Türkiye, İdlib’e askeri takviyede bulunurken, Rusya, Suriye’nin kuzeybatısındaki saldırılarına hız verdi

Hmeymim’deki savaş uçakları İdlib kırsalına yönelik bombardımanlarını artırdı.

Suriye topçu saldırılarının İdlib’in güneyinde neden olduğu yıkım. (Şarku’l Avsat)
Suriye topçu saldırılarının İdlib’in güneyinde neden olduğu yıkım. (Şarku’l Avsat)
TT

Türkiye, İdlib’e askeri takviyede bulunurken, Rusya, Suriye’nin kuzeybatısındaki saldırılarına hız verdi

Suriye topçu saldırılarının İdlib’in güneyinde neden olduğu yıkım. (Şarku’l Avsat)
Suriye topçu saldırılarının İdlib’in güneyinde neden olduğu yıkım. (Şarku’l Avsat)

Suriye rejim güçleri, muhaliflerin kontrol ettiği alanları ele geçirmeye yönelik hamlelerine devam ederken Türkiye, İdlib’e askeri takviyede bulunarak kendine ait askeri gözlem noktalarında konuşlanan güçler arasında yer değişikliği yaptı.
Türk kaynakları, 4 binden fazla askerinin operasyon hattı boyunca konuşlandırıldığını, aralarında tankların da bulunduğu 500 aracın bölgeye nakledildiğini aktardı.
Rus kaynakları daha önce yatıkları açıklamalarda Türk üslerinin arttığını, sayının mart ayında İdlib’de imzalanan ateşkes anlaşması çerçevesinde Türkiye ve Rusya arasında uzlaşı sağlanan ‘güvenli koridor’ sınırlarının güneyinde 11’den 27’e yükseldiğini bildirmişti.
Rejime bağlı hava kuvvetleri İdlib’e, muhaliflerin kontrolündeki bölgelere saldırılarını artırırken Rusya da hava operasyonlarına hız verdi. Türk yetkililer söz konusu hamleleri, Astana’da İran’ı da kapsayacak üçlü zirvenin yanı sıra Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında 29 Eylül’de Soçi’de gerçekleşecek olan görüşme öncesinde Moskova’nın baskısı olarak değerlendirdi.
Ankara, Rusya ve Suriye savaş uçaklarının son haftalarda İdlib’deki hedeflere düzenlediği yoğun saldırıların, Mart 2020 anlaşmasından bu yana bölgede hakim olan sakinlikten sonra geldiğine dikkat çekti. Söz konusu sakinlik, Suriye rejim güçlerinin İdlib’de 27 Şubat 2020 tarihinde Türkiye’ye ait bir askeri noktaya saldırısının ardından oluşmuştu. İdlib’deki Rus hava saldırılarındaki ani artış, Moskova’nın baskı çabalarının yanı sıra Afganistan meselesinin gündemin üst sırasına yerleşmesinden kaynaklandığı belirtiliyor.
Rus hava saldırılarının artması ve geçen hafta 3 Türk askerinin şehit edilmesinin ardından İdlib’den Türkiye topraklarına yeni bir göç dalgasının yaşanması endişesi hakim.
Rusya, geçen yılın mart ayında imzalanan ateşkes anlaşmasından bu yana yaşanan her gerginlikte Heyetu Tahrir’uş Şam’a (HTŞ) unsurlarını hedef alıyor.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR) 23 Eylül’de yaptığı açıklamada, İdlib’deki çatışmasızlık alanlarında Rusya’nın hava saldırılarının yinelendiğini ve Rus savaş uçaklarının bölgeye 5 hava saldırısı düzenlediğini bildirdi. SOHR’a göre saldırılardan üçü İdlib’in güney kırsalına, Cebel Zaviye’de bulunan Horş Benin’deki bölgeleri ve şehrin kuzeyindeki Maarat Misrin yakınlarına yapıldı. Açıklamada  kayıplar hakkında bilgi verilmedi.
Rusya, İdlib’e 136, Lazkiye’ye 25, Hama kırsalına 2 ve Halep vilayetindeki noktalara 18 olmak hava saldırı düzenledi. Böylece Rusya’nın Suriye’nin kuzeybatısındaki çatışmasızlık bölgelerine düzenlediği hava saldırısı sayısı 181’e yükseldi.
Ulusal Kurtuluş Cephesi Sözcüsü Yüzbaşı Naci Mustafa, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada Suriye’nin kuzeybatısındaki silahlı muhalif grupların, İdlib’de ve ülkenin kuzeybatısında, muhaliflerin kontrolündeki bölgelerde rejim güçleri ve İranlı milisler tarafından düzenlenmesi muhtemel yeni saldırılara karşı koymak için gerekli askeri planları geliştirmeye başladıklarını bildirdi.
Yüzbaşı Naci Mustafa açıklamasında şunları aktardı:
“İlk plan, Kürt Dağı’ndan başlayarak Cebel Zaviye ve İdlib’in güney kırsalından geçerek Halep kırsalına ulaşan hatlar boyunca muhalif grupların, rejim güçlerinin farklı ağır silahlar kullanan kaynaklarına doğrudan yanıt vermesidir. Hama’nın batısında rejim güçlerine ait Curin, Mirza ve el-Bahsa kampları çok sayıda füze ve ağır top mermileriyle bombalandı. Halep kırsalında 46. Alay bombalanırken, İdlib kırsalındaki Serakib ve Han es-Sabil’deki rejim güçlerinin Kafr Nabl ve diğer kamplarına da bombalı saldırılar düzenlendi. Sonraki plan, her zamankinden daha fazla ateşle karşılık vermeyi içeriyor. Askeri üsler ve ana operasyon odaları gibi rejim tarafından stratejik olarak kabul edilen alanlar da dahil olmak üzere askeri bölgelerin büyük kısmı hedef alınacak.”
İdlib’deki insan hakları aktivisti Muhammed el-Yasin de şu açıklamalarda bulundu:
“Rusya’nın Türkiye ile İdlib’e yönelik anlaşmalarından kaçmak ve anlaşmayı ihlal etmek için uğraştığı ortaya çıktı. Bu durum, gerilim sürecini, Cebel Zaviye ve Suriye’nin kuzeybatısındaki bölgelere yapılan yoğun Rus hava bombardımanlarını, Lazkiye ve Halep kırsalındaki Kabinah bölgelerinin yanı sıra rejim güçleri ve İran milisleri tarafından İdlib’in güneyindeki Cebel Zaviye’deki tüm köy ve kasabaları hedef alan topçu ve füze saldırılarını açıklıyor. Bu saldırılarla eş zamanlı olarak son birkaç gündür başta Hama’nın batısındaki Curin olmak üzere Serakib, Kafr Nabl ve Maarat Numan kamplarına askeri takviyeleri yapılıyor.”

