ve böylece dünyadaki Yahudileri İsrail devletiyle birlikte uçuruma sürüklüyor.”

Böyle bir durumda, başarısızlık ölçütü artarsa, ABD Başkanı Donald Trump'ın onu kurtarmak için müdahale etmesi beklenebilir. Trump'ın onu ulusal bir kahraman olarak görmesi ve ‘Onu nasıl hapse atmak istiyorlar?’ diye sorması bunun bir göstergesi olarak yeterli.