Lübnan para birimi lbp’nin dün dolar karşısında yaşadığını sert düşüşün ardından ‘insan, yalnız ekmekle yaşamaz’ sözü Lübnanlıların çoğunun yaşadığı zorluklarla artık tam olarak uyumlu değil.
Devlet tarafından un sübvansiyonunun devam etmesi yeterli gelmezken maya, tuz, şeker, naylon poşet ve diğer geri kalan malzemelerin yanı sıra fırın işletmesinin maliyeti, jeneratörler için gereken mazot eksikliği ve işçi maaşları gibi birçok sorunlu konu başlığı bulunuyor.
Ekmek fiyatında yaşanan yeni artış krizin öncesi maliyetin üç katına çıkarken, günlük gıda tüketimi artık yeterli olarak alınamayacağından evin geçimini sağlayanlar arasında endişeler de artıyor.
Orta sınıf çöktü
Şarku’l Avsat, aileleri için geçimini sağlayanlardan oluşan bir örnek ve onların işlerini nasıl yönettiklerini içeren bir saha araştırması yoluyla Lübnan’da yaşanan sahnenin bazı özelliklerini ortaya koydu. Aşırı yoksulluk oranı ayda 3 milyon lbp’nin altındaki tüm gelirleri kapsayacak şekilde patlama yaşıyor.
Maaşları 5 milyon lbp’yi bulan orta sınıf da bu yoksulluk sınırına sürükleniyor.
675 bin lbp’lik asgari ücret aylık 34 ve günlük 1,15 ABD dolarına eşit. Böylelikle 3 milyon lira sayılan ortalama gelir ayda yaklaşık 150 veya günlük 3 dolara düşmüş oluyor. Ancak lbp’nin dolar kuru karşısında yaşadığı günlük sert düşüşler sebebiyle bu denklemler nihai değil. Daha da önemlisi, satın alma gücünden geriye kalanlar, yaşamsal hammadde kıtlığı ya da bunların tamamen kesintiye uğramasıyla ilgili. Lübnan halkının çoğunun ise büyükbaş, küçükbaş ve kümes hayvanları gibi “lüks” gıdaları terk ettiği çok açık.
Beş kişilik bir ailenin geçimini sağlayan bir yerel kaynak dedesinin Osmanlı dönemi ile Birinci Dünya Savaşı sırasında Lübnan’ı etkileyen kıtlık hikayesini kendilerine anlattığını ancak hali hazırda aynı durumu ve aynı hikayeyi kendilerinin de yaşadıklarını söyledi.
İsmini vermek istemeyen Lübnanlı, “Yalnız kahvaltı ücreti günlük gelirimin yarısı. Maaşım 3 milyon liradan biraz fazla ve evim de bana ait. Bu gelir krizden önce 2 bin dolardı. Aileme günde üç öğün yemek lüksünü, Sosyal Güvenlik Fonu tarafından sübvanse edilen ulaşım, giyim, elektrik ve ilaç için gerekli harcamaların kabul edilebilir limitini ve üç çocuğu devlet okullarında okutmanın düşük maliyetini karşılıyordu. Artık en fazla hafta sonu, bayram ve doğum günü gibi özel günlerde eğlence mümkün” şeklinde konuştu.
Kahvaltıyla ilgili konuştuğunda gözünden yaş damlayan Lübnanlı, “Yemek çeşitliliğini bir kenara bırakıp zahterli manuşi (kekik soslu zeytinyağlı pide) ve çayla yetinmeye karar verdikten sonra dolar kuru bununla yetinmeye de izin vermiyor. Bir manuşinin maliyeti, şeker ve çay masraflarıyla birlikte 10 bin lbp’ye yükseldi. Böylelikle kemer sıkma olayının maliyeti her sabah 50 bin lbp veya ayda 1,5 milyon lbp’ye yükselmiş oldu. Eşimle birlikte bu alışkanlığı bıraktığımız geçici bir çözüm bularak ekmekle yetiniyoruz. Öğle ve akşam yemeğinin de maliyeti artmaya devam ediyor, sanırım ikisinden de vazgeçme zamanı geldi” dedi.
Bu çarpıcı örnek Lübnanlıların gelir düzeyindeki yaşam standartlarını yansıtıyor. Gıda harcamalarını güvence altına alan biri çok kişi diğer ihtiyaçlarını karşılayamayabilir. Sübvansiyonlu ilaçların çoğu ise eksik ve hastane kapsamları yok denecek kadar azalıyor. Elektrik günlük olarak sınırlı hale gelirken, özel jeneratörlere abonelik maliyeti ise ayda yaklaşık bir milyon lbp’ye yükseldi ve bu fiyatın artması bekleniyor.
Başka bir Lübnanlı ise, “Benim gelirim yıllık yaklaşık yüz bin dolara eşitti ve biz bir aile olarak, yaz tatilinde yıllık turist seyahati de dahil olmak üzere gerçek lüks içinde yaşıyorduk. Hali hazırda aynı gelir yıllık 7 bin 500 dolara düştü bu da ayda 625 dolar demek. Daha da düşük gelire sahip olmadığım için şanslı olabilirim ama gerçek şu ki ailem ve ben asla iyi değiliz. Her türlü kemer sıkmayı denemeye, restoran ve kafelere gitmeyi iptal etmeye, alışık olduğumuz tüm harcamaları silmeyle uğraşıyorum. Bununla birlikte her ay gerekli olan gelirleri dağıtmakta başarısız oluyorum” dedi.
2019’dan bu yana Lübnan, benzeri görülmemiş bir ekonomik ve finansal krize tanık oluyor. Dolarda likidite eksikliği ve çoğu sektörün çöküşüne yol açan ulusal para biriminin değerinde rekor düşüş yaşandı. Beyrut Amerikan Üniversitesi’ndeki Kriz Gözlemevi, “Lübnan’ın başarısız devletler arasında düşme tehlikesi gerçek oldu. Beş yılda 36 sıra geriledikten sonra ülke, 2021’de 179 ülke arasında en başarısız 34 ülke arasında yer alıyor” dedi.
Lübnan’da yakıt krizinin devam etmesi ve dizel yakıt yetersizliği çok sayıda hayati sektör için tehdit oluşturuyor. Özellikle de hastane ve fırınlar stoklarının tükenmek üzere olduğu konusunda uyarılarda bulundu. Bu durum, devletin elektriği karne ile dağıtmasıyla birlikte yüzlerce hastanın hayatını riske atıyor.
