Geçmişten günümüze Suudi Arabistan: Nereden nereye?

Riyad'ın en önemli tarihi ve modern simgeleri

TT

Geçmişten günümüze Suudi Arabistan: Nereden nereye?

Geçmişten günümüze Suudi Arabistan: Nereden nereye?

Yassin Abou Ghoneim

Turizm Bakanlığı, 2023 yılının ilk 7 ayında gelen turist sayısında 2019 yılının aynı dönemine göre yüzde 58'lik bir büyüme kaydederek Suudi Arabistan'ın dünya sıralamasında ikinci sıraya yükseldiğini duyurdu.

Bu veriler geçen eylül ayında Dünya Turizm Örgüatü (UNWTO) tarafından yayımlanan 'Turizm Barometresi' raporunda yer aldı.

Suudi Arabistan'ın turizm sektöründe elde ettiği olağanüstü başarılar ve bu önemli sektörde liderlik rolünü sürdürdüğü gerçeğinin göstergesi niteliğindedir.

Turizm Bakanı Ahmed bin Akil el-Hatib, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdulaziz'in turizm sektörüne verdiği benzeri görülmemiş destek ve Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın yakın takip ve ilgisi olmadan bu başarıların mümkün olmayacağını vurguladı.

Bu başarılar, Suudi Arabistan'ın dünyanın önde gelen turizm destinasyonlarından biri olarak konumunu güçlendiriyor.

Artan turist sayısı, ülkenin cazip turistik seçeneklerine ve çeşitliliğine olan güveni yansıtıyor.

Suudi Arabistan Turizm Otoritesi'nin "Suudi Arabistan Ruhu" ekibinin daveti üzerine, Suudi Arabistan'ı ziyaret ederek en önemli tarihi yerleri tanımak ve ülkenin turistlere hizmet etmek için yaptığı en son projeleri yerinde görmek üzere bir gezi gerçekleştirdik.

Turizm sektörü, Suudi Arabistan'ın 2030 Vizyonu'nu gerçekleştirmek için önemli bir faktör.

Bu sektör, ulusal ekonominin tabanını çeşitlendirmeye ve petrole olan bağımlılığı azaltmaya katkıda bulunuyor.

Turizm sistemi, Suudi Arabistan Turizm Bakanlığı, Turizm Kalkınma Fonu ve Suudi Arabistan Turizm Otoritesi'nden oluşuyor.

Bu kuruluşlar, dünya standartlarına göre kuruldu ve bu önemli sektörün hedeflerine ulaşmasına, büyümesine ve gelişmesine yardımcı olmak için koordineli olarak rollerini tamamlıyor.

Suudi Arabistan ve Türkiye arasındaki entegrasyon çerçevesinde, Suudi Arabistan, Türk vatandaşlarının e-vizelerini konsolosluğa gitmeden web sitesi aracılığıyla almalarını kolaylaştırdı.

Türk vatandaşları, bir yıl boyunca geçerli, toplam olarak 90 gün kalabilecekleri çok girişli vizelerini konsolosluğa gitmeden alabilirler. Turist olarak gidebilir, umre yapabilir, Suudi Arabistan'ın her yerine seyahat edebilir, tarihi ve turistik yerlerini kolaylıkla tanıyabilir.

dfbgrn

Ziyaret, başkent Riyad'ın en önemli tarihi ve modern simgelerinden bazılarını içeriyordu:

1. Masmak Sarayı

El-Masmak Kalesi, aynı zamanda Masmak Sarayı olarak da bilinir. Riyad'ın Diriye bölgesinde bulunan kerpiç ve toprak bir kaledir.

sdcfr
Masmak Sarayı / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

1865 yılında Prens Abdurrahman için inşa edilmiştir. Kale 1995'te Suudi mirasının en önemli simgelerinden birini sergileyen müzeye dönüştürülmüştür.
 

rgthyj
Masmak Sarayı / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Suudi Arabistan Krallığı'nın kuruluş tarihinde Cessam'da yaşanan olaylara sessiz tanık olduktan sonra turistik bir destinasyona dönüştü.
 

hy6u
Masmak Sarayı / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Saray, 14'üncü yüzyılda, İmam Abdullah bin Faysal'ın hükümdarlığı döneminde inşa edildi.

İmam'ın ikametgahı, yönetim merkezi ve ekonomik merkez olarak kullanıldı.

sdfegr
Masmak Sarayı / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Saray, düşmanlardan korunmak için sağlam bir kale olarak inşa edilmiştir. Bu nedenle duvarlarının sağlamlığı ve yüksekliği ile öne çıkar.

Pencereleri yoktur, sadece iki giriş ve savaş zamanında top namlularının sığabileceği küçük delikler vardır.

cdh5yj67
Masmak Sarayı / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Günümüzde saray, hükümdarlığı ve ülkeyi yeniden kazanan tarihi bir dönemi anlatan görsel bir anıt olarak karşımıza çıkıyor.

1416/1995 yılında müzeye dönüştürüldükten sonra, sergi salonlarında o dönemin önemli anıları ve liderlerinin tanıtımları yer alıyor.

rhyjefrr

Masmak veya el-Mesmek kelimesi kalın ve müstahkem bina anlamına gelir.

