Vakalar artıyor: Çocukları okula göndermeli miyiz?

Pakistan'da bir öğretmen, okula dönen çocukların ateşini ölçüyor (AFP)
Pakistan'da bir öğretmen, okula dönen çocukların ateşini ölçüyor (AFP)
TT

Vakalar artıyor: Çocukları okula göndermeli miyiz?

Pakistan'da bir öğretmen, okula dönen çocukların ateşini ölçüyor (AFP)
Pakistan'da bir öğretmen, okula dönen çocukların ateşini ölçüyor (AFP)

ABD Pediatri Akademisi verilerine göre, ülkede son iki hafta içinde yaklaşık 500 bin yeni vaka kaydedilirken, enfeksiyon sayısı son zamanlarda artış gösterdi. Yeni vakalar artarken, okulların açılmasıyla birlikte çocuklar arasında koronavirüse (Kovid-19) yakalanma tehlikesi de artmış durumda. Bu rakam geçtiğimiz Temmuz ayının başından bu yana yüzde 240’lık bir atış anlamına geliyor. ABD’de çocuklar artık ülke çapındaki tüm yeni vakaların yüzde 29’unu oluşturuyor. 12 yaşın altındaki çocuklarda çok sayıda yeni vaka kaydedildi. Bu yaş grubu aşı yapılan yaş sınırının altında kalıyor.
Tüm bunlar, birçok ülkede öğrencilerin yüz yüze eğitim için okula dönmesinden kaynaklanıyor. Ebeveynlerin büyük çoğunluğu okulların güvenli olup olmadığını sorguluyor. Ayrıca akıllarında şu sorular dönüp duruyor: Gerekli halk sağlığı önlemlerine uymazlarsa ne olur? Ebeveynler, çocuklarının okula gitmesini engellemeli mi, yoksa riskleri azaltmaya yardımcı olacak başka yollar var mı?
Bu soruları yanıtlayan Washington Üniversitesi Milken Enstitüsü Halk Sağlığı Okulu yöneticisi ve Sağlık Politikaları Prof. Dr. Leana Wen CNN’e önemli açıklamalar yaptı.
Sınıfların koronavirüs açısından güvenli olup olmadığı konusunda Wen, “Birçok çalışma, okulların ‘çok katmanlı bir strateji’ kullanmak için halk sağlığı yönergelerini izlemeleri durumunda çevreye kıyasla virüsün bulaş riskinin daha düşük olduğunu göstermiştir” dedi.
Sözlerine devam eden Wen, bu katmanlı koruma yönteminin kışın dışarıda hava soğuk olduğunda kıyafet giyilmesine benzer bir şekilde düşünülmesi gerektiğini söyledi. Dr. Leana, “Vücudumuzu sıcak tutmak için birden çok katmana ihtiyacımız var. Bir katmanı kaldırırsak, ek katmanlar eklememiz gerekir. Çok soğuk olduğunda, daha fazla katmana ihtiyacımız var. Hepsi birlikte çalışır. Ne kadar çok katman olursa o kadar ısınırsınız” şeklinde konuştu.
Okulları güvende tutmaya yardımcı olabilecek farklı katmanlardan birinin, tüm kişilerin gerekli aşıları yaptırması olduğunu söyleyen Dr., diğer gerekli katmanın testten geçmek olduğuna işaret etti. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, aşılanmamış çocukların haftalık olarak test yaptırmasını öneriyor.
Modern havalandırma, maske takmak ve elleri düzenli olarak yıkamak enfeksiyonun yayılmasını önlemeye yardımcı olur.
Çocuklarının okulu virüsün kolayca bulaştığı ve böyle bir önlemin bulunmadığı bir bölgedeyse velilerin ne yapmaları gerektiği sorulduğunda, “Bu, veliler, öğrenciler ve öğretmenler için zor bir durum. Okulları daha güvenli hale getirmek için ne yapılması gerektiğini biliyorlar. Bana kalırsa onları bu araçlardan yoksun bırakmak mantıksız” şeklinde konuştu.
Dr. Wen, “Ancak, ebeveynler bu konuda çaresiz değil. Aileleri çocuklarının okulundaki diğer ebeveynlerle konuşmalarını tavsiye ediyorum. Sayıların gücü söz konusu. Endişelerinizi ifade etmek için yönetimle konuşup, katmanlı koruma kavramını hatırlatmayı deneyebilirsiniz. Maske takma zorunluluğu herhangi bir nedenle yasaklanmışsa başka önlemler alınabilir mi? Örneğin, okul tüm öğrenciler için haftalık bir test sağlayabilir mi? sorularını sorabilirsiniz” dedi.
Anne babaların kaygı duymaları ve çocuklarını okuldan almaları gereken aşama ile ilgili olarak Wen, bu konuda herkese uyacak tek bir cevabın olmadığını söyledi. Dr. Wen, “Ebeveynleri, çocuklarının ve ailelerinin sağlığını düşünmeye çağırıyorum. Çeşitli alternatifler bulunuyor. Çocuklarınızı, kendiniz eğitebilirsiniz. Böylece diğer riskler azaltılabilir. Fakat çocuğunuzun şahsen okula gitmesini gerektiren yerel veya ulusal yasalar, sanal veya evde eğitimin mümkün olmadığı durumlarda da olabilir” ifadelerini kullandı.
Sağlık Politikası Profesörü, “Çocuğunuz genel olarak sağlıklıysa ve sizinle birlikte yaşayan herkes tam bir şekilde korunuyorsa, çocuğunuz ve evinizdeki diğer kişilerin sağlığını önemseyin. Bu koşullar, çocuğunuzun zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahip olması veya özellikle risk altında olan bir aile üyeniz olması durumundan farklıdır. Tabii ki, çocuğunuz 12 yaşında veya daha büyükse, onu ve ailenin geri kalanını korumak için aşı yaptırmak çok önemlidir” dedi.
Wen, alternatiflere bakılması gerektiğini belirtirken, uzmanlar, birçok ebeveynin çalışmak zorunda olduğu için yüz yüze eğitimin gerekli olduğunu belirtiyor. Online eğitim, dünyadaki tüm okullarda sunulamazken, birçok ebeveyn, çocuklarını daha fazla güvenlik önlemi sunan bir okula gönderme seçeneğine sahip olamayabiliyor.  
Wen ayrıca, çocukların yüz yüze etkileşim olmadan eğitimde gerçekten zorlandıklarını açıkladı.
Dr. Leana Wen, “Evet, çocuğunuzu okuldan almanın riski azaltabileceği doğrudur. Ama bu, son çare olmalı. Okul birçok ebeveyn ve çocuk için gerekli olduğundan, bunun yerine azaltmaya çalışabileceğiniz diğer riskleri görmelisiniz” şeklinde konuştu.