 


Sudan'daki İslamcılar, Dışişleri Bakanlığı'nın ‘dengeli’ tutumunun aksine İran ile ‘direniş bayrağını’ yükseltiyor

Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)
Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)
TT

Sudan'daki İslamcılar, Dışişleri Bakanlığı'nın ‘dengeli’ tutumunun aksine İran ile ‘direniş bayrağını’ yükseltiyor

Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)
Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)

Sudan'daki ordu yanlısı ittifakın İsrail ve İran arasındaki savaşa ilişkin tutumu ‘sessiz ve gürültülü’ arasında değişti. Dışişleri Bakanlığı kısa bir tepki göstererek, saldırıyı uluslararası barış ve güvenliğe yönelik bir tehdit olarak tanımladı ve derhal durdurulması için acil önlemler alınması çağrısında bulundu. Bu, bazılarının ‘dengeli’ olarak nitelendirdiği diplomatik bir tutumdu.

Ancak Müslüman Kardeşler'in Sudan kolu olan İslami Hareket, İran'a koşulsuz desteğini ilan etti ve İsrail'i caydırmak için ‘direniş bayrağını yükseltme’ ve ‘İslami bir cephe’ kurma çağrısında bulundu.

Genel Sekreter Ali Ahmed Karti tarafından imzalanan resmî açıklamaya göre İslami Hareket, İsrail karşısında İran'a koşulsuz desteğini ilan etti ve İslam dünyasındaki İslami hareketleri ‘sessizliklerini bozmaya, seslerini yükseltmeye ve tabanlarını bu Siyonist zorbalığa karşı birleşmek üzere harekete geçirmeye’ çağırdı.

