Sisi, İsrail ile barış anlaşmasına övgüde bulunarak bölge liderlerini Enver Sedat'ın örneğini takip etmeye çağırdı

Sisi’nin açıklaması, Mısır Silahlı Kuvvetleri’nin 6 Ekim zaferini kutladığı törene katılımı sırasında geldi.

Sisi, Silahlı Kuvvetler’in 6 Ekim zaferini kutladığı tören sırasında (Mısır Cumhurbaşkanlığı)
Sisi, Silahlı Kuvvetler’in 6 Ekim zaferini kutladığı tören sırasında (Mısır Cumhurbaşkanlığı)
TT

Sisi, İsrail ile barış anlaşmasına övgüde bulunarak bölge liderlerini Enver Sedat'ın örneğini takip etmeye çağırdı

Sisi, Silahlı Kuvvetler’in 6 Ekim zaferini kutladığı tören sırasında (Mısır Cumhurbaşkanlığı)
Sisi, Silahlı Kuvvetler’in 6 Ekim zaferini kutladığı tören sırasında (Mısır Cumhurbaşkanlığı)

Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi, 40 yıl önce imzalanan Mısır-İsrail Barış Anlaşması’na övgüde bulunarak, bölgedeki liderler ve yetkililere, ‘yerleşik literatür ve anlayışların’ üstesinden gelmede Mısır’ın merhum Cumhurbaşkanı Enver Sedat’ı örnek almaya çağırdı.
Mısır, İsrail ile 1979'da barış anlaşması imzalayan ilk Arap ülkesi oldu. Ancak son zamanlarda ekonomik düzeyde bir iyileşme kaydedilmeden önce iki ülke arasındaki ilişkiler güvenlik ve siyasi işbirliği ile sınırlıyken, yıllarca ‘durgun’ olarak nitelendirildi.
Mısır Hava Yolları logosunu (EgyptAir) taşıyan bir uçak, bu hafta başlarında Tel Aviv yakınlarındaki Ben Gurion Havaalanı’na iniş yaptı. Mısır’dan İsrail’e doğrudan seferlerin başlaması İsrail Sivil Havacılık Otoritesi ve İsrail’in Kahire Büyükelçiliği tarafından tarihi bir adım olarak nitelendirildi. Öte yandan, İsrail Başbakanı Naftali Bennett, geçen ay Şarm eş-Şeyh'te 10 yıl aşkın bir sürenin ardından ilk kez başbakan düzeyinde bir ziyaretle Cumhurbaşkanı Sisi ile bir araya geldi.
Mısır dün, 6 Ekim 1973 Mısır-İsrail Savaşı’nın 48. yıldönümünü kutladı. Cumhurbaşkanı Sisi, Silahlı Kuvvetler’in Ekim 73 ve Geleceğe Geçiş başlıklı sempozyum töreninde yaptığı açıklamada, "Mısır halkı Mısır için Ekim 1973 savaşından önce ve sonra birçok fedakarlıkta bulundu” dedi.
Sisi, savaşta ve öncesinde Mısır'ın yanında yer alan Arap halklarını selamlayarak, "1967 krizinde Mısır savaşında yalnız değildi. Arap kardeşleri  asker, silah ve para gücüyle destek ve yardımla yanında oldu. Mısır'ın istikrarı sağlama ve  Ekim zaferini elde etmek için iyi hazırlanma yeteneğindeki en önemli faktörlerden biri buydu. Mısır Arap kardeşlerin bu desteğini unutmayacaktır” diye konuştu.
Barış kararı almadan önce savaş kararını veren ve bunun sorumluluğunu üstlenen Mısır’ın merhum Cumhurbaşkanı Muhammed Enver Sedat'a övgüde bulunan Sisi, Sedat'ın barış girişimini ‘zamanının yerleşik fikirlerini aşma yeteneği” olarak değerlendirdi. Sisi açıklamasını şu sözlerle sürdürdü:
“Allah ona bu fikirlerin, kültürlerin, temellerin ve anlayışların Ekim Savaşı'ndan sonra devam etmeyeceğini ve yeni anlayışlarla aşılması gerektiğini görmesini nasip etmiş. Böylece 40 yılı aşkın bir süre sonra bunun şuanda mevcut olan gerçek bir söz olduğunu kanıtlayan barış girişimini başlatmıştır. Şu anda gördüğümüz şey, bu okumanın ve bu engeli aşmanın zamanının ötesinde bir okuma olduğunu doğruluyor."
Sisi, yöneticileri ve bölgedeki krizleri ve sorunları yönetmekten sorumlu olanları yerleşik anlayışları ve kavramları aşmaya ve Sedat'ın yaptığı gibi daha derinlere inmeye çağırdı.
Ürdün, 1994 yılında  İsrail ile barış anlaşması imzalayan ikinci Arap ülkesi oldu. Geçen yıla kadar askıya alınan anlaşmalar, Tel Aviv ile BAE, Bahreyn, Sudan ve Fas arasındaki ilişkileri normalleştirmeye yönelik bir dizi anlaşmayla geçen yıl yeniden başladı.
Diğer taraftan Sisi, vatandaşlarını sürekli sıkı çalışma yoluyla Mısır'ın duruşunu korumaya çağırarak, farkındalığın ve Mısır'ın karşı karşıya olduğu tüm zorluklara karşı her zaman hazırlıklı olmanın önemini vurguladı.
Sisi açıklamasında, "Ekim bize Mısır'da varlığını sürdürecek ilham verici bir ruh veriyor. Mısır halkının, ordunun ve devlet kurumlarının zorluklarla mücadele yeteneğini doğrulayan dersleriyle ilham veriyor" dedi.
Ülkedeki diğer kurumlarla birlikte son 7 yılda elde edilen gelişmede ordunun rolüne övgüde bulunan Sisi, “Ordunun terör ve teröristlerle yüzleşmesi ve Sina’nın temizlenmesi konusundaki rolü bir gerçek. Ancak Mısır'ın ulusal güvenliğini sağlamadaki rolüne ek olarak, mümkün olduğunda kalkınma sürecine de katkıda bulunuyor” şeklinde konuştu.
Cumhurbaşkanı Sisi, Mısırlılar arasında anlaşmazlık yaratma girişimlerine karşı uyararak onları "her zaman bir tek kişinin kalbi üzerinde olmaya (yani gönülleri beraber olmaya)" çağırdı.
Mısır devletinin istisnai durumlarda, sadece Mısır için değil, tüm dünya için elinden gelenin en iyisini yaptığını belirten Sisi, “Mısır'ın hak ettiği bu olduğu için ülkenin her yerinde kalkınma, inşaat ve yeniden yapılanmaya devam edeceğiz” ifadelerini kullandı.
Sisi ayrıca "Mısır'ın şimdiki ilk meselesi, tüm devlet kurumları ve sivil toplum kuruluşları arasında ortak bir sorumluluk haline gelen bilinçlenme meselesidir" ifadesini kullandı.
Mısır Cumhurbaşkanı, 6 Ekim savaşının yıldönümü münasebetiyle bazı mahkumlar için 2021 tarihli 448 sayılı Karar çerçevesinde bir af emri çıkardı. Mısır TV internet sitesinde yer alan habere göre, İçişleri Bakanı Yardımcısı başkanlığındaki Cezaevleri İdaresi Sektörü’ne bağlı güvenlik makamlarından, bu kararın hükümlerine göre kimlerin af kapsamına alınacağını değerlendirmek üzere bir üst komite oluşturuldu.



