Avrupa Birliği’nin Libya konusunda Türkiye ile işbirliği yapmaya ihtiyacı var https://turkish.aawsat.com/home/article/2375196/avrupa-birli%C4%9Fi%E2%80%99nin-libya-konusunda-t%C3%BCrkiye-ile-i%C5%9Fbirli%C4%9Fi-yapmaya-ihtiyac%C4%B1-var
Avrupa Birliği’nin Libya konusunda Türkiye ile işbirliği yapmaya ihtiyacı var
Dün Trablus’ta Sirte şehrine doğru harekete geçmeye hazırlanan UMH güçleri (Reuters)
Ankara/Said Abdurrazık
TT
TT
Avrupa Birliği’nin Libya konusunda Türkiye ile işbirliği yapmaya ihtiyacı var
Dün Trablus’ta Sirte şehrine doğru harekete geçmeye hazırlanan UMH güçleri (Reuters)
Avrupa Birliği (AB), Libya'daki tüm tarafları Birleşmiş Milletler (BM) kararları doğrultusunda ‘Berlin Konferansı’nda verdikleri sözlere uymaya çağırırken Türkiye, AB ile Libya konusunda işbirliği yapmak istediğini dile getirdi. Bununla birlikte Türkiye, cumartesiyi pazara bağlayan gece Vatiyye Hava Üssü’ne düzenlenen hava saldırısında tahrip olan hava savunma sisteminin yerine yenisini konuşlandırmak üzere hazırlıklara başladı.
Öte yandan AB Dış Politika ve Güvenlik İşleri Yüksek Temsilcisi ve Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Josep Borrell, Libya'da barışı yeniden sağlama ihtiyacını vurgulayarak “Daha fazla iş birliğine ihtiyacımız var. Türkiye ile ilişkimiz, dış politika açısından AB'nin en önemli meselesi haline geldi” dedi.
Dün Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile Dışişleri Bakanlığı’ndaki görüşmesinin ardından düzenlenen ortak basın toplantısında konuşan AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Borrell, “Şuan (Türkiye ile) ilişkimiz, ideal olmaktan çok uzak. Birtakım ciddi meseleler var. Bunları derhal ele almamız gerekiyor. Herkes BM kararları doğrultusunda Libya konulu Berlin Konferansı'ndaki taahhütlerine uymalıdır” şeklinde konuştu. Türkiye tarafı ile Doğu Akdeniz'in yanı sıra Libya ve Suriye'deki son durumla ilgili de görüştüğünü belirten Borrell, “Berlin Konferansı’ndaki tüm katılımcılar bir barış anlaşmasını desteklemeli ve Libya'da barışı yeniden tesis etmek için yakın bir şekilde çalışmalıyız” dedi.
Öte yandan Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Türkiye’nin Libya, Suriye ve Balkanlar konusunda AB ile işbirliği yapmayı umduğunu ve bu işbirliğini sabırsızlıkla beklediğini söyledi. Fransa’nın BM tarafından Libya’ya uygulanan silah ambargosunun uygulanıp uygulanmadığını denetleme görevi üstlendiği bir NATO misyonu sırasında Türk savaş gemilerinin biri tarafından taciz edildiği iddiası hakkında ise Çavuşoğlu, “(Fransa) en son Doğu Akdeniz’de bir taciz olayı iddiasında bulundu, ama bunun doğru olmadığını, doğruyu söylemediğini biz ispatladık. NATO veya Avrupa Birliği bunu söyleyemez ama biz çok açık söylüyoruz, Fransa burada dürüst davranmadı. Böyle bir durumda Fransa’nın açık ve net bir şekilde Türkiye’den özür dilemesi gerekiyor” ifadelerini kullandı.
Fransa’nın Libya Ulusal Ordusu lideri Halife Hafter’i desteklediğini belirten Çavuşoğlu, bunun Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ile Türkiye arasında 27 Kasım 2019'da İstanbul'da imzalanan Güvenlik ve Askeri İşbirliği Mutabakatı Muhtırası’nı ve Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası’nı baltalama çabası olduğunu kaydetti.
Diğer yandan Milli Savunma Bakanlığı’ndan bir yetkili, Libya’nın kuzeybatısındaki Vatiyye Hava Üssü’nün hedef alınmasının, ‘Hafter ve dış güçlerin ülkede kaosu sürdürme arzusunun bir göstergesi’ olduğunu belirtti. Türk basınında kimliği gizli tutularak açıklamaları aktarılan yetkili, Hafter'in alenen desteklemesinin, kaos ve çatışmalara neden olacağı göz önüne alındığında ‘bu saldırılara’ devam etmenin Hafter ve dış güçlerin Libya'da istikrarsızlığı sürdürme arzusundan kaynaklandığının açık olduğunu vurguladı.