Bu kalenin bir önemi de mühimmat ve silahlar için bir depo olarak kullanılmış olmasıdır.

vfrgth
Masmak Sarayı / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Daha sonra tarihi bir simge haline getirilerek müzeye dönüştürülmesine karar verilmiştir.
 

sxd

2. Diriye Kenti

Yeşil bir vaha kalbinde, bahçeler, çiftlikler ve verimli palmiye ağaçları ile dolu, Arap çölünün ortasında ve Vadi Hanife Nehri kıyısında, Riyad'ın kuzeybatısında 20 kilometre uzaklıkta tarihi Diriye yer alıyor.

grthy
Vadi Hanife / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Burada, İmam Muhammed bin Suud, Birinci Suudi Devleti hükümdarlığının temellerini attı. Bu, bölgedeki benzeri görülmemiş bir insani uygarlığın gelişmesine yol açtı ve etkisi yüzyıllar boyunca sürdü.

werg
Diriye Kenti / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Diriye tarihi, 1446 yılında Mansur bin Rabia el-Meridi'nin, el-Katif yakınlarındaki küçük bir köyden, Vahde Nehri kıyısındaki verimli araziye gelmesiyle başladı.

Ailesiyle birlikte buraya yerleşti ve zamanla nüfuzları ve çiftlikleri genişledi. Sonunda, o bölgenin ve çevresinin emirlerine dönüştüler.

sdef
Diriye Kenti / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Bina ve yapılar medeniyetin şahididir

Birinci Suudi Devleti'nin güvenliğinin yayılması, topraklarının genişlemesi ve şehirleşmenin gelişmesiyle birlikte Diriye'de mimarlık da gelişti, mahalle ve cami sayısı arttı. Emirler, kabile reisleri ve elçiler meclislerine akın ettiler.

Diriye'nin istikrar, güvenlik ve refahın hüküm sürdüğü bir başkent olarak ünü yayıldı.

rgthy
Diriye Kenti / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Diriye'nin en önemli mahallelerinden bazıları şunlardır:

Tarif Mahallesi

Tarif Mahallesi, Diriye'nin en önemli mahallesidir ve UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan beş Suudi sitesinden biridir. Tarif Mahallesi, Birinci Suudi Devleti'nin yönetiminin yer aldığı Selva Sarayı'nı içerir. Komşu bölgelerin elçileri tarafından ziyaret edilirdi.

Buceyri Mahallesi 

Buceyri (Bujairi) Mahallesi, Vadi Hanife Nehri'nin doğu tarafında yer alır ve Şeyh Muhammed bin Abdulvehhab Camii'ni ve okulunu içermektedir.

rgthy
Buceyri Mahallesi / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Siriha Mahallesi

Siriha Mahallesi, Buceyri Mahallesi'nin kuzeyinde yer alır ve birkaç ev ve çiftliğe ev sahipliği yapar.

Ayrıca, Diriye'nin en eski camilerinden biri olan Seriha Camii de bu mahallede bulunuyor.

Gasibe Mahallesi

Gasıbe Mahallesi, bölgenin ilk başkentidir ve Tarif Mahallesi'nden 2 kilometre uzaklıkta yer alır.

Mahalle, kayalardan inşa edilmiş surlarla çevrilidir ve ana kapı, mahallenin doğu surunun ortasında yer alır.

3. Murabba Sarayı

Riyad'ın kadim hatıralarından bir görüntü, Riyad'ın geçmişine bir pencere niteliği taşıyan, bin 680 metrekarelik bir alana yayılan Tarihi Murabba Sarayı'nın duvarlarında somutlaşıyor.

Bu duvarlar, mekânın hafızasıyla, içinde yaşadığı tarihi olaylarla ve bu topraklarda yaratılan ihtişamla doludur.

erhtyt
Murabba Sarayı / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Murabba Sarayı Kral Abdulaziz bin Suud'un emriyle eski Riyad şehrinden iki kilometre uzaklıkta, şehrin o dönemdeki gelişimi ve genişlemesi ile uyumlu olarak inşa edildi. Saray ve çevresinde birkaç bina içeren küçük bir şehir olarak kuruldu.

Kral, 1939'da ailesiyle birlikte yaşamak için saraya taşındı. Saray, kralın ikametgahı, devlet yönetiminin merkezi ve dünyanın önde gelen liderlerini kabul ettiği bir saray olarak hizmet etti.

4. Burc el-Faysaliye

Burc el-Faysaliye (Al Faisaliah Tower), Riyad şehrinin en önemli binalarından biridir.