Sudan'daki İslamcılar, Dışişleri Bakanlığı'nın ‘dengeli’ tutumunun aksine İran ile ‘direniş bayrağını’ yükseltiyor

Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)
Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)
TT

Sudan'daki İslamcılar, Dışişleri Bakanlığı'nın ‘dengeli’ tutumunun aksine İran ile ‘direniş bayrağını’ yükseltiyor

Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)
Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)

Sudan'daki ordu yanlısı ittifakın İsrail ve İran arasındaki savaşa ilişkin tutumu ‘sessiz ve gürültülü’ arasında değişti. Dışişleri Bakanlığı kısa bir tepki göstererek, saldırıyı uluslararası barış ve güvenliğe yönelik bir tehdit olarak tanımladı ve derhal durdurulması için acil önlemler alınması çağrısında bulundu. Bu, bazılarının ‘dengeli’ olarak nitelendirdiği diplomatik bir tutumdu.

Ancak Müslüman Kardeşler'in Sudan kolu olan İslami Hareket, İran'a koşulsuz desteğini ilan etti ve İsrail'i caydırmak için ‘direniş bayrağını yükseltme’ ve ‘İslami bir cephe’ kurma çağrısında bulundu.

Genel Sekreter Ali Ahmed Karti tarafından imzalanan resmî açıklamaya göre İslami Hareket, İsrail karşısında İran'a koşulsuz desteğini ilan etti ve İslam dünyasındaki İslami hareketleri ‘sessizliklerini bozmaya, seslerini yükseltmeye ve tabanlarını bu Siyonist zorbalığa karşı birleşmek üzere harekete geçirmeye’ çağırdı.

