Ürdün Kralı, İsrail Savunma Bakanı ile bölgesel güvenlik sorunlarını görüştü

Sorunlar, iki devletli çözüm temelinde barışa ulaşmak için gerçek bir ufuk çerçevesinde ele alındı.

Kral Abdullah, İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz ile 29 Mart’ta Amman’da görüşmede bulundu (AFP)
Kral Abdullah, İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz ile 29 Mart’ta Amman’da görüşmede bulundu (AFP)
TT

Ürdün Kralı, İsrail Savunma Bakanı ile bölgesel güvenlik sorunlarını görüştü

Kral Abdullah, İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz ile 29 Mart’ta Amman’da görüşmede bulundu (AFP)
Kral Abdullah, İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz ile 29 Mart’ta Amman’da görüşmede bulundu (AFP)

Ürdün Kralı 2. Abdullah, 29 Mart’ta Amman’da ‘bölgesel güvenlik sorunlarını’ görüşmek üzere İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz ile bir araya geldi. Ürdün Kraliyet Divanı, görüşmenin Kralın liderliğindeki çabalar çerçevesinde, ‘iki devletli çözüm temelinde barışa ulaşmak için gerçek bir ufuk bulmak, engellerin kaldırılması, Kudüs’ün ve kutsallıklarının tarihi ve yasal durumuna saygıda bulunmak ve özellikle Ramazan ayında olmak üzere ibadet edenlerin özgürlüğünü garanti altına alacak tedbirler almak’ amacı taşıdığını belirtti.
Öte yandan Gantz’ın ofisi, İsrail’in Kudüs, Yahudiye ve Samarya Bölgesi’nde (Batı Şeria) ibadet özgürlüğünü korumak için atmayı planladığı adımları Kral Abdullah ile ele aldığını söyledi.
Tel Aviv’deki siyasi kaynaklara göre Kral Abdullah, İsrail- Filistin arenasında güvenliğin bozulmasından duyduğu endişeyi dile getirdi. Bu durumun yalnızca İsrail’deki Arap vatandaşları arasında DEAŞ’a ya da Kudüs ve Batı Şeria’daki diğer radikalizm yanlısı örgütlere mensup birkaç kişinin yürüttüğü düşmanca saldırılardan kaynaklanmadığını belirten Ürdün Kralı, aksine aynı zamanda radikal yerleşimciler ve İsrail askerleri tarafından genel olarak Filistinlilere ve özel olarak işgal altındaki Doğu Kudüs halkına karşı gerçekleştirilen saldırılardan ve İsrail- Filistin çatışmasının siyasi bir çözümüne yönelik umutların tıkanmasından kaynaklandığını vurguladı.
Ürdün’den yapılan açıklamaya göre Kral, 4 Haziran 1967 sınırlarında ve başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasını garanti eden iki devletli çözüm temelinde barışı sağlamak için Filistinliler ve İsrailliler arasında ciddi ve etkili müzakereleri yeniden başlatma çabalarını yoğunlaştırmanın önemli olduğunu vurguladı. Kral Abdullah ayrıca, barışa ulaşma şansını baltalayan tüm uygulamaların sonlandırılması gerektiğine dikkati çekerken, İsrail’e de ‘bölgede kapsamlı ve kalıcı barışa ulaşma şansını engelleyen, başta Kudüs’te ve Mescid-i Aksa’da olmak üzere tek taraflı eylemlerini durdurma’ çağrısı yaptı.
Kraliyet Divanı açıklamasına göre Kral Abdullah, kapsamlı bir sükuneti korumanın ‘Müslümanların Mescid-i Aksa’nın ve Kudüs-ü Şerif’in dört bir yanında ibadetlerini gerçekleştirme haklarına saygı gösterilmesini, namaz kılmalarına engel olan her türlü engelin kaldırılmasını ve gerilme yol açan provokasyonların önlenmesini’ gerektirdiğini söyledi. Açıklamaya göre ayrıca Kral 2. Abdullah, geçen pazartesi günü Ramallah’ta Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile yaptığı görüşmede de iki taraf arasındaki ‘sürekli koordinasyon ve temas süreci’ çerçevesinde bu çabaları, temasları ve gündemdeki konuları görüştü.
Öte yandan Gantz, bu günlerde Filistinliler ve Ürdünlüler ile güvenlik koordinasyonunun önemine dikkati çekerken, istikrar ve sükunetin sürdürülmesinin, genel olarak terör ile ve özel olarak (İsrail’deki son terör saldırılarının arkasında olan) DEAŞ ile mücadelenin gerekli olduğunu ifade etti. Aynı şekilde Tel Aviv’deki siyasi kaynaklar, 29 Mart’ta İsrail İç Güvenlik Bakanı Omer Barlev’in geçen hafta Ürdün’e gizli bir ziyarette bulunduğunu ve ziyaret sırasında Ürdünlü yetkililere İsrail hükümetinin Ramazan ayı boyunca Filistinlilere sağlayacağı kolaylıklar hakkında bilgi verdiğini söyledi. Beerşeba ve Hadera olaylarından önce gerçekleşen bu ziyarette Barlev, Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safadi ile bir araya gelirken, Kudüs ve işgal altındaki Batı Şeria’da gerginliklerin tırmanmasını önlemek amacıyla Ramazan ayı öncesinde Filistinlilere sağlanacak kolaylıkları anlattı.
Resmi İsrail radyosuna göre Ürdün tarafı, başta Batı Şeria ve Kudüs’ten çok sayıda Filistinlinin Ramazan ayı boyunca Mescid-i Aksa’ya ziyaret etmesine izin verilmesi başta olmak üzere bir dizi ek talepte bulundu. Aynı şekilde Safadi, Barlev’den Ürdün İslami Vakıflar Dairesi’nin Mescid-i Aksa’daki kontrolünü daha da genişletmek amacıyla takviyede bulunmasını istedi. İsrailli Bakan ise, Ürdün tarafına ‘Vakıflar Dairesi’nin Ramazan ayındaki faaliyetlerine, daire çalışanlarının sayısındaki artışa ve Kudüs içerisindeki cemaat ve mescitler için yeni halıların döşenmesine’ izin verildiğini bildirdi.
İsrail siyaset ve medya çevresinin, Ramazan ayı boyunca özellikle Kudüs şehri halkı olmak üzere Filistinlilerle ‘güvenlik durumunun kötüleşmesi’ olasılığına dair haberler yayınladığı biliniyor. Bu haberler çerçevesinde Ramazan ve Nekbe Günü gibi Filistin bayramlarıyla paralel olarak Yahudi bayramlarının arifesinde güvenlik bozulmasına karşı uyarılar yapıldı.