267 metre yüksekliğindeki 30 katlı bir ofis kulesi vardır ve dünyanın en uzun 40. binasıdır.

asev
Burc el-Faysaliye / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Kule, kenarları kavisli bir piramit şeklinde yükselir ve tepesinde cam bir küre bulunur.

srgt
Burc el-Faysaliye / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Burc el-Faysaliye'nin tepesinde, şehrin en güzel manzaralarından birinin keyfini çıkarabileceğiniz restoranlar bulunuyor.

srgt
Burc el-Faysaliye / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Burc el-Faysaliye, aynı zamanda Suudi Arabistan'ın ilk gökdelenidir. Oteli ve tüm olanakları en son teknolojiyle donatılmıştır.

ergtrh
Burc el-Faysaliye / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

5. Burc el-Memleke

Burc el-Memleke (Kingdom Centre), 2002 yılında tamamlandı ve Riyad'ın merkezinde, Prens el-Velid bin Talal'ın 1990 yılında satın aldığı bir arazi üzerinde yer alıyor.

Burc el-Memleke, Suudi Arabistan'ın en önemli ve en ünlü kültürel simgelerinden biridir.
 

cdht
Burc el-Memleke / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Merkez, 94 bin 230 metrekarelik bir arazi üzerinde inşa edildi ve toplam alanı 300 bin metrekaredir.

Kullanım alanları, lüks bir alışveriş merkezi, bir kutlama salonu, ofis katları, ofis suitleri ve lüks daireler arasında değişiyor. Ayrıca, Four Seasons oteli ve çok sayıda dünya mutfağı restoranı da bulunuyor.

ascdfergt
Burc el-Memleke / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Riyad'ın büyüsünü ortaya çıkaran bir manzara

300 metre yükseklikte, gözleriniz, şehrin güzelliğini yüksek güvenlikli cam paneller aracılığıyla ortaya çıkaran panoramik bir manzara tarafından büyülenir.

Bu manzara, ışıltılı yıldızlarla süslenmiş karanlık gökyüzünü görmenizi ve Riyad'ın yollarına ve Kingdom Tower asma köprüsüne uzanan altın ışıkların tadını çıkarmanızı sağlar.

6. Boulevard Riyad

Riyad'ın en büyük eğlence bölgesinde, 900 bin metrekarelik bir alan üzerinde yer alan Bulvar Riyad, dünyanın en büyük kış eğlence etkinliklerinden biridir.

xsc
Boulevard Riyad / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Dördüncü yılında bize eğlence, lunapark, spor, sanat, kültür ve daha fazla alanda yeni ve yenilikçi her şeyi sunuyor.

Bu yılki büyük buluşma, milyonlarca yerli ve yabancı turistin olağanüstü deneyimler yaşayacağı 12 bölgeyi içeriyor.

scdf
Boulevard Riyad / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

7. Kral Abdullah Finans Merkezi (KAFD)

Merkez, Riyad şehrinde yer alan ve devam eden en büyük projelerinden biridir. Ortadoğu'da türünün tek örneğidir ve Riyad'ın Ortadoğu'nun ekonomi başkenti olmasına yardımcı olacaktır.

rgthyj
Kral Abdullah Finans Merkezi / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

Merkezde birkaç sektör var ve aralarında kolayca hareket etmek için birbirine köprülerle bağlanmış 56'dan fazla gökdelen bulunuyor.

Merkez 1,6 milyon metrekarelik bir alana sahip ve Riyad'ın kuzeyinde yer alıyor. Dünyanın en ünlü şirketlerinden bazılarına ev sahipliği yapıyor.

ghnjy
KAFD / Fotoğraf: Yassin Abou Ghoneim-Independent Türkçe

8. Ez-Zel Çarşısı 

Riyad'ın merkezindeki Diriye semtinde, tarihi Meydan Sarayı'ndan yaklaşık 5,4 km uzaklıkta, 38 bin metrekarelik bir alana yayılmış, Riyad'ın en eski ve en köklü halk pazarlarından biri olan Zel Halk Pazarı yer almaktadır.

Zel Halk Pazarı, 100 yılı aşkın bir süredir şehrin kültürünü ve tarihini hafızasında taşımaktadır.

Çarşıdaki gezinize başladığınız anda, satıcıların sesleriyle kendinizi şehrin geçmişinde ve eski tarihindeymiş gibi hissedersiniz; antik eserler, nadir paralar, antika kaplar, burada bir müzik aleti keşfedebilir, bir pikap bulabilirsiniz.

Zel Halk Pazarı'ndaki yüzlerce sergi size Riyad halkının eski geleneklerini yansıtan bir müzede olduğunuzu hissettirir.

yjuykjuyk

Bu yerler, ziyaretimiz sırasında, Turizm Bakanlığı tarafından bir turist rehberi eşliğinde, konaklama, ulaşım ve Türkçe tercüman gibi tüm rahatlık koşulları sağlanarak, bu simge yapılar hakkında kolayca bilgi almak ve merak ettiğimiz konuları cevaplamak için bize eşlik etti.

Ziyaret edilen her yerde rahatlık ve misafirperverlik sağlamak için çaba sarf ettiler.

Suudi Arabistan, yıllık turist sayısıyla belirlenen hedeflere beklenenden daha hızlı ulaştığı için2030 vizyonunun hedeflerini düzenli olarak yükseltmeye devam ediyor.

Turizm Bakanı Ahmed Hatib, Suudi Arabistan'ın yıllık hedeflenen turist sayısını 100 milyondan 150 milyona çıkarıldığını söyledi.