Anadolu Ajansı (AA), daha önce askeri bir kaynaktan Vatiyye Hava Üssü’nün 18 Mayıs'ta UMH’nin kontrolüne geçirmesinden bu yana ilk kez ‘kimliği belirsiz’ savaş uçakları tarafından bombalandığını aktarmıştı.
Buna karşın Libya Ulusal Ordusu’na (LUO) bağlı Ahlaki Rehberlik İdaresi Başkanı Tuğgeneral Halid el-Mahcub, Vatiyye Hava Üssü’nde 9 yerin vurulduğunu, vurulan hedeflerin yaklaşık yüzde 80'inin yok edildiğini ve bombardımanda üst düzey bir komutanın öldüğünü söyledi. Mahcub, bombardımanda, Türkiye’nin geçtiğimiz Perşembe günü üsse konuşlandırdığı Hawk hava savunma sisteminin, Koral bataryalarının ve radarlarının imha edildiğini açıkladı.
Öte yandan dün Türk basınında yer alan haberlere göre raporlar, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) Ankara'nın Ukrayna'dan satın alınan S-125 Hava Savunma Sistemi’ni Sirte ekseninde ve Libya'nın batısındaki bazı stratejik öneme sahip alanlarda aktifleştirdiğine işaret etti.
Tayland-Kamboçya sınırında temmuzda yaşanan çatışmalarda karşılıklı top atışları yapılmıştı (Reuters)
Tayland ve Kamboçya arasındaki çatışmalar, ABD öncülüğünde imzalanan ateşkes anlaşmasına rağmen yeniden patlak verdi.
Kamboçya Başbakanı Hun Manet, Tayland'dan ateş açılması sonucu bir kişinin hayatını kaybettiğini, üç kişinin yaralandığını açıkladı. Tayland tarafıysa ilk ateşin Kamboçya tarafından açıldığını belirtirken, ölü veya yaralı olmadığını duyurdu.
Bangkok yönetiminden pazartesi günü yapılan açıklamada, Taylandlı askerlerin Kamboçya sınırında mayına basması sonucu yaralandığı bildirilmiş, barış anlaşmasının askıya alındığı duyurulmuştu. Tayland, Punom Pen yönetiminin sınıra yeni mayınlar döşediğini iddia etmişti.
Ayrıca, barış anlaşması kapsamında serbest bırakması planlanan 18 Kamboçya askerinin iadesinin süresiz erteleneceği de açıklanmıştı.
Kamboçya ise Malezya'nın başkenti Kuala Lumpur'da imzalanan barış anlaşmasına bağlılığını yinelemişti. Kamboçya Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, sınırdaki mayın tarlalarının 1970 ve 1980'lerde yaşanan iç savaş döneminden kaldığı ileri sürülmüş, yeni mayınlar döşenmediğini savunulmuştu.
CNN'in analizinde, iki Güneydoğu Asya ülkesinin arasındaki gerginliğin yeniden tırmanmasıyla "ABD Başkanı Donald Trump'ın barış anlaşmasının dağılıp gittiği" yazılıyor.
"Çin'le ilişkiler gelişiyor"
Öte yandan BBC'nin analizinde, ABD'nin askeri müttefiki Tayland'ın Çin'le ilişkilerini tekrar geliştirmeye başladığına dikkat çekiliyor.
Tayland Kralı Maha Vajiralongkorn, 13-17 Ekim'de Çin'i ziyaret edecek. Görüşme, Çin lideri Şi Cinping'in daveti üzerine, iki ülke arasında 1975'te başlayan diplomatik ilişkilerin 50. yıldönümü vesilesiyle gerçekleştirilecek.
Tayland hükümetinden yapılan açıklamada, ziyaretin "Tayland ve Çin arasında her düzeyde köklü dostluk ve karşılıklı anlayış bulunduğunu vurguladığı" belirtildi.
Vajiralongkorn'un seyahatiyle, Tayland'da ilk kez tahttaki bir monark Çin'i ziyaret etmiş olacak.
Analizde, Bangkok-Washington ilişkilerinin ABD'nin Tayland'daki insan hakları durumuna yönelik eleştirileri ve Trump'ın gümrük vergileri nedeniyle gerildiğine işaret ediliyor.