‘Direniş bayrağını yükseltme’ ve ‘birleşik bir İslami cephe’ oluşturma çağrısında bulunan Karti, “Siyonist varlık sadece güç dilinden anlar ve onun projesi ancak ulusun birliği ve sadık evlatlarının silahlarıyla yenilgiye uğratılacaktır” dedi.

csdfvg
Bera bin Malik Tugayları Komutanı el-Misbah Talha, Sudan Ordusu Komutan Yardımcısı Yaser el-Ata'nın yanında duruyor. (Facebook)

İslamcı aktivistler, başta Hızlı Destek Kuvvetleri'ne (HDK) karşı savaşta ordunun yanında savaşan Bera bin Malik Tugayları Komutanı el-Misbah Talha olmak üzere bu çağrıya hızla yanıt vererek İran'ın yanında savaşmaya hazır olduklarını duyurdular.

Sudan Dışişleri Bakanlığı yaptığı kısa açıklamada, İran'a yönelik saldırıyı uluslararası barış ve güvenliğe yönelik ciddi bir tehdit olarak kınadı ve Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'ni İsrail saldırganlığını derhal durdurmak için acil önlemler almaya çağırdı. Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan başkanlığındaki Egemenlik Konseyi ise alışılmadık bir şekilde sessiz kaldı.

Bu tutumlar, orduya sadık aktivistler, savaşın durdurulmasını savunanlar ve HDK destekçileri arasında bir tartışmaya yol açtı. Bazıları Dışişleri Bakanlığı'nın tutumunu ‘dengeli’ olarak nitelendirirken diğerleri ise İslami Hareket'in tutumunu bir ‘cihat’ ilanı olarak tanımladı.

fgbhjukı
Eski Devlet Başkanı Ömer el-Beşir, devrilmesinin ardından yargılandığı duruşma sırasında (Facebook)

Aktivist Dr. Azzam Abdullah, Dışişleri Bakanlığı'nın açıklamasının ‘nispeten keskin olsa da dengeli’ olduğunu söyledi. Abdullah, “Yetkili ben olsaydım, sessiz kalır ve iç meselelerimle ilgilenirdim. Şayet bir açıklama yapmak zorunda kalsaydım, kendimi kınama ve itidal çağrısıyla sınırlardım” ifadelerini kullandı.

Dr. Abdullah, İhvan ve cihatçı örgütlerin tutumlarının ülkedeki durum üzerindeki etkisi konusunda uyarıda bulunarak, “Bera bin Malik Tugayları Komutanı’nın tutumu Sudan'ın aleyhine olacak” dedi.

Sosyal medya fenomeni Muhammed Halife, İslamcıların ve Bera bin Malik Tugayları Komutanı’nın tutumunu ve ‘İran'a tam destek beyanlarını’ eleştirdi.

adfgth
Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, ülkeyi ziyaret eden İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen'i kabul etti. (Arşiv - SUNA)

Sudanlı İslamcılarla İran arasındaki ilişkiler, 1970’li yılların sonlarında gerçekleşen İran Devrimi’ne kadar uzanır. Her ne kadar iki İslami oluşum arasında itikadi farklılıklar bulunsa da, 1989 Haziran’ında İslamcıların bir darbeyle iktidara gelmesinden sonra bu ilişki bir ‘ittifaka’ dönüşmüştür. Bu dönemde İran, Ömer Hasan el-Beşir başkanlığındaki İslamcı rejime siyasi ve askerî destek sağlamıştır.

Söz konusu ilişki zamanla güvenlik, silahlanma ve askerî iş birliğine evrildi. Bu çerçevede İran, savunma sanayisini Sudan’a aktardı. Başkent Hartum’da, 1990’ların ortalarında kurulan Yermuk Savunma Sanayi Kompleksi bu iş birliğinin zirvesini temsil eder. O dönemde, bu fabrikanın İranlı uzmanlar tarafından yönetildiği ileri sürüldü. Yermuk Savunma Sanayi Kompleksi, uzun süre gizli tutulmuş, ancak Ekim 2012’de İsrail Hava Kuvvetleri’nin gerçekleştirdiği saldırıyla tahrip edilmesinin ardından varlığı kamuoyuna yansımıştır.