5 soruda 2025'in en şiddetli güneş patlaması

Güneş patlamaları, Güneş Sistemi'ndeki en güçlü patlamalardır (NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi)
Güneş patlamaları, Güneş Sistemi'ndeki en güçlü patlamalardır (NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi)
TT

5 soruda 2025'in en şiddetli güneş patlaması

Güneş patlamaları, Güneş Sistemi'ndeki en güçlü patlamalardır (NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi)
Güneş patlamaları, Güneş Sistemi'ndeki en güçlü patlamalardır (NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi)

Üç güçlü güneş patlamasından salınan maddeler halihazırda Dünya'ya doğru geliyor. Ancak endişelenmenize gerek yok.

Uzmanlar ayrıca güçlü bir jeomanyetik fırtına uyarısında bulunuyor. Bu tür olaylar iletişim sistemlerinde aksamalara yol açabileceği için tamamen zararsız sayılmaz.

Öte yandan güneş patlamaları, kuzey ışıklarına yol açarak gökyüzünü yeşil, kırmızı, mor renklere boyayacak. 

Bu patlamaların oluşturabileceği teknik etkilerden, kuzey ışıklarının nerelerden izlenebileceğine kadar 2025'in en güçlü güneş patlamasına dair tüm detayları derledik.

Güneş patlaması nedir?

Güneş patlaması, isminden de anlaşılabileceği gibi Güneş'teki ani enerji patlamaları anlamına geliyor.

Genellikle, yıldızın manyetik alan çizgilerinin yoğunlaşmasıyla oluşan daha soğuk bölgelerini ifade eden güneş lekelerinde ortaya çıkıyorlar. Buralarda depolanan enerjinin aniden serbest kalmasıyla ortaya çıkan güneş patlamaları birkaç dakikadan birkaç saate kadar sürebilir.

5 kategoriye ayrılan bu olayların en düşük seviyesi olan A, genellikle Dünya'da pek bir etki yaratmaz. Onu takip eden B, C ve M sınıflarının etkisi giderek artarken en üst sırada X kategorisi bulunuyor. Her bir kategori arasında şiddet 10 kat artıyor.

Günlerdir son derece aktif olan AR4274 güneş lekesi, 9 Kasım Pazar günü X1.7, 10 Kasım Pazartesi de X1.2 patlamalarına yol açtı. 