Tayland'ın en büyük ticaret ortağı olan Çin'in ise ülkede "askeri tedarik bakımından da ABD'nin rakibi haline gelebileceği" belirtiliyor.
Kamboçya-Tayland çatışmaları
İki ülke arasındaki sınır ihtilafı, Kamboçya'nın Fransız sömürgesi olduğu dönemde çizilen ve bölgenin Tayland'dan ayrılması için kullanılan 1907 tarihli haritadan kaynaklanıyor.
Kamboçya toprak talebinde bulunmak için bu haritayı referans alırken, Tayland haritanın yanlış olduğunu savunuyor.
Son dönemdeki gerginlikse 28 Mayıs'ta sınırda çıkan çatışmalarda bir Kamboçyalı askerin öldürülmesiyle başlamıştı. Taylandlı 5 asker de geçen hafta mayına basarak yaralanmıştı.
Bunun üzerine 24 Temmuz'da taraflar arasında sıcak çatışma başlamıştı. 5 günlük çatışmalarda toplamda en az 38 kişi yaşamını yitirirken, her iki ülke de bölgeden binlerce kişiyi tahliye ettiğini duyurmuştu.
Independent Türkçe, CNN, BBC
Trump'ın 2 bin dolarlık çekleri kimlere dağıtılacak?https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5208586-trump%C4%B1n-2-bin-dolarl%C4%B1k-%C3%A7ekleri-kimlere-da%C4%9F%C4%B1t%C4%B1lacak
Beyaz Saray, düşük ve orta gelirli Amerikalılara 2 bin dolarlık gümrük vergisi iade çeki ödemek istiyor ancak önerinin ayrıntıları üzerinde hâlâ çalışılırken, ekonomistler planın mali açıdan pek mantıklı olmadığı uyarısı yapıyor (AFP)
Trump'ın 2 bin dolarlık çekleri kimlere dağıtılacak?
Beyaz Saray, düşük ve orta gelirli Amerikalılara 2 bin dolarlık gümrük vergisi iade çeki ödemek istiyor ancak önerinin ayrıntıları üzerinde hâlâ çalışılırken, ekonomistler planın mali açıdan pek mantıklı olmadığı uyarısı yapıyor (AFP)
Trump yönetimi, ABD Başkanı'nın düşük ve orta gelirli Amerikalılara vermeyi önerdiği 2 bin dolarlık gümrük vergisi iade çeklerinden kimlerin yararlanabileceğinin ayrıntıları üzerinde çalışmaya devam ediyor.
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent çarşamba günü Fox & Friends'e yaptığı açıklamada, "Başkanın bahsettiği 2 bin dolarlık iadeyle ilgili pek çok seçenek var ve bunlar, diyelim 100 bin dolardan az kazanan ailelere sunulacak" dedi ve iade planının, gelir eşiği gibi ayrıntılarının "görüşme aşamasında" olduğunu söyledi.
Başka bir yerdeyse Bessent, çeklerin aslında çek olmayabileceğini ve bunun yerine Cumhuriyetçi Parti desteğiyle önceki aylarda kabul edilen Büyük Güzel Yasa Tasarısı adlı vergi ve harcama planından varsayımsal tasarruflar olabileceğini öne sürdü.
Bessent, ABC'nin This Week programına verdiği demeçte, "Başkanın gündeminde gördüğümüz şey vergi indirimleri olabilir" dedi.
Bilirsiniz, bahşişlerin vergilendirilmemesi, fazla mesainin vergiden muaf tutulması, Sosyal Güvenlik kesintilerinin kaldırılması ve araç kredisi faizlerinin gider sayılarak düşülmesi.
Beyaz Saray plan için hangi yöntemi seçerse seçsin uzmanlar, ulusal borcu büyütmeden veya enflasyonu tetiklemeden yapılacağına şüpheyle yaklaşıyor. Her ikisi de bu ayki seçimlerde ekonomi ve hayat pahalılığı konularında sert eleştirilere maruz kalan Cumhuriyetçi Parti'nin sırtında yük olacak.
Tarafsız Tax Foundation'ın (Vergi Vakfı) federal vergi politikası başkan yardımcısı Erika York "Rakamlar tutmuyor" diyor.
York, çekler için 100 bin dolarlık bir gelir eşiği koyarak yapılacak planın, hükümete 300 milyar dolardan fazla bir miktara mal olacağını ve gümrük vergilerinden şimdiye kadar elde edilen geliri gölgede bırakacağını öngörüyor.