Independent Türkçe



Suudi danışmanlık firmaları Türkiye'deki ZUCHEX 2025 Fuarı’na katıldı

Suudi danışmanlık firmaları Türkiye'deki ZUCHEX 2025 Fuarı’na katıldı
TT

Suudi danışmanlık firmaları Türkiye'deki ZUCHEX 2025 Fuarı’na katıldı

Suudi danışmanlık firmaları Türkiye'deki ZUCHEX 2025 Fuarı’na katıldı

Suudi Arabistan merkezli MİQYAS şirketi, şu anda devam eden ZUCHEX 2025 Fuarı’na katılan bir dizi Türk şirketi ve fabrikasının standını ziyaret etti.

MİQYAS CEO'su Adil el-Gamdi fuara katıldı ve ev aletleri ile gazlı ocaklar alanında faaliyet gösteren bir dizi Türk üreticiyle görüştü. Yetkililer, önümüzdeki dönemde ürünlerinin Suudi Arabistan'a girişini kolaylaştırmanın yolları hakkında görüş alışverişinde bulundular.

bhnjk

MİQYAS’ın, dünyanın çeşitli ülkelerinden Suudi Arabistan ve Körfez'e ihracat yapan firmalara, ürünlerini Suudi Arabistan ve Körfez spesifikasyonlarına, standartlarına ve gereksinimlerine uygun hale getirme konusunda danışmanlık yapan ilk şirket olduğunu da belirtmek gerekir. MİQYAS, gerekli sertifikaları ve şartları elde etmeleri için Türk ihracatçıları destekleyip nitelik kazandırdıktan sonra, Suudi Arabistan'a yapılan Türk ihracatının artmasına da katkıda bulunuyor.

sa

 


İsrail’in Katar’a saldırısı: ABD iki müttefiki arasında sıkışmış durumda

İsrail’in Katar’a saldırısı: ABD iki müttefiki arasında sıkışmış durumda
TT

İsrail’in Katar’a saldırısı: ABD iki müttefiki arasında sıkışmış durumda

İsrail’in Katar’a saldırısı: ABD iki müttefiki arasında sıkışmış durumda

Akil Abbas

İki gün süren heyecan dolu bekleyiş, adeta açık bir drama gibiydi. Katar’ın ABD ile ilişkileri, İsrail savaş uçaklarının Doha'da Hamas'ın üst düzey liderlerini bombalaması ve bu liderlerin ABD’nin heyetiyle yapmaları gereken toplantı öncesinde ciddi bir sınavdan geçti.

Katar Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Şeyh Muhammed bin Abdurrahman Al-Sani'nin öfkeli açıklamasında Katar’ın yaşadığı şok son derece açık ve anlaşılırdı. Katarlı yetkili, İsrail'in eylemini ‘Katar vatandaşlarının ve sakinlerinin güvenliği ve emniyeti için ciddi bir tehdit’ olarak nitelendirerek kınadı. Katar'ın ‘bu saldırının sorumlularının hesap vermesi için tüm yasal ve diplomatik önlemleri almaya’ hazır olduğunu belirtti. Beş Filistinlinin yanı sıra Katarlı bir güvenlik görevlisinin ölümüne yol açan İsrail saldırısına karşı bu öfkeli tonla yapılan açıklamanın dozu daha da arttı ve Başbakan ikinci açıklamasında İsrail’in saldırısını ‘devlet terörizmi’ olarak tanımladı. Katar Başbakanı “İhanete uğradık” ifadelerini kullandı.

Öte yandan ABD, bölgedeki iki önemli müttefiki arasında birdenbire sıkışıp kalarak, ‘hasar tespiti’ aşamasına girdi. Bu müttefiklerden biri, diğerini açıkça ve haksız bir şekilde saldırdı. Diğer müttefik ise ABD’nin kanlı bir savaşı sona erdirecek siyasi bir atılım gerçekleştirmesine yardımcı oluyordu ve ABD bunu gerçekleştirebilseydi, diplomatik bir zafer olarak sunabilirdi.

hty
Trump, geçtiğimiz mayıs ayında Katar'a yaptığı son ziyaret sırasında (AFP)

ABD, hasar tespiti çerçevesinde Beyaz Saray sözcüsü Caroline Levitt’in ağzından saldırıyı askeri kaynaklarından öğrendiğini ve Katarlı yetkilileri uyardığını açıkladı. Katarlı yetkililer böyle bir uyarının yapıldığını doğruladılar, ancak uyarı yapıldığında İsrail bombaları başkent Doha’ya düşmeye başlamış ve artık iş işten geçmişti. İsrail ise, ABD'ye saldırı planını önceden bildirdiğini açıkladı. İsrail'in ABD ile istişare etmeden tek taraflı bir eylemde bulunduğu ve sadece geç bilgi verdiği, geçtiğimiz ekim ayında Lübnan’da Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'ın öldürüldüğü hava saldırısında sergilediği davranışı tekrarladığı izlenimini veriyor. Ayrıca Hamas’ın hedef alınan liderleri Halid Meşal, Halil el-Hayye, Zahir Cebbarin ve Muhammed Derviş’in durumuna ilişkin hala bir teyit yok.

