Libya Temsilciler Meclisi, seçimlerle ilgili Anayasa Beyannamesi'ndeki değişikliği yürürlüğe koydu

Temsilciler Meclisi'nin (TM), Devlet Yüksek Konseyi'nin onayını almaksızın tek taraflı yürürlüğe koyduğu Anayasa Beyannamesi'ndeki 13'üncü değişiklik, cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin düzenlenmesinin yolunu açıyor

Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi, Libya İstihbarat Teşkilatının Trablus'taki karargahını ziyareti etti  (Başkanlık Konseyi)
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi, Libya İstihbarat Teşkilatının Trablus'taki karargahını ziyareti etti (Başkanlık Konseyi)
TT

Libya Temsilciler Meclisi, seçimlerle ilgili Anayasa Beyannamesi'ndeki değişikliği yürürlüğe koydu

Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi, Libya İstihbarat Teşkilatının Trablus'taki karargahını ziyareti etti  (Başkanlık Konseyi)
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi, Libya İstihbarat Teşkilatının Trablus'taki karargahını ziyareti etti (Başkanlık Konseyi)

Libya'nın doğusundaki Temsilciler Meclisi (TM), cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin düzenlenmesinin yolunu açan Anayasa Beyannamesi'ndeki 13'üncü değişikliği Devlet Yüksek Konseyi'nin onayını almaksızın tek taraflı yürürlüğe koydu.
TM Sözcüsü Abdullah Buleyhık, gazetecilere yaptığı açıklamada, "Anayasa Beyannamesi'ndeki 13'üncü değişikliğin, Temsilciler Meclisi'nde onaylandıktan sonra resmi gazetede yayımlanması yürürlüğe girdiği anlamına gelir." dedi.
Libya Devlet Yüksek Konseyi ise seçimlerin düzenlenmesini kapsayan 13'üncü değişikliğin ele alınacağı oturuma bazı göstericilerin Konsey üyelerinin Meclis'e girişini engellemesi üzerine oturumu erteledi.
Libya Devlet Yüksek Konseyi Üyesi Saad bin Şerade, Trablus merkezli Libya el-Ahrar televizyon kanalına yaptığı açıklamada, 13'üncü değişikliğin ele alınacağı oturumun pazar gününe ertelendiğini söyledi.
Bazı göstericilerin Konsey üyelerinin Meclis'e girmesini engellediğini belirten bin Şerade, oturumu düzenlemek için yeterli üye sayısına ulaşılamadığını belirtti.
Bin Şerade, engellemenin nedenine dair bilgi vermezken, Konsey de konuya ilişkin bir açıklama yapmadı

- Anayasa Beyannamesi'ndeki 13. değişiklik
Anayasa Beyannamesi'nde yapılan 13'üncü değişiklik, cumhurbaşkanı ve başbakanın yetkileri, yasama organının bileşenleri ve işlevlerinin tanımlanmasını içeriyor.
Değişiklik, cumhurbaşkanının barış ve savaş hali ilan etme yetkisini ve Ulusal Meclis'in yerinin başkent Trablus, bir sonraki Temsilciler Meclisi'nin merkezinin ise Bingazi kentinde olmasını kapsıyor.
Ayrıca, senato üye sayısının doğuda Berka, batıda Trablus ve güneyde Fizan olmak üzere Libya'nın üç bölgesi arasında eşit olarak belirlenmek üzere 900 kişiden oluşmasını kapsayan değişiklik, Temsilciler Meclisi'nin nüfus yoğunluğuna göre seçilen 200 üyeden oluşmasını öngörüyor.
TM Başkanı Akile Salih, 6 Şubat’ta ülkenin geçici anayasası hükmündeki "Anayasa Beyannamesi" üzerinde değişiklik yapılarak seçime gidilmesi teklifinde bulunmuştu.
TM, 7 Şubat’ta oy birliğiyle tek taraflı onayladığı 13. değişikliğin bir nüshasını Devlet Yüksek Konseyi’nde bugün planlanan oturumda ele alınması için göndermişti.
Libya'da Muammer Kaddafi rejiminin (1969-2011) devrilmesinin ardından ilan edilen "Anayasa Beyannamesi" ülkede geçici anayasa hükmünde.
TM ile Libya Devlet Yüksek Konseyi'nin, ülkeyi seçimlere götürecek anayasal metinle ilgili yürüttüğü görüşmelerden ise "askerler ile çifte vatandaşlığı olanların adaylığı" meselesinde yaşanan anlaşmazlık nedeniyle şu ana kadar bir sonuç alınamadı.