Dün yaşanan ve diğerlerinden 5 kat daha büyük olan X5.1 ise 2025'in bugüne kadarki en güçlü ve Ekim 2024'ten bu yana en yoğun güneş patlaması. 

ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA), X5.1'in dün (11 Kasım) TSİ 13.00'de zirveye ulaştığını bildirdi. 

Jeomanyetik fırtına nasıl oluşuyor?

Bu patlamaların her birine taçküre kütle atımı (TKE) eşlik ediyor. TKE, çok büyük miktarlarda güneş maddesinin, plazma halindeki büyük baloncuklar halinde atılmasını ifade ediyor.

Dünya bu atımların rotasına denk geldiğinde şiddeti G1'den G5'e kadar değişen jeomanyetik fırtınalar gerçekleşebiliyor.

Bu olay Güneş'ten salınan yüklü parçacıkların Dünya'nın atmosferiyle etkileşime girmesi sonucu meydana geldiğinden, gezegenin manyetik alanını etkileyerek birtakım sorunlara yol açabiliyor.  

NOAA, Dünya'ya doğru yol alan TKE'lerin G4 seviyesinde şiddetli bir fırtınaya yol açacağını öngörüyor.

cvsd
20 yıldır görülen en şiddetli jeomanyetik fırtınanın yaşandığı Mayıs 2024'te, kuzey ışıkları Almanya semalarını aydınlatmıştı (AP)

Aslında buradaki kritik nokta, bu üçlüdeki her bir TKE'nin, kendisinden önce salınandan daha hızlı hareket etmesi. 

Bunlar kendisinden önce gerçekleşen, daha yavaş bir TKE'yi yakaladığında "yamyam TKE" denen bir olay sonucu birleşerek etkilerini artırabiliyor. Mayıs 2024'te yaşanan G5 seviyesindeki fırtınaya da böyle bir olay yol açmıştı.

Bilim insanlarının mevcut modellerine göre X1.7, X1.2 ve X5.1 tam Dünya'ya ulaştıkları zaman birleşecek. 

Yetkililer TKE'nin bugün gezegene ulaşmasını bekliyor.

İletişim sistemleri nasıl etkilenecek?

Jeomanyetik fırtınalar iletişim sistemlerinde problemlere neden olabiliyor. Ayrıca uydular gibi, Dünya'ya yakın uzaydaki nesneleri de etkileyebiliyorlar.

Bu son patlama da Afrika ve Avrupa genelinde güçlü (R3 seviyesinde) radyo kesintilerine ve Dünya'nın aydınlık tarafındaki yüksek frekanslı radyo iletişimlerinde aksamaya yol açtı.

G4 seviyesindeki bir fırtınanın elektrik şebekelerinde ve GPS sistemlerinde de arızalara yol açması muhtemel.

Kuzey ışıkları nereden izlenebilecek?

Güneş patlamaları ve jeomanyetik fırtınanın daha keyifli bir yanı da var. Yıldızdan salınan maddelerin Dünya'nın atmosferiyle etkileşime girmesi sonucu aurora diye de bilinen kuzey ışıkları oluşuyor.

Kuzey ışıkları salı gecesi ABD'nin çeşitli yerlerinde görüldü bile. Ülkenin Alaska, Washington, Iowa gibi kuzey eyaletleri önümüzdeki bir-iki gece boyunca auroraları en rahat izleyecek bölgeler arasında.

df
Kuzey ışıkları, ABD'nin Nevada eyaleti gibi bölgelerinde dün gece görüldü (NWS Reno/X)

Ancak fırtınanın şiddeti nedeniyle kırmızı ve yeşil tonlardaki ışıkların güney eyalatlerde de görülmesi bekleniyor.

Uzmanlar Türkiye'nin ışık kirliliğinin az olduğu, Karadeniz ve Trakya bölgelerinde de kuzey ışıklarını izlemenin mümkün olabileceğini söylüyor.

Güneş patlamaları neden sıklaştı?

Son dönemlerde güneş patlamaları ve kuzey ışıkları haberlerine daha sık rastladığınızı fark etmiş olabilirsiniz.

Bu durum, Güneş'in 11 yıllık döngüsünün zirve noktasına, yani solar maksimuma ulaşmasından kaynaklanıyor. Normalden daha uzak yerlerde kuzey ışıkları görülmesinin nedeni de bu.

Solar maksimumda güneş lekelerinin sayısı arttığı için patlama yaşanma ihtimali de yükseliyor.

NASA'ya göre, solar maksimuma Ekim 2024'te resmen ulaşıldı. Ancak uzmanlar yüksek aktivite döneminin hâlâ devam ettiğini belirtiyor. 

