Pentagon: Afgan ‘drone’ üretim programı, Taliban karşısında başarısız oldu

ABD ordusu tarafından Irak ve Afganistan’da kullanılan 10 metrelik kanatlara sahip ScanEagle uçağı (New York Times)

ABD Savunma Bakanlığı’nın (Pentagon) bir raporu, geçtiğimiz Perşembe günü Afgan kuvvetlere Taliban karşısında avantaj sağlamayı amaçlayan, 174 milyon dolarlık insansız bir hava aracı programını sert bir şekilde eleştirdi.
Afganistan’ın Yeniden İnşası Genel Müfettişliği (SIGAR) raporu, ScanEagle olarak bilinen programın başarısı için erteleme, gözetim eksikliği ve açık önlemlere değinirken, insansız hava aracı tarafından toplanan bilgileri askeri görev için kullanamayan Afgan kuvvetleri için yetersiz eğitim de dahil olmak üzere, programın karşı karşıya kaldığı birçok soruna dikkati çekti.
Raporda, “Bu gecikme ve programdaki zorluklar sonucunda Savunma Bakanlığı, programa yaptığı 174 milyon dolarlık yatırımın sonuçlarını takip etmek, anlamak ve iyileştirmek için gerekli bilgilere sahip değil” dedi.
Rapora yanıt olarak ise ABD’nin Afganistan’daki misyonu, programı savunurken, Afganistan ordusunun, askeri danışmanların yardımlarına ihtiyacı olduğunu belirtti. Misyon, insansız hava araçlarını (drone) kullanan kuvveleri dikkatli şekilde test ettiğini ve Batı standartlarına uymasa bile ekipmanların günlük olarak çeşitli faaliyetlerde kullanıldığını ifade etti.
ABD kuvvetleri, 2014 yılında Afganistan’dan geri çekilmeye başladığında ‘drone programı’, ABD Savunma Bakanlığı tarafından Afgan güçlerin eksikliklerini hafifletme ve savaş alanlarını gökyüzünden gözlemleyememesini telafi etme girişimi olarak biliniyordu.
Hava saldırıları ve genel keşif, 18 yıllık savaşın başlangıcından bu yana Afganistan’daki zorlu coğrafi bölgede hareket etmek ve saklanmak için gerilla tarzı taktikler kullanan Taliban savaşçılarıyla mücadelede son derece önemliydi.
ABD kuvvetleri, Taliban ile barış anlaşması kapsamında gelecek aylarda geri çekilmeyi tamamlamayı planlarken, azalan ABD ve uluslararası destek çerçevesinde Afgan ordusunun ayakta durabilmesi için ScanEagle gibi programların gerekli olduğu kanaatindeydi.
Ancak kısaltma ve tablolarla dolu yaklaşık 50 sayfalık rapor, ABD’nin savaş çabalarının tanıdık bir görüntüsünü çizdi. ScanEagle programı, ABD Savunma Bakanlığı tarafından finanse edilen ve Afgan güvenlik güçlerini Batı savaş gücü kapsamına dahil etmeyi amaçlayan yüzlerce kötü maceradan biri olarak biliniyor. 2005 yılından bu yana Pentagon, Afgan kuvvetler için ekipman ve diğer askeri programlara yaklaşık 47,5 milyar dolar harcadı.
ABD ordusunda eski bir çavuş olan ve ScanEagle programı eğitimini yürüten Ben Mill, 2016 yılında ABD ordusuna bağlı Stars and Stripes dergisine yaptığı açıklamada, “Afganları, bu görevi üstlenmeleri için eğitiyoruz” ifadelerini kullandı. Ancak Perşembe günü yayınlanan raporda, Afgan Ulusal Ordusu’nun, ScanEagle programını korumak için ABD hükümetinden sürekli bir finansal ve teknik desteğe ihtiyaç duyduğu ifade edildi.
Konuya ilişkin olarak imzalanan sözleşmeler, ABD Hava Kuvvetleri’nin ve ‘Boeing’ uçak üretim şirketinin bir yan kuruluşu olan Ansto şirketinin denetimine tabi. ScanEagle uçağı, 10 metrelik küçük kanatlara sahip bir insansız hava aracıdır ve Ripper gibi daha büyük ve daha fazla yükseklikten uçabilen silahlı insansız hava araçlarından daha az yeteneğe sahip. ABD ordusu hem Irak hem de Afganistan’da ScanEagle uçaklarını kullanıyor. ScanEagle’in ilk eğitim planı, 11 haftada 12 ile 20 Afgan öğrenciye küçük bir drone kullanma eğitimini kapsıyor. Ancak rapora göre söz konusu rakam, yaklaşık 1 yıl içerisinde 28 öğrenciye yükseldi. Yeni değişiklikler ise altı aylık bir İngilizce ve temel bilgisayar eğitimi vermeyi amaçlıyor. Rapor ayrıca, 2018 yılında program kapsamındaki kursiyerlerin yaklaşık yüzde 31’inin katılım göstermediğini ortaya koydu.
Rapora göre Afganistan ordusu, ScanEagle uçağını işletmek için eğitilmiş 87 uçağın 27’sini bünyesinde barındıramadı. Raporda ayrıca, ScanEagle kullanımı için ülke genelinde görevlendirilen 60 askerin 17’sinin, yıllık izin veya bilinmeyen sebeplerden dolayı görevlerinin başında olmadığı belirtildi.
Öte yandan ScanEagle ekipmanları da bir sorun haline dönüşürken, Afganistan’daki ABD’li yetkililer, Genel Müfettişlik Ofisine, Afgan Ulusal Ordusu’nun ‘sahip oldukları ekipmanların yerlerini bilip bilmediği ve bunları doğru şekilde kullanıp kullanmadığı’ hususunda endişeli olduklarını bildirdi.
Raporda, Afgan emniyet teşkilatlarının ‘şüpheli bir terör örgütüne 400 bin dolara satılması planlanan çalıntı bir ScanEagle uçağını da ele geçirdiği’ belirtildi.