- Libya'daki seçim çıkmazı
Birleşmiş Milletler öncülüğündeki Libya Siyasi Diyalog Forumu'nun Kasım 2020'deki toplantılarında, ülkede devlet başkanlığı ve parlamento seçimlerinin 24 Aralık 2021'de yapılmasına karar verilmiş ancak seçimler planlanan tarihte yapılamamıştı.
Tobruk'taki Temsilciler Meclisi, mevcut Ulusal Birlik Hükümeti'nin görev süresi 24 Aralık 2021'de dolduğu gerekçesiyle 10 Şubat 2022'de ülkenin batısındaki milletvekillerinin çoğunun katılmadığı oturumda Fethi Başağa'yı başbakan seçmiş, 1 Mart'ta da Başağa hükümetine güvenoyu vermişti.
Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ise Temsilciler Meclisi'ni Cenevre Anlaşması'nda belirlenen yol haritasından ayrılmakla suçlayarak görevinin başında olduğunu, görevi ancak seçilmiş bir hükümete teslim edeceğini söylemişti.
Libya Devlet Yüksek Konseyi çifte vatandaşlığı olanlar ile askerlerin, Devlet Başkanlığı seçimlerine adaylığının engellenmesini isterken, TM buna izin verilmesinde ısrar ediyor.



Meşruiyet kazanma ile iç ve dış zorluklar arasında yeni Suriye yönetimi

Suriye'deki yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şera (Reuters)
Suriye'deki yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şera (Reuters)
TT

Meşruiyet kazanma ile iç ve dış zorluklar arasında yeni Suriye yönetimi

Suriye'deki yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şera (Reuters)
Suriye'deki yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şera (Reuters)

Beşşar Esed rejiminin devrilmesinden sonra Suriye'deki diplomatik hareketlilik her geçen gün artıyor; Arap ve yabancı heyetler yeni yönetimin yetkilileriyle görüşmek üzere Şam'a akın ediyor ve bu da yönetime bir tür meşruiyet kazandırıyor.

Dışişleri bakanları, diplomatlar ve üst düzey yetkililer Esed sonrası Suriye'ye farklı nedenler ve yönelimlerle gitmiş olsalar da bu ziyaretler mevcut yönetimin zımnen tanınması anlamına geliyor. Kuşkusuz bu yeni yönetime güç veriyor.

Gözlemciler, yeni yönetime meşruiyet kazandırmanın temellerini sağlamlaştırması için iyi bir fırsat olduğuna inanıyor. Bu fırsat, iktidarların devrildiği ve yeni yöneticileri tanımak yerine uluslararası örgütlere üyeliklerinin askıya alınması gibi cezalandırıcı tedbirlerin uygulandığı önceki birçok örnekte mevcut olmayabilir.

Ancak bazıları, Esed rejiminin uluslararası arenadaki etkili aktörlerin çoğu tarafından kabul görmemesini, benzer vakaların ele alınışındaki çifte standartla açıklayabilir. Diğer bir grup ise rejim değişikliğinin genellikle askeri hareketler tarafından gerçekleştirildiğini savunuyor. Suriye örneğindeki paradoks, Esed rejiminin başta Heyetu Tahriru’ş-Şam (HTŞ) olmak üzere saflarında yabancıların da bulunduğu silahlı gruplar tarafından devrilmiş olmasıdır.

Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesinin ardından Sednaya Cezaevi’nden serbest bırakılan mahkumlar için düzenlenen kutlamaya katılan bir Suriyeli (Reuters)Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesinin ardından Sednaya Cezaevi’nden serbest bırakılan mahkumlar için düzenlenen kutlamaya katılan bir Suriyeli (Reuters)

Geçiş yönetiminin zorlukları

Esed rejiminin HTŞ tarafından ani bir şekilde devrilmesi, 13 yıllık iç savaşa ve onlarca yıllık baskıcı yönetime katlanan Suriyelileri sevince boğdu. Foreign Affairs dergisinde yayınlanan bir yazıda, geçiş yönetiminin karşılaşabileceği zorlukların altı çizildi.