Şimdiye kadar, gerçekler açısından sadece askeri operasyonun amacına ulaşamadığı kesin. Ancak, bu önemli olayın ayrıntıları ve sırları ötesinde, önümüzdeki dönemde daha fazlası ortaya çıkacak olsa da gerçekler çerçevesinde önemli olan bunun nedenleri ve sonuçlarıdır.

İsrail: Yarı başarı, yarı başarısızlık

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre İsrail'in Doha saldırısını başlatmasının ardındaki nedenlerin çoğu, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun siyasi ihtiyaçlarıyla bağlantılı olsa da Netanyahu, bu ihtiyaçların kişisel niteliğini gizlemek için bunları daha geniş bir stratejik çerçeveye yerleştiriyor. Netanyahu, 11 Eylül saldırıları sonrasında ABD'nin ‘terörle mücadele’ kapsamında ‘düşmanları’ ortadan kaldırmak için küresel ölçekte yaptığına benzer şekilde, uzun vadeli hedeflerin gerçekleştirilmesi temelinde, zaman sınırı olmayan açık uçlu bir savaş istiyor. ABD’nin önceliği görevi başarıyla tamamlamak olduğundan görevin ne zaman tamamlanacağına dair herhangi bir takvime bağlı değil. Dolayısıyla Netanyahu, konuşmalarında sık sık İsrail'in 7 Ekim'den sonraki görevini, ABD’nin 11 Eylül'den sonraki göreviyle kıyaslıyor.

Bu da Hamas ile savaşı sona erdirecek ‘yeterli bir anlaşmanın’ anlamsız olduğu anlamına gelir. Çünkü böyle bir anlaşma, öldürülen Filistinli sivillerin bedeli ne olursa olsun, Netanyahu hükümetinin Hamas'ın yenilgisini ilan ederek zaferini ilan etmesini engeller. Ancak Netanyahu, İsrail'in en güçlü müttefiki olan ABD'nin bu tür bir anlaşma için yoğun baskı yapması altındaydı. Bu amaçla, Hamas ile doğrudan müzakereler başlattı. Bu hamle, ABD'nin terörist örgüt olarak sınıflandırdığı ve yüz yüze oturup müzakere etmemesi gereken Hamas'ı ödüllendirdiğine inanan İsraillileri öfkelendirdi.

Netanyahu, 11 Eylül saldırıları sonrasında ABD'nin ‘terörle mücadele’ kapsamında küresel ölçekte yaptığına benzer şekilde, uzun vadeli hedeflerin gerçekleştirilmesi için süre sınırı olmayan açık uçlu bir savaş istiyor.   

İsrail'in saldırısının hedefi olan Hamas heyetindeki isimlerin üst düzey olması, Hamas'ın ABD'yi tatmin edecek bir anlaşmaya varma konusundaki ciddiyetini gösteriyordu. Ancak İsrail bu anlaşmayı engellemeye çalıştı. Bu yüzden saldırının zamanlaması hassas ve belirleyiciydi. Çünkü saldırı Hamas heyetinin ABD heyetiyle görüşmesinden önce gerçekleşti. İsrail'in Katar’a saldırısı, geçtiğimiz haziran ayında İran'ı bombalamasına benzer bir durumdu. O saldırı, ABD ve İran heyetleri arasında İran'ın nükleer programı konusundaki anlaşmazlığı çözüme kavuşturacak bir anlaşma sağlanacağına dair geniş çaplı beklentilerin olduğu, ‘nihai’ görüşmeye iki gün kala gerçekleşmişti.

Doha ve Tahran'daki iki bombalı saldırı, sorunları çözecek siyasi anlaşmaları engellemek, İsrail'in karşı tarafı kaybeden, yenilen ve İsrail'in koşullarını kabul eden bir askeri zafer elde etme hedefine ulaşana kadar cepheleri diri tutmayı amaçlıyor. Hizbullah ile savaşı sona erdirme senaryosunda da böyle oldu.

Özetle Netanyahu'nun İsrail'i 7 Ekim'den sonrası siyasi çözümler değil, askeri zaferler peşinde. Bu durum, Netanyahu'nun İsrail'inin Ortadoğu'yu değiştireceğine dair defalarca kez dile getirdiği taahhüdüyle de tutarlı. Bunu ilk kez 7 Ekim saldırısından iki gün sonra İsraillilere hitaben yaptığı konuşmada ifade eden Netanyahu, “Hamas'ın yaşayacağı şeyler korkunç ve zor olacak... Sizden sabırlı olmanızı istiyorum. Ortadoğu'yu değiştireceğiz” ifadelerini kullandı. Daha sonra, aylarca süren açıklamalarında, bu değişimin Gazze dahil olmak üzere yedi farklı cephede zaferi de içereceğini ekledi.