Milislerle İsrail arasındaki çatışma: Bu son savaş mı?

Hizbullah medya ilişkileri yetkilisi Muhammed Afif, Beyrut'un güney banliyölerinde düzenlediği basın toplantısında (Reuters)
Hizbullah medya ilişkileri yetkilisi Muhammed Afif, Beyrut'un güney banliyölerinde düzenlediği basın toplantısında (Reuters)
TT

Milislerle İsrail arasındaki çatışma: Bu son savaş mı?

Hizbullah medya ilişkileri yetkilisi Muhammed Afif, Beyrut'un güney banliyölerinde düzenlediği basın toplantısında (Reuters)
Hizbullah medya ilişkileri yetkilisi Muhammed Afif, Beyrut'un güney banliyölerinde düzenlediği basın toplantısında (Reuters)

Mark Daou‎

Araplarla İsrail arasındaki savaşların gidişatında bir düşüş çizgisi olarak çizilebilecek net bir tablo var ve buradan, bugün Gazze ve Lübnan'da tanık olduklarımızın İsrail ile yapılan son Arap savaşları olabileceği sonucunu çıkarmak mümkün. İsrail-Arap savaşları 1948'de altı Arap ülkesinin katılımıyla başladı. 1956'daki savaşa tek ülke, 1967'deki savaşa üç ülke, 1973'teki savaşa ise Mısır ve Suriye katıldı. Bundan sonra Arap orduları savaşlara girişmeyi tamamen durdurdu ve özellikle 1967'den sonra düzensiz örgütler dönemi başladı.