Sorumlu Federal Bütçe Komitesi'nin tahminine göre çekler yıllık ödenirse, 10 yıl içinde hükümetteki bütçe açığını 6 trilyon dolar artırabilir.
Yale Üniversitesi Bütçe Laboratuvarı'nın ekimde yaptığı bir analize göre, mevcut gümrük vergisi politikalarının 2025'te her bir ABD hanesine ortalama 1800 dolara mal olacağı göz önüne alındığında, muhtemelen çekler Amerikalıların ekonomik durumunu toplamda pek etkilemeyecek.
Trump’ın 2 bin dolarlık çekleri ulusal borcu artırabilir ve genel toplamda Amerikalılara kayda değer bir fayda sağlamayabilir (AFP)
Trump'ın hafta sonu bir dizi Truth Social gönderisinde detaylandırdığı planı, ABD Kongresi'nin ödemeleri onaylaması gerektiği için muhtemel siyasi engellerle de karşı karşıya.
Yasama organı, Senatör Josh Hawley'nin bu yaz sunduğu benzer bir iade önerisini henüz geçirmedi.
Bundan da önce Yüksek Mahkeme'nin, başkanın acil durum tarifelerini yasadışı bulma riski var ve bu da bunları ödeyen işletmelere geri ödeme yapılmasına yol açarak çek önerisinin mali açıdan sağlamlığını daha da zayıflatabilir.
Daha geniş muhafazakar çevrelerdeyse bazıları, başkanın gümrük vergilerini sürdüremediği, enflasyonu düşüremediği, ulusal borcu azaltamadığı ve aynı zamanda Amerikalı tüketicilere yardım edemediği ciddi bir siyasi çıkmaza doğru ilerlediği uyarısında bulunuyor.
Geçen hafta Wall Street Journal'ın yayın kurulu, başkanın çek önerisinin, devam eden enflasyon ve gümrük vergilerinin ekonomik etkileriyle ilgili endişe duyan seçmen tabanından siyasi puan kazanmayı amaçlayan bir "son çare hamlesi" olduğu uyarısı yapmıştı.
Independent Türkçe
Trump, Putin'i Ukrayna'daki savaşı sona erdirmeye zorlamak için yeni bir strateji mi benimsedi?https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5208575-trump-putini-ukraynadaki-sava%C5%9F%C4%B1-sona-erdirmeye-zorlamak-i%C3%A7in-yeni-bir-strateji-mi
Trump, Putin'i Ukrayna'daki savaşı sona erdirmeye zorlamak için yeni bir strateji mi benimsedi?
Görsel: AFP/Al Majalla
Samir İlyas
ABD Başkanı Donald Trump, başkan seçilmesinden neredeyse bir yıl sonra Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik savaşını sona erdirememesi üzerine, son haftalarda yaptığı açıklamalar ve attığı adımlarla Rusya'ya baskı uygulama yaklaşımında değişiklik sinyalleri verdi. Öte yandan nükleer silahlarla ilgili açıklamaların artmasıyla birlikte Moskova ve Washington, kendi nükleer silahlarının caydırıcı gücünü teyit etmek için füze testleri gerçekleştirdi, nükleer savaş başlıkları taşıyabilen belirli silah türlerini modernize etti ve tam ölçekli nükleer testlerin yeniden başlatılması olasılığının önünü açtı. Her iki tarafın da nükleer silahların konuştuğu bir üçüncü dünya savaşının patlak vermesi tehdidini önlemek için Ukrayna’daki savaşın çözülmesi gerekiyor. Ayrıca iki süper güç arasındaki son büyük stratejik denge ve silah kontrol anlaşması olan ve önümüzdeki şubat ayında sona erecek Yeni START Anlaşması’nın uzatılması da dahil olmak üzere çeşitli mutabakat ve anlaşmalara varmak için ‘gerilimi tırmandırarak azaltma’ ilkesini kullanması olasılığı da söz konusu.