Doha ve Tahran'daki saldır, sorunları çözecek siyasi anlaşmaları engellemek, İsrail'in karşı tarafı kaybeden, yenilen ve İsrail'in şartlarına boyun eğen bir askeri zafer elde etme hedefine ulaşana kadar çatışmaları sürdürmeyi amaçlıyor.

Taktiksel düzeyde, bu saldırı, Doha'daki Hamas liderlerinin ortadan kaldırılmasının sadece katı çizgideki liderleri ortadan kaldırmakla kalmayıp, Hamas'ı bekasını tehdit edecek kritik ve son derece tehlikeli bir duruma sokacağı yönündeki İsrail’in bazı istihbarat değerlendirmeleriyle de uyumlu. Bunun nedeni, saldırının başarılı olması durumunda Hamas'ın, şu anda Gazze Şeridi'ndeki tüm kurumlarını kontrol eden ve Hamas'ın gücünü yeniden inşa etme ve İsrail'in suikast girişimlerinden kaçma konusunda yetenekli olduğunu kanıtlamış tek bir saha komutanının, İzzettin el-Haddad'ın liderliği altında kalacağı anlamına gelecekti.

İsrail'in değerlendirmelerine göre Haddad, birçok Hamas liderinin aksine sivil kayıpları önlemek ve yeniden inşa ettiği örgütün geri kalanını korumak amacıyla savaşı sona erdirmek için taviz vermeye istekli ve esnek bir tutum sergiliyor. İsrail, Haddad liderliğindeki Hamas ile vardığı anlaşmayı, Doha'daki farklı taraflar arasında eşitlik ve karşılıklı tavizler izlenimi yaratacak bir siyasi anlaşmaya alternatif olarak, askeri gücüyle dayattığı bir teslimiyet belgesi olarak sunabilir. Bu ‘teslimiyet belgesini’ elde edemese bile, İsrail, Doha saldırısı başarılı olursa, özellikle de Haddad’a suikast girişiminde başarılı olma olasılığı varsa, müzakere edecek kimse olmadığı gerekçesiyle Gazze’deki savaşı sürdürebilir. Aynı tahminlere göre bu durumda Hamas başsız ve merkezi liderlikten yoksun kalacak. Buna rağmen, Haddad ve diğer Hamas liderleri olsun ya da olmasın, İsrail bu zamanı, Hamas'ın en önemli kalesi olarak kabul edilen Gazze Şeridi'nin merkezi ve yönetim şehri olan Gazze kentinde daha fazla toprak işgal ederek askeri operasyonlarını tırmandırmak için kullanıyor. İsrail şu an Gazze Şeridi'nin yaklaşık yüzde 75'ini işgal ediyor.

ABD ve iki müttefik arasındaki zorlu denge

Doha saldırısı, bölgedeki en önemli müttefiklerinden biri başka bir önemli müttefikinin başkentini vurması nedeniyle ABD'yi büyük bir utanca uğrattı. Tam olarak ne olduğu kesin olarak doğrulanmamış olsa da ABD yönetimi İsrail'in operasyonu başlatmasını engelleyemeyeceğini anladığında, ‘zararı sınırlamak’ ve iki kötülükten daha azını kabul etmek amacıyla, operasyonun başarısız olmasına yol açan bilgileri sızdırmış olması mantıklı görünüyor.

frgty
İsrail'in Katar'ın başkenti Doha’da Hamas liderlerine düzenlediği saldırı sonucunda hasar gören bir bina, 9 Eylül 2025 (Reuters)

Haklı öfkesini yasal ve siyasi bağlamlara yönlendirerek ve bölgesel ve uluslararası dayanışma oluşturarak saldırıya hızlı ve etkili bir yanıt geliştiren Katar ile dayanışma arasında bir denge kurmaya çalıştı. Bu tepkinin bazı sonuçları, ABD’nin İsrail’i doğrudan kınaması ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) İsrail'in saldırganlığını resmi olarak kınamasına ABD’nin destek vermesi şeklinde oldu. Bu da ABD’nin uluslararası forumlarda İsrail'i geleneksel olarak savunmasından nadiren vazgeçtiği bir durum olarak değerlendirildi. Ayrıca, İsrail’in kontrolü dışında, savaş sonrası Gazze için üzerinde anlaşmaya varılmış bir senaryo oluşturmak için artan bölgesel ve uluslararası baskıyı da güçlendirdi. Fakat bu tepkinin belki de en önemli sonucu, Katar'ın, ABD’nin İsrail tarafından Katar'a karşı benzer bir tutumu askeri olarak önleyeceğine dair garantiler vermesini sağlama çabalarıydı. Katar Emiri Temim bin Hamed Al Sani’nin ABD’ye yapacağı ziyarette bu garantileri ele alacağına dair beklentiler söz konusu. Burada Katar'ın ekonomik ağırlığı ve ABD ile yaptığı cömert ticaret anlaşmaları, Amerikan tarihinde daha önce eşi ve benzeri görülmemiş bir şekilde düşünen ve davranan ABD yönetimine baskı yapmada büyük bir rol oynuyor.

ABD yönetimi, İsrail'in operasyonu başlatmasını engelleyemeyeceğini anladığında, operasyonun başarısız olmasına yol açan bilgileri sızdırmış olması mantıklı görünüyor.