1969'da Arap baskısı sonucunda Lübnan'ın egemenliğinden Filistin Kurtuluş Örgütü lehine vazgeçildi. Ürdün de benzer baskılara maruz kalmıştı ancak Haşimi Krallığı, 1970’deki Kara Eylül olaylarından sonra egemenliğini korudu. Lübnan ise devleti zayıflatan bir iç savaşa girdi. Filistinli örgütlerin Lübnan’daki silahlı faaliyetlerinin genişlemesi, 1978'de tampon bölge kurma bahanesiyle Güney Lübnan'ın İsrail tarafından işgal edilmesine yol açtı. Ardından 1982 yılında İsrail, Lübnan topraklarında ilerleyerek birkaç hafta içinde başkent Beyrut'u işgal etti. Hiçbir Arap ülkesinin katılmadığı bu savaşta Lübnan yalnız bırakıldı, hatta Esed rejiminin ordusunun sahadan çekildiği görüldü.

Gerçek şu ki, 1973 savaşı düzenli ordular arasındaki son Arap-İsrail savaşıydı.

Günümüzde devam eden savaş ve sahada İsrail lehine ortaya çıkan askeri sonuçlar ile birlikte, Lübnan devletinin ve Filistin Otoritesi'nin meşruiyetine karşı olan milis grupların askeri bir güç olduğu dönem kapandı

Ardından tüm cepheler kapatıldı ve geriye sadece Lübnan cephesi ile seksenli ve doksanlı yıllarda Filistin içindeki Batı Şeria, Gazze ve İsrail içindeki Arap bölgelerindeki halk ayaklanmaları kaldı. Daha sonra iki devletli çözüm süreci olarak bilinen sürecin temelini atan Oslo Anlaşması’nın imzalanmasının ardından bu ayaklanmalar da zayıfladı. Ancak İsrail ile yapılan Filistin ve Suriye barış müzakerelerinin, İsrail'in özellikle Filistinlilerin haklarını asgari düzeyde dahi kabul etmeyi reddetmesi nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından, silahlı grupların Oslo'dan sonra  zayıflayan ivmesi yeniden güç kazandı. Suriye rejimi, İran'ın desteğiyle bu fırsatı kullanarak üç silahlı örgüte (Hamas, İslami Cihat ve Hizbullah) hakim oldu. İsrailliler ile müzakere pozisyonunu güçlendirmek için bu örgütlerden yararlandı. Aslında Suriye ve İran rejiminin niyeti, sahte sloganları gibi Filistin'i kurtarmak değildi. Daha ziyade bu örgütleri İran rejiminin ve Suriye rejiminin dış politika araçları olarak kullanmaktı. İran kazanımlar elde edip silahlarını geliştirmeyi, Suriye ise rejimi korumayı ve Golan'ı geri almayı amaçlıyordu. Suriye savaşından önce durum böyleydi ama sonrasında bu ağ tamamen İran'a sadık hale geldi. Yayılmacı Mollalar rejimi ile nükleer politikalarını savunmak için ona hizmet eder oldu.

2008 yılında Hizbullah ülkedeki ortaklarının aleyhine döndü ve onlara askeri bir saldırıda bulundu. Hamas da aynı şeyi Gazze Şeridi'nde yaptı, halkına saldırdı ve Gazze’nin kontrolünü ele geçirdi. Zamanla iki örgüt iktidardaki konumlarını güçlendirdi, güvenlik ve askeri kontrolü ele geçirdi ve İran'ın desteğiyle yeteneklerini geliştirdi. Hizbullah, İran'ın iradesi doğrultusunda Suriye rejimini savunmak için Suriye savaşında savaştı ve binlerce savaşçısını kaybetti. İsrail onları gözlemlerken, Filistin saflarının bölünmesi, Lübnan'daki çatırdamanın artması, daha fazla Suriyelinin kanının dökülmesi için onlara göz yumarken, Hizbullah ve Hamas’ın kendilerine olan güvenleri arttı.