İkinci kez Beyaz Saray'da başkanlık koltuğuna oturduğundan beri dikkat çekici bir değişiklik gösteren Trump, Rusya merkezli Rosneft ve Lukoil enerji şirketlerine yaptırım uygulama kararı aldı. Trump, 16 Ekim'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ‘çok verimli’ olarak nitelendirdiği bir telefon görüşmesinin ardından, 22 Ekim’de ‘Rusya ile Ukrayna arasındaki bu utanç verici savaşı sona erdirme olasılığını görüşmek’ üzere Budapeşte'de yapılması önerilen Rusya-ABD zirvesini iptal etme kararıyla gözlemcileri şaşırttı. Trump, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ile yaptığı görüşmede “Başkan Putin ile görüşmeyi iptal ettik. Bunun uygun olmadığını düşündüm” dedi. Görüşmede istenen hedefe ulaşacaklarına inanmadığını belirten Trump, bu yüzden görüşmeyi iptal ettiğini, ancak bunu gelecekte gerçekleştireceklerini vurguladı. Durma noktasına gelen müzakerelerden duyduğu hayal kırıklığını dile getiren Trump, “Açıkçası, tek söyleyebileceğim, Vladimir (Putin) ile her konuştuğumda iyi sohbetler yapıyoruz, ancak sonra hiçbir sonuç çıkmıyor” dedi.
Öyle görünüyor ki ABD, Rusya'yı müzakere masasına geri döndürmek için uygulanan ekonomik baskıya güveniyordu. Rus yetkililerin tekrarladığı talepler ve koşullar bu baskıdan daha ağır basıyordu. Bu talepler ve koşullar, Ukrayna'nın tamamen ‘teslim olması’ ve Avrupa'nın İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana ilk kez zorla siyasi haritasında bir değişikliği kabul etmesini gerektiriyordu. Yaşlı Kıta’ya ve dünyaya, Rusya'nın çıkarlarını dikkate alan ve NATO'nun genişlemesini engelleyen yeni bir güvenlik sistemi dayatacaktı. Trump yönetimi, eş zamanlı olarak başta Çin ve Hindistan olmak üzere Rusya üzerinde etkisi olan güçlerle, onları Rusya’dan petrol satın almayı sürdürmekten vazgeçirmek, Kremlin'i ateşkesi kabul etmeye zorlamak ve bazı tavizler sunmak amacıyla bir diyalog ve müzakere süreci başlattı.
Trump, Washington'da Orta Asya ülkelerinin liderleriyle yaptığı zirvede, Kremlin'in ‘arka bahçesi’ olarak görülen bu ülkelerle ekonomik ve yatırım iş birliğini güçlendirmeyi amaçladı.
Trump, geçtiğimiz cuma günü Washington’da Orta Asya liderleriyle düzenlenen zirvede Kremlin'in ‘arka bahçesi’ olarak görülen ve geleneksel olarak Rusya ve Çin'in nüfuz alanı olarak kabul edilen bu ülkelerle ekonomik ve yatırım iş birliğini güçlendirmeye çalıştı. Trump, bu ülkelerin siyasi, güvenlik ve ekonomik ilişkilerini çeşitlendirme ihtiyacını ve terör korkularını ve birçoğuna karşı Ukrayna deneyiminin tekrarlanma olasılığını, ABD'yi on yıllardır ihmal ettiği bir bölgede yeniden kilit oyuncu haline getirmek için kullandı. Trump, Belarus’u ve Belarus lideri Alexander Lukaşenko’yu kazanmaya yönelik girişimlerde bulunduğuna dair dikkat çekici bir hamle ile Belarus'tan tutukluların serbest bırakılması için müzakerelere yardımcı olan John Cole'u Minsk'e özel temsilci olarak atadı. Trump, tutukluları serbest bıraktığı için ‘saygıdeğer’ Belarus Devlet Başkanı Lukaşenko’ya teşekkür etti. Öte yandan ABD Hazine Bakanlığı, birkaç gün önce, Belarus'un ulusal havayolu şirketi Belavia’ya uygulanan kısıtlamaları kaldırarak, Lukaşenko'nun kullandığı başkanlık uçağıyla ilgili işlemlerin yapılmasına izin verdi. Tüm bu adımlar, 2020 başkanlık seçimleri sonuçlarının manipüle edildiği ve protestocuların bastırıldığı suçlamalarının ardından Washington ve Brüksel'in Belarus'a uyguladığı yıllarca süren izolasyon ve yaptırımlardan sonra, Minsk'e kademeli olarak açılmanın devamı niteliğindeydi.
Uyarı ateşi
Rusya’nın küçük bir nükleer motorla sınırsız uçabilen ‘Burevestnik’ füzesinin ve yine nükleer motorla çalışan ‘Poseidon’ kruvazörünün test edildiğini duyurmasının ardından Trump, ekim ayı sonlarında sosyal medya platformu Truth Social üzerinden yaptığı bir paylaşımda, ABD Savunma Bakanlığı’na ‘karşılıklı olarak’ nükleer testlere başlanması talimatı verdiğini duyurdu. Paylaşımında ayrıca bu sürecin ‘derhal’ başlaması gerektiği belirten Trump, kararın ‘diğer ülkeler tarafından yürütülen test programları çerçevesinde’ alındığını açıkladı.