‘Direniş bayrağını yükseltme’ ve ‘birleşik bir İslami cephe’ oluşturma çağrısında bulunan Karti, “Siyonist varlık sadece güç dilinden anlar ve onun projesi ancak ulusun birliği ve sadık evlatlarının silahlarıyla yenilgiye uğratılacaktır” dedi.

csdfvg
Bera bin Malik Tugayları Komutanı el-Misbah Talha, Sudan Ordusu Komutan Yardımcısı Yaser el-Ata'nın yanında duruyor. (Facebook)

İslamcı aktivistler, başta Hızlı Destek Kuvvetleri'ne (HDK) karşı savaşta ordunun yanında savaşan Bera bin Malik Tugayları Komutanı el-Misbah Talha olmak üzere bu çağrıya hızla yanıt vererek İran'ın yanında savaşmaya hazır olduklarını duyurdular.

Sudan Dışişleri Bakanlığı yaptığı kısa açıklamada, İran'a yönelik saldırıyı uluslararası barış ve güvenliğe yönelik ciddi bir tehdit olarak kınadı ve Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'ni İsrail saldırganlığını derhal durdurmak için acil önlemler almaya çağırdı. Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan başkanlığındaki Egemenlik Konseyi ise alışılmadık bir şekilde sessiz kaldı.

Bu tutumlar, orduya sadık aktivistler, savaşın durdurulmasını savunanlar ve HDK destekçileri arasında bir tartışmaya yol açtı. Bazıları Dışişleri Bakanlığı'nın tutumunu ‘dengeli’ olarak nitelendirirken diğerleri ise İslami Hareket'in tutumunu bir ‘cihat’ ilanı olarak tanımladı.

fgbhjukı
Eski Devlet Başkanı Ömer el-Beşir, devrilmesinin ardından yargılandığı duruşma sırasında (Facebook)

Aktivist Dr. Azzam Abdullah, Dışişleri Bakanlığı'nın açıklamasının ‘nispeten keskin olsa da dengeli’ olduğunu söyledi. Abdullah, “Yetkili ben olsaydım, sessiz kalır ve iç meselelerimle ilgilenirdim. Şayet bir açıklama yapmak zorunda kalsaydım, kendimi kınama ve itidal çağrısıyla sınırlardım” ifadelerini kullandı.

Dr. Abdullah, İhvan ve cihatçı örgütlerin tutumlarının ülkedeki durum üzerindeki etkisi konusunda uyarıda bulunarak, “Bera bin Malik Tugayları Komutanı’nın tutumu Sudan'ın aleyhine olacak” dedi.

Sosyal medya fenomeni Muhammed Halife, İslamcıların ve Bera bin Malik Tugayları Komutanı’nın tutumunu ve ‘İran'a tam destek beyanlarını’ eleştirdi.

adfgth
Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, ülkeyi ziyaret eden İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen'i kabul etti. (Arşiv - SUNA)

Sudanlı İslamcılarla İran arasındaki ilişkiler, 1970’li yılların sonlarında gerçekleşen İran Devrimi’ne kadar uzanır. Her ne kadar iki İslami oluşum arasında itikadi farklılıklar bulunsa da, 1989 Haziran’ında İslamcıların bir darbeyle iktidara gelmesinden sonra bu ilişki bir ‘ittifaka’ dönüşmüştür. Bu dönemde İran, Ömer Hasan el-Beşir başkanlığındaki İslamcı rejime siyasi ve askerî destek sağlamıştır.

Söz konusu ilişki zamanla güvenlik, silahlanma ve askerî iş birliğine evrildi. Bu çerçevede İran, savunma sanayisini Sudan’a aktardı. Başkent Hartum’da, 1990’ların ortalarında kurulan Yermuk Savunma Sanayi Kompleksi bu iş birliğinin zirvesini temsil eder. O dönemde, bu fabrikanın İranlı uzmanlar tarafından yönetildiği ileri sürüldü. Yermuk Savunma Sanayi Kompleksi, uzun süre gizli tutulmuş, ancak Ekim 2012’de İsrail Hava Kuvvetleri’nin gerçekleştirdiği saldırıyla tahrip edilmesinin ardından varlığı kamuoyuna yansımıştır.

Güvenlik alanındaki iş birliği kapsamında, İran’ın Sudan istihbarat teşkilatının kurulmasında önemli rol oynadığı belirtilmiştir. O dönemki raporlara göre, teşkilat mensubu subay ve görevliler, İran güvenlik birimleri ve Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) tarafından eğitilmiştir. Bu yapıya o dönemde birçok ‘vahşet’ ve geniş çaplı insan hakları ihlalleri atfedilmiştir.