Hamas Hareketi, büyüklüğünün, rolünün ve öneminin Tahran'ın bir aleti olmaktan çok daha büyük olduğunu düşünerek 7 Ekim 2023'teki saldırıyı düzenledi. Bu, en kötü radikal  ırkçı zihniyetin önderlik ettiği bir savaş ile birlikte İsrail cehenneminin kapılarının Filistin halkına açılmasına yol açtı. Aynı şekilde Hizbullah da İran nezdindeki konumunun ve direniş ekseni ile ilişkisinin kendisini Gazze'nin yaşadığı kaderi yaşamaktan koruyacağını düşündü, ancak kendisinin yalnızca İranlıların bir piyonu olduğunu keşfetti. Hizbullah, kendisini savunmak için binlerce Lübnanlı gencin canını feda ettiği Suriye rejiminin de kendisini terk ettiğini ve onun için hiçbir şey yapmadığını gördü.

Günümüzde devam eden savaş ve sahada İsrail lehine ortaya çıkan askeri sonuçlar ile birlikte, Lübnan devletinin ve Filistin Otoritesi'nin meşruiyetine karşı olan milis grupların askeri bir güç olduğu dönem kapandı. Tarihsel süreçten bunların bir daha geri dönülmez bir şekilde yok olacakları açıkça görülüyor. Zira kurtuluş, direniş ve arenalar birliği sloganlarının devrilmesi sonucunda halklar kendi çıkarlarını koruyacak şekilde hareket edecek, ülkeler ve liderleri kendi varlıklarını ve çıkarlarını koruyacak olanı benimseyecektir.

İsrail projesine karşı mücadele, Filistin halkının başkenti Kudüs olan bir devlet hakkını tamamen elde etmesi için devam etmelidir, çünkü bu, bölgenin ve ülkelerinin istikrarı için tek çözümdür.

İranlılar ve Suriyeliler, kendilerinden önceki tüm Araplar gibi, küresel olarak ABD, Avrupa, Çin, Hindistan, Rusya, Türkiye ve diğerleri tarafından çevrelenmiş olan İsraillilerle askeri çatışmaya girmenin hiçbir anlamı olmadığını anladılar. Özellikle İran tarafı, genişleme zamanının bittiğini, ülke dışında milyarlarca dolara mal olan, gerçek bir savaşı ancak birkaç hafta sürdürebilen, ardından kayda değer hiçbir etkisi olmadan zaman zaman atılan birkaç füze ve İHA ile birlikte yeniden yerel silahlı hareketlere dönüşen milis gruplara yatırım yapmanın bir anlamı olmadığının farkına vardı.

Araplarla İsrail arasındaki çözüm süreci, sabit bir stratejik tercih haline geldi ve bu seçim, Arap ülkelerinin ve halklarının korunmasına, kalkınmasına ve refahına olanak tanıyor. Onları dünyada daha değerli bir ortak haline getiriyor. 7 Ekim belki de Arapların bu seçeneğe yönelme eğilimlerini frenlemek içindi. Bu seçenekle birlikte Arap ülkelerinin gelişmesi, daha büyük ve temel küresel roller oynaması, sistematik bir diplomatik yaklaşım yoluyla Filistin halkının başkenti Kudüs olan bağımsız bir devlete sahip olma hakkını elde etme konusunda daha kudretli hale gelmesinin kapısı olabilir. Arap halklarına hiçbir başarı ve zafer kazandırmadan, Arap halklarına zarar veren, boş, gürültülü savaş söylemlerini sürdürmenin ise bunu sağlamayacağı kanıtlandı.

1973 yılı Arap orduları ile İsrail arasındaki son savaştı. 2024 yılı, devlet dışı milislerle İsrail arasındaki savaşların sonuncusu olabilir. İsrail projesine karşı mücadele, Filistin halkının başkenti Kudüs olan bir devlet hakkını tamamen elde etmesi için devam etmelidir, çünkü bu, bölgenin ve ülkelerinin istikrarı için tek çözümdür. Dolayısıyla diplomatik çözümü benimsemek ve Arapların küresel sahnedeki rolünü geliştirmek, günümüzde en uygun ve etkili seçenek olarak ortaya çıkan yaklaşımın iki unsurudur. Bu savaştan sonra yakın gelecekte Araplarla İsrail arasında savaş olmayacak. Aksine, gerçek mücadele Arapların kendi ülkelerini ve güçlerini inşa edebilmeleri olacaktır. O zaman küresel ülkelerin çıkarları İsraillileri değil Arapları memnun etmeye çalışma eğiliminde olacaktır.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.