Ukrayna, Rusya ile yapılacak herhangi bir görüşme veya müzakerenin savaşın baskısı altında yapılmaması ve sonuçlarının Rusya'nın lehine önceden belirlenmemesi gerektiğine inanıyor.
ABD, 5 Kasım'da nükleer savaş başlıkları taşıyabilen ‘Minuteman III’ adlı kıtalararası balistik füzenin testini gerçekleştirdi. Trump'ın kararlarının, ülkesinin olası bir gerilime hazır olduğu ve yanıt vermek yahut ilk saldırıyı gerçekleştirmek için birçok araca sahip olduğu mesajını verdiği açıktı. Bununla birlikte hem Rusya hem de ABD, yıkıcı bir silahlanma yarışına girmenin ilk tercihleri olmadığını ve dünyada yaygın yıkıma neden olabilecek sorunları çözmenin en iyi yolunun müzakereler olduğunu belirten mesajlar göndermeye devam etti.
Trump'ın son kararları Rusya'yı zorlu seçimlerle karşı karşıya getiriyor. ABD, askeri açıdan Ukrayna'ya Rusya'nın 2 bin 500 kilometre derinliğindeki hedefleri vurabilecek Tomahawk füzeleri tedarik etmesine karşı çıkmasına rağmen, gerekirse Rusya'ya karşı tırmanışa geçmeye ve acı verici bir şekilde yanıt vermeye hazır olduğunu da teyit ediyor. Siyasi açıdan ise Budapeşte’deki zirvenin iptal edilmesi, Trump'ın, Putin'in sözlerden eyleme geçmesini ve en azından mevcut savaş hattı boyunca ateşkes dahil olmak üzere, bir çözüme katkıda bulunacak tavizler vermesini istediğini gösteriyor. Ekonomik açıdan da Trump'ın yaptırımları Rusya ekonomisinin kalbine darbe vuruyor. Rusya’nın devlet kontrolündeki petrol devi Rosneft'in ülkenin en büyük petrol şirketi olduğunu ve Rus petrolünün yüzde 40'ını (2024'te günde 5,2 milyon varil) ürettiğini söylemek yeterli. Lukoil ise günde yaklaşık 1,6 milyon varil ile ikinci sırada geliyor.
ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ABD'nin Alaska eyaletine bağlı Anchorage kentindeki Elmendorf-Richardson Ortak Üssü'nde bir araya geldi, 15 Ağustos 2025 (Reuters)
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Marco Rubio arasındaki telefon görüşmesi, zirvenin ertelenmesinde belirleyici bir rol oynamış olabilir. Rubio, Moskova'nın ciddi tavizler vermek istemediğini sezmiş gibi görünüyor. Bu yüzden zirveyi iptal etmeyi önermiş ve Trump'ı, Kremlin'i tavrını yumuşatmaya zorlayabilecek bir ‘uyarı ateşi açma’ görevi görecek yaptırımlar uygulamaya teşvik etmiş olabilir.
Karmaşıklıklar ve anlaşmazlıklar
Savaşı sona erdirmek için öncelikler konusunda Moskova ile Kiev arasında var olan derin görüş ayrılıkları, çözüm çabalarının başarısızlıkla sonuçlanmasına yol açtı. Ukrayna siyasi bir çözüm için ön koşul olarak ateşkes anlaşmasına varılmasında ısrar ederken, Rusya sahada gerilimin azaltılması için kapsamlı bir anlaşma yapılması gerektiğini savunuyor. Kiev, Rusya ile yapılacak herhangi bir görüşme veya müzakerenin savaşın baskısı altında yapılmaması ve sonuçlarının Rusya'nın lehine önceden belirlenmemesi gerektiğine inanıyor. Öte yandan Moskova, kapsamlı bir barış anlaşması sağlanmadan önce ateşkesin, Rusya'nın taleplerini ve koşullarını karşılaması ve çatışmanın temel nedenlerini çözeceğini düşünüyor. Bu da Kiev'e askeri kapasitesini yeniden inşa etme ve savaşı uzatma fırsatı verebilir.
Rusya'nın inkarlarına rağmen, Putin'in toprak takası fikrini açık bir taahhüt olmaksızın, yalnızca bir müzakere taktiği olarak ortaya atmış olması ihtimali zayıf.