Hem Hartum hem de Tahran’a yönelik bölgesel ve uluslararası muhalif tutumlar ile üzerlerine uygulanan boykot, her iki tarafı da 1990’larda basının ‘Sürgünler İttifakı’ olarak adlandırdığı bir birlikteliğe yöneltti. Bu ittifak, uluslararası terörü desteklemekle suçlandı. Sonrasında iki ülke arasındaki ilişkiler daha da derinleşti ve Hartum, İran’ın açık desteğiyle radikal İslamcı örgütlerin merkezi hâline geldi.

scdfgthy
Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Şubat 2020'de Uganda'da bir araya geldi. (Facebook)

O dönemde İsrail basınında yer alan haberlere göre Hartum yönetimi, İran silahlarını Hamas’a ulaştırıyordu. Bu nedenle Tel Aviv, Hartum’u azılı bir düşman olarak sınıflandırdı. İsrail savaş uçakları 2009 yılında Gazze Şeridi’ne silah sevkiyatı yapıldığı gerekçesiyle Sudan’ın doğusunda bazı araç ve şahısları hedef aldı. Bu olay, Yermuk Savunma Sanayi Kompleksi’nin imhasından önce yaşanmıştı.

İki ülke arasındaki ilişkiler güçlü ve sağlam biçimde sürüyordu. Bu durum, Ocak 2016’da Ömer el-Beşir’in, herhangi bir ön işaret vermeden ve aniden Şiî mezhebinin yayılması iddiasıyla bu ilişkiyi kesmesine kadar devam etti. Oysa hakikatte, bazı Sünni İslamcılar Şiîliğe geçmiş olsalar da İslamî Hareket’e olan sadakatlerini korumaktaydılar.

Sudan, İran ve İsrail arasındaki ilişkiler çok daha karmaşık bir hâl aldı. Burhan, Şubat 2020’de Uganda’da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile görüşerek İsrailli bir yetkiliyle görüşen ilk Sudanlı lider oldu. Bu görüşmenin ardından Sudan, İbrahim Anlaşmalarını imzaladı ve İsrail’i boykot yasasını yürürlükten kaldırdı.

İran ile ilişkiler ise kesintisiz olarak kopuk kaldı. Ta ki, Ekim 2021’deki darbeyle ülke yönetimini tek başına ele alan Burhan’ın, Nisan 2023’te, yani ordu ile HDK arasında patlak veren savaşın ardından bu ilişkiyi yeniden tesis etmesine kadar. Bu adım, İran silahlarına geri dönüş anlamına geliyordu.

Burhan, silah ve mühimmat temini için İran’la ilişkiyi yeniden kurmak zorunda kaldı. İran da hızlı bir şekilde ona ihtiyaç duyduğu silahları ve mühimmatı sağladı. Bu destek, insansız hava araçlarını (İHA) da kapsıyordu. Burhan halen bu İHA’ları HDK'ye karşı kullanıyor.

İsrail ile İran arasında savaşın patlak vermesi, Sudan’ı derin bir ikilemin içine soktu. Çünkü Burhan, İsrail’in müttefiki olarak İbrahim Anlaşmalarına imza atmış, İsrail’i tanımış ve diplomatik ilişkiler kurmuştu. Ancak öte yandan, İran’dan İHA’lar ve çeşitli mühimmat temin ederek silah desteği aldı. Dahası, Burhan’ın yanında HDK'ye karşı savaşan İslamcı müttefikleri, İran’a açık destek veriyor ve İsrail’e karşı cihad ilan etmiş bulunuyor. Bu durum, Burhan’ın İsrail’le olan ilişkisiyle, sahadaki fiilî ittifakları arasında ciddi bir çelişki oluşturuyor. Öte yandan, Burhan’ın rakibi olan HDK Komutanı Korgeneral Muhammed Hamdan Daklu (Hamideti) da İsrail’le ilişki kurmuş durumda. Hatta yardımcısı Abdurrahim Daklu’nun yakın zamanda Tel Aviv’e bir ziyaret gerçekleştirdiği iddia edilmişti. Tüm bu gelişmeler, İsrail’in geçici başkent olarak kullanılan Port Sudan’daki hükümete –yani Burhan yönetimine– nasıl bir karşılık vereceği sorusunu gündeme getiriyor.