Öte yandan İsrail başarısız operasyonunun sonucunda diplomatik ve siyasi açıdan kayıplar yaşasa da, Netanyahu başbakan olarak siyasi hayatının uzamasını, kırılgan koalisyonunu sürdürmesini ve yolsuzluk suçlamalarıyla hapis cezası alma ihtimalini önlemesini sağlayacak bir kazanım elde etti. Netanyahu, Doha’daki barış sürecini ve bunun yanında Gazze’deki savaşın hızlı veya yakın bir zamanda sona ermesi ya da ABD ile Hamas arasında doğrudan iletişim kurulması olasılığını, geçici de olsa, etkili bir şekilde bozdu.

Örneğin, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'nun açıklamalarının açıklığı dikkati çekti. Rubio, bu hafta İsrail’e yaptığı ziyaret sırasında “Geleceğin ne getireceği hakkında konuşacağız ve onların (yani İsraillilerin) gelecek planlarını çok daha net bir şekilde anlayacağım” dedi. Rubio aynı ziyaret sırasında ABD'nin İsrail'in saldırısından memnun olmadığını belirtmiş olsa da ABD’nin Gazze’de tutulan İsrailli rehinelerin serbest bırakılması ve Gazze'nin savaş sonrası Hamas'sız bir yönetime sahip olması için gerekli düzenlemeler de dahil olmak üzere savaşın sona erdirilmesi olan iki temel talebini içerdikleri sürece İsrail'in alternatiflerine açık görünüyor. Büyük olasılıkla, İsrail'in Rubio'ya ‘teklifi’, Hamas'ı savaşın sona ermesi anlaşmasının resmi bir tarafı haline getirecek herhangi bir ortaklık olmaksızın, tek taraflı olarak savaşın sona erdirilmesi olacaktır. Bu da İsrail ordusunun Gazze'yi tamamen işgal edene, Hamas ortadan kaldırılana ve rehineler kurtarılana kadar ilerlemeye devam edeceği anlamına geliyor. Bu galip ve mağlup senaryosu, Netanyahu’nun iktidarda kalmak için ihtiyaç duyduğu İsrail aşırı sağcı kanadının ruh haliyle uyumlu olsa da sahadaki gerçeklik farklı olabilir ve bu durum sağcı kanadın umutlarını boşa çıkarabilir.

Öte yandan Hamas yüksek bir uyumluluk gösterdi. İsrail’in Gazze Şeridi'nin tamamını işgal etmesi, yönetimin yükünden kurtulmak ve İsrail’i yoracak ve Hamas’ın meşruiyetini ve etkinliğini yenileyecek uzun vadeli bir gerilla savaşına geçmek için Hamas’a istediği fırsatı verebilir. Netanyahu, Rubio'yu bu senaryonun uygulanabilirliğine ikna etmeli, ancak bu senaryo gerçeklerden çok hayalperest düşüncelere dayanıyor.


Körfez ülkeleri ortak savunma mekanizmasını ve caydırıcılığı harekete geçirecek

TT

Körfez ülkeleri ortak savunma mekanizmasını ve caydırıcılığı harekete geçirecek

Körfez ülkeleri ortak savunma mekanizmasını ve caydırıcılığı harekete geçirecek

Körfez ülkeleri liderleri dün Arap Birliği Ortak Savunma Konseyi’ne İsrail'in Katar'a yönelik saldırısı çerçevesinde Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) üyesi ülkelerin (Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri/BAE) savunma durumunu ve bu ülkelere yönelik tehditlerin kaynaklarını değerlendirmek üzere, Yüksek Askeri Komite'nin bir başka toplantısının ardından Doha'da acil bir toplantı düzenlemesinin yanında Birleşik Askeri Komutanlığa ortak savunma mekanizmalarını ve Körfez ülkelerinin caydırıcılığını harekete geçirmek için gerekli idari önlemleri alması talimatı verdiler.

İsrail’in Katar’ın başkenti Doha'yı hedef alan saldırısı üzerine düzenlenen KİK Olağanüstü Zirvesi’nde saldırının etkilerini tartışan Arap liderler, Katar'ın egemenliğini açıkça ihlal eden İsrail'i kınadılar ve bu ihlalin tehlikeli ve kabul edilemez bir tırmanış olduğunu ve uluslararası hukuk ilkelerine ve Birleşmiş Milletler Şartı'na ciddi bir ihlal teşkil ettiğini belirttiler.

fgthy
Körfez ülkeleri liderleri, Ortak Savunma Konseyi'ne durum değerlendirmesi yapması ve Körfez ülkelerinin caydırıcılığını harekete geçirmesi talimatı verdiler (SPA)

Zirvenin sonuç bildirisinde, Körfez ülkeleri, Katar'ın bu saldırganlığa karşı aldığı tüm önlemlerde tam bir dayanışma içinde olduklarını teyit ettiler. KİK ülkelerinin güvenliğinin bölünmez olduğu ve bunlardan herhangi birine yönelik herhangi bir saldırının hepsine yönelik bir saldırı olduğu vurgulandı. Ayrıca, Katar'ı desteklemek ve güvenliğini, istikrarını ve egemenliğini her türlü tehdide karşı korumak için tüm imkanlarını kullanmaya hazır olduğu da teyit edildi.