Avrupa, resmi tamamlamak için Putin'in zaferinin ve sınırları zorla değiştirmedeki başarısının, Kremlin'in Moldova, Estonya, Letonya ve Litvanya gibi diğer ülkelere askeri müdahale iştahını kabartacağından korkuyor.
Budapeşte'nin zirve yeri olarak seçilmesi, Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın Kremlin ile yakın ilişkisi nedeniyle Kiev ve büyük Avrupa başkentlerinden eleştiri alsa da yer seçimi bir engel teşkil etmedi. Öyle ki Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, ilerlemedeki yavaşlık ve ağır insan kayıplarına rağmen, Donetsk, Zaporijya ve Harkiv bölgelerinde açıkça Moskova'nın lehine gelişen savaşı sona erdirmek için Budapeşte'de yapılması önerilen zirveye Trump ve Putin ile birlikte katılmaya hazır olduğunu açıklamıştı.
Rusya’nın savaşın temel nedenlerini ele almaktaki ısrarcılığına rağmen, Trump'ın Budapeşte'de bir zirve düzenleme önerisini neye dayandırdığı tam olarak bilinmiyor. Zira Moskova'nın son dönemdeki tutumu değişmemişti.
ABD Hava Kuvvetleri, Kaliforniya'daki Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü'nde geliştirme amaçlı bir test sırasında patlamaya yol açmayan bir Minuteman III kıtalararası balistik füzesi fırlattı, 5 Şubat 2020 (AFP)
Washington Post, Wall Street Journal (WSJ) ve diğer bazı ABD gazeteleri tarafından aktarılan sızıntılar doğruysa, ayrıntılarla ve uzun tartışmalarla ilgilenmeyen Trump, daha önce Özel Temsilcisi Steve Witkoff'un başına geldiği gibi Putin'in önerilerini yanlış anladı ve Rubio’nun zirve hazırlıklarına katılması, Rusya'nın gerçek tutumunu ortaya çıkardı. Batı basını, Putin’in Trump’a, Donetsk ve Luhansk'tan oluşan Donbas bölgesi üzerinde tam kontrol sağlaması karşılığında Zaporijya ve Herson bölgelerinin bir kısmını ilke olarak Ukrayna’ya devretmeye hazır olduğunu söylediğini bildirdi. Şarku’l Avsat’ın al Majalla’dan aktardığı analize göre bu öneri, Putin'in Alaska’daki zirvede açıkladığı Rusya’nın taleplerinde bir geri adım ve ‘diplomatik olarak geliştirilebilecek olası esnekliğin’ bir göstergesiydi. Ancak Kremlin, bu sızıntıları derhal yalanladı ve çatışmanın temel nedenlerini ele alan bir anlaşmaya varıldıktan sonra ateşkes için sunduğu toprak talepleri ve öne sürdüğü koşulların geçerliliğini koruduğunu vurguladı.
Rusya’nın inkârına rağmen, Putin'in herhangi bir net taahhüt olmaksızın, sadece bir müzakere taktiği olarak toprak takası fikrini gerçekten önermiş olabileceği ihtimali göz ardı edilemez. Zaporijya ve Herson bölgelerinin devredilmesinin, Rusya’nın savaşının ana stratejik hedeflerinden biri olan, Moskova’nın 2014 yılında ilhak ettiği Kırım Yarımadası ile Rusya toprakları arasında bir kara koridoru oluşturma hedefiyle çelişeceği iyi biliniyor.
Budapeşte’deki zirvenin ertelenmesiyle, ABD’nin uzlaşı çabaları, Alaska zirvesini rayından çıkaran aynı çıkmazı aşmak için yapılan tüm girişimlerin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından, başlangıç noktasına geri döndü. Washington, coğrafi konum Alaska'dan Budapeşte'ye değişmiş olsa da eski hesaplamaların ve pozisyonların tekrarlandığı kapalı bir müzakere ortamıyla karşı karşıya kaldı.
Budapeşte’deki zirvenin yapılamayıp girişimin başarısız olması, diplomatik yolun güç dengelerinin esiri olmaya devam ettiğini ve gelecekteki herhangi bir anlaşmanın ancak tüm taraflar, savaşı sürdürmenin maliyetinin potansiyel kazançlarından daha ağır bastığını fark ettiğinde sonuç vereceğini ortaya koydu.
