Londra, iktidara geldiği an Taliban ile çalışmaya hazır

Taliban, Pakistan sınırındaki önemli bir geçiş noktasını kontrol ediyor

Pakistan ile Spin Boldak sınır kapısına Taliban bayrağı çekildi (EPA)
Pakistan ile Spin Boldak sınır kapısına Taliban bayrağı çekildi (EPA)
TT

Londra, iktidara geldiği an Taliban ile çalışmaya hazır

Pakistan ile Spin Boldak sınır kapısına Taliban bayrağı çekildi (EPA)
Pakistan ile Spin Boldak sınır kapısına Taliban bayrağı çekildi (EPA)

Taliban dün, savaşçılarının Pakistan sınırında yer alan Spin Boldak Sınır Kapısı’nın kontrolünü ele geçirdiğini duyurdu. Pakistanlı bir yetkili, Taliban militanlarının Pakistan'ın Çaman ile Veş kasabaları arasındaki sınır kapısından Afgan hükümeti bayrağını indirdiğini bildirdi.
Reuters’ın haberine göre, Afganistan'ın güneyindeki Kandahar şehrinin güneyinde yer alan sınır kapısı, ülkenin her gün yaklaşık 900 kamyonun geçtiği en yoğun ikinci giriş noktası sayılıyor.
Kandahar'da yer alan kritik Veş sınır kasabasını ele geçirdiğini söyleyen Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahid, “Bununla birlikte, Spin Boldak, Chaman ve Kandahar gümrük noktaları arasındaki yollar kuvvetlerimizin eline geçti” ifadelerini kullandı.
Diğer yandan Afgan yetkililer hükümet güçlerinin Taliban savaşçılarını püskürterek geri çekilmeye zorladığını, Spin Boldak’taki sınır bölgesini kontrol ettiklerini söylerken siviller ve Pakistanlı yetkililer ise Taliban'ın Veş'teki sınır merkezleri kontrolünü ele geçirdiğini aktardı.
Son birkaç gün içerisinde Taliban; Herat, Ferah ve Kunduz'un kuzey ve batı illerinde bulunan diğer büyük sınır kapılarının kontrolünü ele geçirdi.
Afganistan Devlet Başkanı Eşref Gani'nin yardımcısı Emrullah Salih, Taliban'ın Kırgızlardan oluşan küçük bir etnik grup üyelerini İslam'a sarılmaya veya kuzey Bedahşan eyaletindeki evlerini terk etmeye zorladığını söyledi.

Bush: Afganistan'dan çekilmek hata
11 Eylül saldırıları ardından 2001 yılı sonbaharında ABD kuvvetlerini Afganistan'a gönderen eski ABD Başkanı George W. Bush, Almanya merkezli Deutsche Welle’ye verdiği röportajda NATO kuvvetlerinin Afganistan'dan çekilmesini bir hata olarak değerlendirerek “Afgan kadın ve kızları anlatılmaz bir zarar görecek. Bir hata yapılıyor. Bu azılı canavarlar tarafından katledilmeye terk edilecekler ve bu beni üzüyor” ifadelerini kullandı.

Taliban’dan Rusya'ya güvence
Rus haber ajansının dünkü haberine göre, Rusya Dışişleri Bakanlığı Moskova'nın Afganistan ve Taliban'ı çok geç olmadan bir geçiş koalisyonu hükümeti kurma konusunda ciddi müzakerelere başlamaya çağırdığını aktardı. Geçen hafta Moskova'yı ziyaret eden bir Taliban heyeti, radikal İslamcı grubun Afganistan topraklarının yüzde 85'inden fazlasını kontrol ettiğini açıklayarak, Afganistan'ın diğer ülkelere saldırı platformu olarak kullanılmasına izin vermeyecekleri konusunda Rusya'ya güvence vermişti. 
Rusya Dışişleri Bakanlığı ise Taliban Orta Asya'daki müttefiklerinin güvenliğine herhangi bir zarar verdiği taktirde bunun önemli sonuçlara yol açabileceğini açıkladı. 