Yararlanılan Kaynaklar: Space.com, Live Science, Science Alert, Evrim Ağacı, CNN, ABC, NOAA, ESA, Sözcü


Orlando Bloom'un, eski nişanlısının kılığına giren oyuncuyla fotoğrafı dikkat çekti

Orlando Bloom ve Katy Perry, 9 yıllık birlikteliğin ardından ayrıldıklarını temmuzda duyurmuştu (AP)
Orlando Bloom ve Katy Perry, 9 yıllık birlikteliğin ardından ayrıldıklarını temmuzda duyurmuştu (AP)
TT

Orlando Bloom'un, eski nişanlısının kılığına giren oyuncuyla fotoğrafı dikkat çekti

Orlando Bloom ve Katy Perry, 9 yıllık birlikteliğin ardından ayrıldıklarını temmuzda duyurmuştu (AP)
Orlando Bloom ve Katy Perry, 9 yıllık birlikteliğin ardından ayrıldıklarını temmuzda duyurmuştu (AP)

Orlando Bloom, Cadılar Bayramı partisinde eski nişanlısı Katy Perry kılığına girmiş bir oyuncuyla poz verince şaşkınlık yarattı.

48 yaşındaki Bloom, 32 yaşındaki Rachel Lynn Matthews'un paylaştığı bir fotoğrafta iskelet kostümüyle poz verirken görüldü. Matthews ise Perry'nin nisanda Blue Origin'le uzaya yaptığı yolculukta giydiğine benzer mavi bir tulum giymiş ve siyah bir peruk takmıştı.

Cadılar Bayramı'ndan bir başka fotoğrafta Matthews, 41 yaşındaki Perry'nin uzaya yaptığı 11 dakikalık tartışmalı uçuştan döner dönmez yeri öptüğü o meşhur anı yeniden canlandırdı. Oyuncu fotoğrafın üstüne "UZAYI ELE GEÇİRİN!!" diye yazdı.

Bloom ve Ölüm Günün Kutlu Olsun'la (Happy Death Day) tanınan oyuncunun çıktığına dair söylentiler dolaşırken, Vas J. Morgan ve Michael Braun'un Los Angeles'taki yıllık Cadılar Bayramı partisinde birlikte fotoğraf çektirmelerinden önce tanıştıklarına dair hiçbir kanıt yok. Bloom'un temsilcileri, The Independent'ın yorum talebine yanıt vermedi.

Bloom ve Perry, 9 yıllık ilişkinin ardından ayrıldıklarını temmuzda yaptıkları ortak bir açıklamayla duyurmuştu.

FVG
Orlando Bloom, eski nişanlısı Katy Perry gibi giyinen oyuncu Rachel Lynn Matthews'la birlikte bir Cadılar Bayramı partisinde görüntülendi (rachellynnmatthews/Instagram)

Açıklamada, "Temsilciler, Orlando ve Katy'nin son birkaç aydır ilişkilerini değiştirdiğini ve ortak ebeveynliğe odaklandığını doğruladı" ifadeleri yer almıştı.

"Kızlarını sevgi, istikrar ve karşılıklı saygıyla büyütmek her zaman öncelikleri olduğu ve olacağı için aile olarak birlikte görülmeye devam edecekler" denmişti. Çift, kızları Daisy Dove'u 2020'de kucağına almıştı.

Ayrılığın ardından Perry, dünya çapındaki Lifetimes Turnesi'nin sonlarına yaklaşırken, eski Kanada Başbakanı Justin Trudeau'yla çıkmaya başladı. Bu beklenmedik çiftle ilgili ilişki dedikoduları ilk kez, temmuzda Montreal'deki bir restoranda birlikte yemek yerken görüntülenmelerinden sonra ortaya atılmıştı.
 

FG
Oyuncu Rachel Lynn Matthews, Katy Perry'nin nisanda uzaya yaptığı kötü şöhetli gezideki kılığına girdi (rachellynnmatthews/Instagram)

İkili geçen ay Perry'nin yatında öpüşürken görüntülendikten sonra, Paris'te çıktıkları bir randevu gecesi el ele tutuşarak kamuoyuna ilişkilerini ilan etmiş oldu.

Perry, turnesi sırasında Londra'da sahne alırken ilişkisine gönderme yaparak kalabalığa şöyle seslenmişti: 

Londra, İngiltere, bütün günü işte ve okulda geçirdikten sonra pazartesi gecesi böyle mi oluyorsunuz? Sürekli İngilizlere aşık olmama şaşmamalı... Ama artık durum değişti.