Füze testleri yapma ve Rosneft ile Lukoil'e yaptırım uygulama kararları, bu hamlenin pozisyonlarında gerçek bir değişiklik mi yoksa sadece siyasi koşulların dayattığı zorunlu bir yeniden konumlanma mı olduğu konusunda soru işaretleri yaratıyor. Budapeşte’deki zirvenin başarısızlığı ve ardından Washington’da yaşanan keskin iç eleştiriler sonrasında Trump, müzakere kanalları yoluyla bir atılım elde edemediği diplomatik başarısızlığını telafi etmek amacıyla, Moskova'ya karşı sert tutumunu gösteren ve Kremlin'e karşı hoşgörülü olduğu yönündeki suçlamaları önleyen pratik adımlarla siyasi dengesini yeniden sağlamaya çalıştı. Yaptırımlar uygulayarak da hem Amerikalılara hem de Avrupa’daki müttefiklerine, ABD’nin halen Rusya'yı caydırmak ve Ukrayna meselesinde inisiyatifi yeniden ele geçirmek için askeri, siyasi ve ekonomik araçları kullanma kapasitesine sahip olduğu mesajını vermek istedi.
Rusya tarafından Kiev’de füze ile hedef alınan bir gıda deposu, 25 Ekim 2024 (AFP)
Öte yandan Trump’ın son hamlelerinin, son birkaç haftadır sergilediği inişli çıkışlı tutumunun bir uzantısı olduğu ve uzlaşı arzusu ile kararlı görünme çabası arasında tereddüt ettiğini ortaya koyduğu da düşünülebilir. Dolayısıyla yaptırımlara başvurmasının stratejik bir değişiklikten çok, Avrupa'nın Trump'ın dayatmaya çalıştığı siyasi rotayı değiştirmeye çalıştığı bir senaryoda, çok taraflı çözüm seçeneğini yeniden canlandırarak ve istenen çözümü şekillendirmede Avrupa'nın rolünün merkezi önemini vurgulayarak, kendisini yeniden konumlandırmak için gerekli bir girişim olduğu anlaşılabilir bir durum.
Açık uçlu sonuçlar ve iç içe geçmiş olasılıklar
Ukrayna'da yaşanan gerilim, Trump ve Putin'in Alaska’da gerçekleştirdikleri zirveden bu yana tırmanmaya devam ediyor. Rusya ordusu ilerleme kaydederek daha fazla toprak işgal etmeyi başardı. Balistik füzeler ve İHA’larla Ukrayna'nın enerji sektörünün çoğunu tahrip ederek halkın günlük hayatını zorlaştırdı ve bazı tavizler verilerek savaşın sona erdirilmesini isteyenlerin sayısını artırdı. Bu durum Avrupa için de maliyeti artırıyor. Bir yandan Ukrayna'ya ekonomik ve askeri destek için ödenecek fatura yükselirken, diğer yandan Ukrayna, savaşın başlamasından bu yana kaçan milyonlarca insanın yanı sıra yüzbinlerce Ukraynalı için de güvenli bir sığınak olarak görülmeye başlıyor.
Budapeşte’deki zirvenin yapılamayıp girişimin başarısız olması, diplomatik yolun güç dengelerinin esiri olmaya devam ettiğini ve gelecekteki herhangi bir anlaşmanın ancak tüm taraflar savaşı sürdürmenin maliyetinin potansiyel kazançlarından daha ağır bastığını fark ettiğinde sonuç vereceğini ortaya koydu. Rusya ve ABD’nin oyalanarak zaman kaybetmedikleri, aksine siyasi, ekonomik ve askeri güçlerini toplayarak ve felaketin eşiğinde oynayarak birbirlerine baskı uygulamaya çalıştıkları açık. Durum ne kadar ciddi olursa olsun Trump'ın başkanlığı döneminde alıştığımız gibi, yeni sürprizlerin yaşanması ihtimali de var. Örneğin, sadece Ukrayna'daki sorunları değil, güvenlik ve Dünya'daki yaşamın devamı ile ilgili sorunları da çözmek için Putin ile yeni bir zirve önerisiyle gelebilir. Çünkü Trump, istenen çözümlerin kendisine gelecek yıl Nobel Barış Ödülü için reddedilmeyecek bir adaylık kartı kazandırmasını umuyor.
*Bu analiz Şarku’l Avsat tarfından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.
لم تشترك بعد
انشئ حساباً خاصاً بك لتحصل على أخبار مخصصة لك ولتتمتع بخاصية حفظ المقالات وتتلقى نشراتنا البريدية المتنوعة