İngiltere: Afganistan'da hükümete dahil olduğu taktirde Taliban’la çalışırız
Birleşik Krallık Savunma Bakanı Ben Wallace, Salı günü The Daily Telegraph gazetesinde yayınlanan röportajında, İngiltere’nin Afganistan'da hükümete dahil olduğu taktirde Taliban ile birlikte çalışabileceklerini belirtti. “Günün hükümeti ne olursa olsun, belirli uluslararası normlara uyması koşuluyla İngiliz hükümeti Taliban ile ilişki kuracaktır” ifadelerini kullanan Wallace, aynı zamanda Reuters’ın haberine göre Taliban'ın insan haklarına ciddi şekilde aykırı davranması durumunda bu ilişkiyi gözden geçirecekleri uyarısında bulundu.
Söz konusu röportajında Birleşik Krallık’ın Taliban ile çalışmasının tartışmalı olacağını kabul eden Wallace, “Taliban'ın umutsuzca istediği şey uluslararası tanınma. Ulusun inşasında finansman ve destek için bu gerekiyor. Barışa ortak olmadığınız taktirde tecrit riskiyle karşı karşıya kalırsınız. Tecrit, onları geçen sefer bulundukları yere götürdü” dedi. Aynı zamanda Taliban ve Afganistan Devlet Başkanı Eşref Gani'yi ülkeyi istikrara kavuşturma yönünde birlikte çalışmaya çağırdı.
ABD Başkanı Joe Biden yönetimi, Afganistan'da ABD ordusuna hizmet eden Afgan tercümanların Taliban'ın intikam alacağı korkusuyla canlarından endişe edildiği için yurtdışına tahliyesine başlandığını duyurdu. Beyaz Saray kaynakları, Müttefiklere Sığınak Operasyonu adlı bu planın ay sonu başlayacağını duyurdu. ABD yönetimi, ABD kuvvetlerinde hizmet vermiş Afgan tercümanları özel bir göçmen vizesi süreciyle ABD'ye getirmek için ticari uçaklar kiralıyor.



Mücteba Hamaney, babasının izinden giden dini lider Ali Hamaney’in oğlu

Orta düzey bir din adamı olan Mücteba Hamaney, Kum'daki muhafazakâr din adamlarından eğitim aldı (Reuters)
Orta düzey bir din adamı olan Mücteba Hamaney, Kum'daki muhafazakâr din adamlarından eğitim aldı (Reuters)
TT

Mücteba Hamaney, babasının izinden giden dini lider Ali Hamaney’in oğlu

Orta düzey bir din adamı olan Mücteba Hamaney, Kum'daki muhafazakâr din adamlarından eğitim aldı (Reuters)
Orta düzey bir din adamı olan Mücteba Hamaney, Kum'daki muhafazakâr din adamlarından eğitim aldı (Reuters)

İran’ın Dini Lideri (Rehber)Ayetullah Ali Hamaney'in oğlu olan Mücteba Hamaney, babasının başkanlık ettiği dini kurumlarda en etkili şahsiyetlerden biri ve ülkenin liderliğini devralması muhtemel adaylar arasında gösteriliyor.

Orta düzey bir din adamı olan Mücteba, Kum'daki muhafazakâr din adamlarından eğitim aldı. Hamaney'in 1989 yılından beri liderliğini yaptığı, İran'ı korumakla görevli Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) ile yakın ilişkileri olan muhafazakâr bir isim.

Huccetu’l-İslam unvanına sahip olan Mücteba (55), İran hükümetinde hiçbir resmi görevde bulunmadı. İranlı gözlemcilere göre babasının muhafızı olarak perde arkasında nüfuzunu kullandı.1979'da ABD destekli Şah'ı deviren bir ülkede, aile siyasetine herhangi bir atıfta bulunulmasını reddeden eleştirmenler ve Hamaney'in kendisinin aile veraseti fikrine karşı olduğunu ifade etmesi nedeniyle, rolü İran içinde tartışmalara neden oldu.