VFB
Katy Perry, uzaya yaptığı 11 dakikalık uçuştan döndüğünde yeri öpmüştü (Blue Origin/YouTube)

Trudeau, 18 yıllık eşinden ayrıldığını Ağustos 2023'te duyurmuştu. Önceki aylarda, 10 yıllık görev süresinin ardından Kanada liderliği görevinden istifa etmişti.

Ne Trudeau ne de Perry ilişkileri hakkında kamuoyuna açıklama yaptı. Ancak politikacı bu yılki Cadılar Bayramı'nda, süperstarın 2015 Super Bowl devre arası şovundan sonra viral olan "soldaki köpekbalığı" kostümünü giyerek performansına atıfta bulundu. 

Independent Türkçe

 


Game of Thrones'un yaratıcılarından: Yeni diziye övgü yağıyor

ABD Başkanı James Garfield'ı canlandıran 51 yaşındaki Michael Shannon, Sığınak (Take Shelter) ve Suyun Sesi (The Shape of Water) gibi ödüllü filmlerdeki rolleriyle tanınıyor (Netflix)
ABD Başkanı James Garfield'ı canlandıran 51 yaşındaki Michael Shannon, Sığınak (Take Shelter) ve Suyun Sesi (The Shape of Water) gibi ödüllü filmlerdeki rolleriyle tanınıyor (Netflix)
TT

Game of Thrones'un yaratıcılarından: Yeni diziye övgü yağıyor

ABD Başkanı James Garfield'ı canlandıran 51 yaşındaki Michael Shannon, Sığınak (Take Shelter) ve Suyun Sesi (The Shape of Water) gibi ödüllü filmlerdeki rolleriyle tanınıyor (Netflix)
ABD Başkanı James Garfield'ı canlandıran 51 yaşındaki Michael Shannon, Sığınak (Take Shelter) ve Suyun Sesi (The Shape of Water) gibi ödüllü filmlerdeki rolleriyle tanınıyor (Netflix)

Netflix'te yayına giren yeni mini dizi, izleyiciler tarafından "sürükleyici" diye tanımlanarak övgü yağmuruna tutuluyor. 

Succession'la tanınan Matthew Macfadyen ve iki kez Oscar'a aday gösterilen Michael Shannon'ın başrolünde yer aldığı Death by Lightning, eski ABD Başkanı James Garfield'ın suikastını gerçek olaylara dayanarak dramatize ediyor.

Geçen hafta platforma eklenen dönem dizisi, Amerika tarihinin pek bilinmeyen çarpıcı bir olayını merkezine alıyor. 

Netflix, 18 yaş altı izleyiciler için uygun olmadığını vurguladığı mini dizinin konusunu şöyle özetliyor:

Bu dizi, adı sanı duyulmamış biriyken ABD'nin 20. başkanı olan James Garfield'ın ve ona suikast düzenleyen Charles Guiteau'nun hikayesini anlatıyor.

Dizi, Candice Millard'ın büyük ses getiren kitabı Destiny of the Republic: A Tale of Medicine, Madness and the Murder of a President'tan (Cumhuriyetin Kaderi: Tıp, Delilik ve Bir Başkanın Öldürülüşünün Hikayesi) yoğun şekilde yararlanıyor.

4 bölümlük mini dizi, iki farklı anlatı üzerinden ilerliyor: Michael Shannon'ın canlandırdığı Garfield'ın mütevazı başlangıcından Beyaz Saray'a uzanan yükselişi ve Matthew Macfadyen'ın hayat verdiği Guiteau'nun giderek şiddetlenen, paranoyak ve ölümcül bir saplantıya sürüklenmesi.

Yapımcı koltuğunda Game of Thrones'un yaratıcısı David Benioff ve D.B. Weiss'ın oturduğu mini dizi, hem izleyicilerden hem de eleştirmenlerden büyük övgü aldı. 

Sosyal medyada bir izleyici, "harika bir dizi" diye nitelediği yapımla ilgili şöyle yazdı: 

Michael Shannon veya Shea Wigham'ın olduğu hiçbir yapım kötü olmadı.

Eleştirmenler de dizinin yalnızca 4 bölüm sürmesi sayesinde temposunu hiç düşürmediğini, "sürükleyici, etkili ve yormayan" bir anlatıya sahip olduğunu belirtiyor. Bir eleştirmenin yorumu şöyle:

Dizi yapımcıları dikkat: Bazen az çoktur. Güçlü anlatım, yıldırım gibi çarpabilir.

Independent Türkçe, Metro, Express