Güvenlik alanındaki iş birliği kapsamında, İran’ın Sudan istihbarat teşkilatının kurulmasında önemli rol oynadığı belirtilmiştir. O dönemki raporlara göre, teşkilat mensubu subay ve görevliler, İran güvenlik birimleri ve Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) tarafından eğitilmiştir. Bu yapıya o dönemde birçok ‘vahşet’ ve geniş çaplı insan hakları ihlalleri atfedilmiştir.

Hem Hartum hem de Tahran’a yönelik bölgesel ve uluslararası muhalif tutumlar ile üzerlerine uygulanan boykot, her iki tarafı da 1990’larda basının ‘Sürgünler İttifakı’ olarak adlandırdığı bir birlikteliğe yöneltti. Bu ittifak, uluslararası terörü desteklemekle suçlandı. Sonrasında iki ülke arasındaki ilişkiler daha da derinleşti ve Hartum, İran’ın açık desteğiyle radikal İslamcı örgütlerin merkezi hâline geldi.

scdfgthy
Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Şubat 2020'de Uganda'da bir araya geldi. (Facebook)

O dönemde İsrail basınında yer alan haberlere göre Hartum yönetimi, İran silahlarını Hamas’a ulaştırıyordu. Bu nedenle Tel Aviv, Hartum’u azılı bir düşman olarak sınıflandırdı. İsrail savaş uçakları 2009 yılında Gazze Şeridi’ne silah sevkiyatı yapıldığı gerekçesiyle Sudan’ın doğusunda bazı araç ve şahısları hedef aldı. Bu olay, Yermuk Savunma Sanayi Kompleksi’nin imhasından önce yaşanmıştı.

İki ülke arasındaki ilişkiler güçlü ve sağlam biçimde sürüyordu. Bu durum, Ocak 2016’da Ömer el-Beşir’in, herhangi bir ön işaret vermeden ve aniden Şiî mezhebinin yayılması iddiasıyla bu ilişkiyi kesmesine kadar devam etti. Oysa hakikatte, bazı Sünni İslamcılar Şiîliğe geçmiş olsalar da İslamî Hareket’e olan sadakatlerini korumaktaydılar.

Sudan, İran ve İsrail arasındaki ilişkiler çok daha karmaşık bir hâl aldı. Burhan, Şubat 2020’de Uganda’da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile görüşerek İsrailli bir yetkiliyle görüşen ilk Sudanlı lider oldu. Bu görüşmenin ardından Sudan, İbrahim Anlaşmalarını imzaladı ve İsrail’i boykot yasasını yürürlükten kaldırdı.

İran ile ilişkiler ise kesintisiz olarak kopuk kaldı. Ta ki, Ekim 2021’deki darbeyle ülke yönetimini tek başına ele alan Burhan’ın, Nisan 2023’te, yani ordu ile HDK arasında patlak veren savaşın ardından bu ilişkiyi yeniden tesis etmesine kadar. Bu adım, İran silahlarına geri dönüş anlamına geliyordu.

Burhan, silah ve mühimmat temini için İran’la ilişkiyi yeniden kurmak zorunda kaldı. İran da hızlı bir şekilde ona ihtiyaç duyduğu silahları ve mühimmatı sağladı. Bu destek, insansız hava araçlarını (İHA) da kapsıyordu. Burhan halen bu İHA’ları HDK'ye karşı kullanıyor.

İsrail ile İran arasında savaşın patlak vermesi, Sudan’ı derin bir ikilemin içine soktu. Çünkü Burhan, İsrail’in müttefiki olarak İbrahim Anlaşmalarına imza atmış, İsrail’i tanımış ve diplomatik ilişkiler kurmuştu. Ancak öte yandan, İran’dan İHA’lar ve çeşitli mühimmat temin ederek silah desteği aldı. Dahası, Burhan’ın yanında HDK'ye karşı savaşan İslamcı müttefikleri, İran’a açık destek veriyor ve İsrail’e karşı cihad ilan etmiş bulunuyor. Bu durum, Burhan’ın İsrail’le olan ilişkisiyle, sahadaki fiilî ittifakları arasında ciddi bir çelişki oluşturuyor. Öte yandan, Burhan’ın rakibi olan HDK Komutanı Korgeneral Muhammed Hamdan Daklu (Hamideti) da İsrail’le ilişki kurmuş durumda. Hatta yardımcısı Abdurrahim Daklu’nun yakın zamanda Tel Aviv’e bir ziyaret gerçekleştirdiği iddia edilmişti. Tüm bu gelişmeler, İsrail’in geçici başkent olarak kullanılan Port Sudan’daki hükümete –yani Burhan yönetimine– nasıl bir karşılık vereceği sorusunu gündeme getiriyor.