ABD yaptırımları

ABD Hazine Bakanlığı, 2019 yılında Mücteba Hameney’i yaptırımlar uygulanan kişiler listesine ekledi ve onun, babasının ofisinde çalıştığı dönem dışında hiçbir zaman seçilmediği veya atanmadığı halde resmi olarak en üst düzey isim olduğunu vurguladı.

Bakanlığın internet sitesinde, Hamaney'in bazı sorumluluklarını, DMO’nun yurtdışı kolu Kudüs Gücü ve Besic Güçleri komutanlarıyla yakın iş birliği içinde çalıştığı belirtilen Mücteba'ya devrettiği bildirildi.

Kaynaklar, 20 yıl boyunca Devrim Muhafızları ile yakın ilişkiler kurduğunu ve bu sayede siyasi ve güvenlik kurumlarında ilave nüfuz kazandığını belirtti. Mücteba, 2009 yılından bu yana, özellikle 2022 yılında ülkedeki katı kıyafet kurallarını ihlal ettiği iddiasıyla gözaltına alınan bir genç kızın polis nezaretindeyken ölmesi üzerine İran'ın dört bir yanında başlayan ayaklanmalar sırasında, protestocuların öfkesinin hedefi olmuştu.

Mücteba, rejimi destekleyen toplantılarda boy gösterdi, ancak kalabalığın önünde nadiren konuştu. 2024 yılında, Kum'da verdiği İslam hukuku derslerini askıya aldığını duyurduğu birçok kez paylaşılırken, bu açıklamanın nedenleri hakkında spekülasyonlar başladı.

Dini niteliklerin eksikliği

Babasına çok benzeyen Mücteba, siyah takke takıyor, bu da onun seyyidlerden olduğunu, yani ailesinin Hz. Muhammed'in soyundan geldiğini gösteriyor. Mücteba’yı eleştirenler, onun en yüksek liderlik pozisyonu için gerekli dini niteliklerden yoksun olduğunu söylüyorlar, çünkü Huccetu’l-İslam rütbesi, babasının ve İran İslam Cumhuriyeti'nin kurucusu Ruhullah Humeyni'nin ulaştığı Ayetullah rütbesinden daha düşük bir rütbedir.

Liderliğe giden yol

2007 yılında yazılan ve WikiLeaks tarafından yayınlanan bir Amerikan diplomatik telgrafında, üç İranlı kaynağın Mücteba'yı Hamaney'e ulaşmanın yolu olarak tanımladığı ve Mücteba'nın Batı ile iş birliğini tercih eden ve eski cumhurbaşkanları Muhammed Hatemi ve Hasan Ruhani gibi isimlerin temsil ettiği İranlı reformistlere karşı çıktığı belirtildi. Mücteba Hamaney’in 2005 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde muhafazakâr aday Mahmud Ahmedinejad'ın ani yükselişinin arkasında olduğu düşünülüyordu. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre 2005 seçimlerinde aday olan reformist din adamı Mehdi Kerrubi, o dönemde Hamaney'e bir mektup yazarak Mücteba’nın Ahmedinejad'ı desteklediğini iddia etti, ancak Hamaney bu iddiayı reddetti.

frgtyhu7
İran Dini Lideri Ali Hamaney (Reuters)

Mücteba, 2009 yılında yeniden aday olan ve tartışmalı seçimlerde ikinci kez göreve gelen Ahmedinejad’ı bir kez daha destekledi. Seçim sonuçlarının duyurulmasıyla hükümet karşıtı protestolar başladı. Protesto gösterileri, Besic ve diğer güvenlik güçleri tarafından şiddetle bastırıldı.

Bir diğer detay olarak Mücteba’nın eşi, eski parlamento başkanı ve en önde gelen muhafazakârlardan biri olan Gulam Ali Haddad Adil'in kızıdır.

Mücteba Hameney, 1969 yılında Meşhed şehrinde doğdu ve Şah'a karşı muhalefet hareketini yöneten babasının yanında büyüdü. Gençliğinde de İran-Irak savaşına katıldı.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.