İsrail'in Katar'a yönelik acımasız saldırısını Körfez güvenliği ve bölgesel barış ve istikrara yönelik doğrudan bir tehdit olarak değerlendiren liderler, bu saldırgan politikaların devam etmesinin, tüm bölgenin istikrarı üzerinde ciddi etkileri olduğu göz önüne alındığında, barışa ulaşma çabalarını ve İsrail ile mevcut mutabakat ve anlaşmaların geleceğini baltaladığını belirttiler.

İsrail'in suç teşkil eden eylemlerinde ısrarcı olmasının ve tüm uluslararası normları, yasaları ve Birleşmiş Milletler (BM) Şartı'nı açıkça ihlal etmesinin, bölgesel ve uluslararası güvenlik ve barışı tehdit eden ciddi sonuçlara yol açacağı konusunda uyaran liderler, BM Güvenlik Konseyi’ni (BMGK), uluslararası toplumu ve nüfuzlu ülkeleri tüm sorumluluklarını üstlenmeye çağırdılar. Liderler, uluslararası hukukun ve kurumlarının otoritesini zedeleyen ve göz ardı edilmemesi veya caydırıcı uluslararası yaptırımlar uygulanmadan geçiştirilmemesi gereken tehlikeli bir emsal teşkil eden bu ihlalleri durdurmak için kararlı ve caydırıcı önlemler alınmasını talep ettiler.

Uluslararası toplumun ahlaki ve hukuki sorumluluklarını üstlenmesi, İsrail'i caydırmak için acil önlemler alması ve bölgesel güvenlik ile uluslararası barış ve istikrara doğrudan tehdit oluşturan uluslararası hukuk ve uluslararası insani hukuk ihlallerine son vermesi gerektiğini vurgulayan liderler, tüm devletleri ve uluslararası kuruluşları bu suç niteliğindeki saldırıyı kınamaya ve Katar’ın egemenliğine saygı gösterilmesini ve vatandaş ya da ikamet edenler olsun tüm sivillerin korunmasını sağlamak için caydırıcı önlemler almaya çağırdılar.

Öte yandan liderler, Katar'daki güvenlik ve sivil savunma yetkilileri ile diğer ilgili kurumların olaya anında müdahale ederek, etkilerini sınırlandırmak ve vatandaşların ve sakinlerin güvenliğini sağlamak için gösterdikleri çabalara övgüde bulundu.

Bu saldırganlığın Katar’ın yoğun çabalarını ve Gazze Şeridi'nde ateşkesin sağlanması ve rehinelerin ve tutukluların serbest bırakılması için arabuluculuk rolünü engellediğini ve kardeş Filistin halkının acılarını hafiflettiğini vurgulayan liderler, İsrail'in bölgedeki birçok ülkeye yönelik tekrarlanan saldırılarının, güvenlik, barış ve istikrarın sağlanmasına yönelik uluslararası ve bölgesel çabaları ciddi şekilde engellediğinin altını çizdiler.

Zirvede, BM Şartı'nda, uluslararası antlaşmalarda ve anlaşmalarda yer alan normlara ve temellere, iyi komşuluk ilkelerine, devletlerin egemenliğine saygı gösterilmesine, iç işlerine karışılmamasına, anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözülmesine ve güç kullanımı veya güç kullanma tehdidinden kaçınılmasına bağlı kalınması gerektiğini vurgulandı.

İsrail'in acımasız saldırısını hızla kınayan ve Katar ile dayanışma içinde olduklarını açıklayan kardeş Arap ve İslam ülkeleri ile uluslararası toplumdaki dost ülkelere şükran ve takdirlerini ifade eden liderler, bu tutumların, devlet egemenliğinin ihlalini reddetme ve bölgesel ve uluslararası güvenlik ve istikrarı korumaya yönelik çabaları destekleme konusundaki ortak taahhüdü yansıttığını teyit ettiler.

Liderler, barışsever ülkeleri, İsrail'in Katar'a yönelik acımasız saldırısını ve Gazze Şeridi'nde yürüttüğü savaşı ve soykırım suçlarını durdurmaya yönelik uluslararası çabaları ve diplomatik çözümleri baltalamaya yönelik girişimlerini kınamaya çağırdılar. İsrail’in bu eylemleri arasında, halkı yerinden etmek ve aç bırakmak, Gazze Şeridi'nde faaliyet gösteren uluslararası yardım ve insani yardım kuruluşlarının çalışmalarını engellemek, gazetecileri, sağlık ve ambulans ekiplerini, kurtarma ekiplerini ve insani yardım çalışanlarını öldürmek gibi sistematik politikaların yer aldığını ifade eden liderler, bu suç eylemlerini caydırmak için uluslararası düzeyde ortak çabalar gösterilmesi gerektiğinin altını çizdiler.