Söz konusu yazıda şu ifadelere yer verildi: “Şam'da yeni bir hükümet şekillenirken hem Suriyeliler hem de yabancı gözlemciler bu hükümetin kapsayıcılığı ve temsili konusunda endişe duyuyor. Suriye'deki etnik ve dini gruplar arasındaki çözülmemiş gerginliklerin yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şera'nın ülkeyi birleştirme ve iktidarını sağlamlaştırma çabalarını engelleyebileceğine dair endişeler var.”

Foreign Affairs, ABD'nin yakın vadede yapacağı tercihlerin ‘yeni yönetimin otoritesini Suriye geneline yayma ve yeniden inşa etme kabiliyetini etkileyeceği’ değerlendirmesinde bulundu.

Yazının devamında, “Suriye'nin yeni liderlerine şüpheyle yaklaşmak için nedenler var. Bunlardan biri savaşın yıkıma uğrattığı ülkenin vahim durumu. Zira Suriyelilerin yüzde 70'inden fazlası yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Suriye'nin gayri safi yurt içi hasılası (GSYİH) 2011'den bu yana 60 milyar dolardan 10 milyar dolara düştü. Yeniden yapılanmanın 400 milyar dolara mal olması bekleniyor” ifadeleri yer aldı.

Dergi, yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şera'nın ‘yeni koşullara uyum sağlama becerisini de kanıtladığını’ belirtti. Yazıda, “2017'de Suriye'nin İdlib vilayetini ele geçirdikten sonra sıfırdan bir proto-devlet inşa etmeye başladı ve Suriye ulusal gündemini benimsemek için HTŞ’den çok sayıda yabancı savaşçıyı ülkelerine gönderdi. Önceki amaçlarını reddetti. Bu da HTŞ'nin sonunda Şam'a yürümesini sağladı. Eş-Şera ayrıca küçük Hıristiyan ve Dürzi topluluklarına da ulaştı... Kadınların eğitiminin önemi üzerine konuştu ve Batılı ülkelerle sivil toplum kuruluşlarından gelen insani yardımlara kapı açtı” denildi.

ABD’nin tutumu ve ‘birleşik bir devlet’

Washington yönetimi için belki de en önemli şey, ABD'nin Suriye'deki hedeflerine büyük ölçüde ulaşmış olmasıdır. Esed rejimi sona erdi, İran ve Rus güçleri Suriye'den çekildi. Suriye'deki değişimi özellikle İran için büyük bir kayıp olarak gören dergiye göre, “Suriye'de dost bir hükümetin kaybedilmesi büyük bir darbedir. Tahran, Lübnan'daki Hizbullah'a silah aktarmak için kullandığı ana güzergâhını kaybetti. Böylece Tahran yönetimi, ciddi şekilde zayıflattığı direniş eksenini yeniden inşa etme yolunu kaybetmiş oldu.”

Foreign Affairs, Washington'un tutumunu ve askeri varlığını sürdürme ihtiyacı duymamasını ya da başlangıçta Esed rejimini zayıflatmayı amaçlayan ezici yaptırımları açıklayabilecek nedenleri sıraladı. Dergi, Amerikan güçleri ve ABD tarafından desteklenen Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) Suriye'nin kuzeyinde DEAŞ'a ciddi zarar verdiğinden bahsetti.

Yeni güvenlik güçlerinin bir üyesi, Humus'ta devrik Devlet Başkanı Beşşar Esed yanlılarını gözaltına almak için düzenlenen operasyon sırasında tankların önünde yürüyor. (AP)Yeni güvenlik güçlerinin bir üyesi, Humus'ta devrik Devlet Başkanı Beşşar Esed yanlılarını gözaltına almak için düzenlenen operasyon sırasında tankların önünde yürüyor. (AP)

Suriye'deki yeni yönetim yetkililerinin göreve gelmelerinin üzerinden birkaç hafta geçmeden aldıkları kararlar ve yaptıkları açıklamaların yarattığı endişe ve tartışmaların ortasında Amerikan dergisi, yeni Suriye ve komşuları için en iyi senaryonun, uzun vadede bölgesel istikrarı artıracak diplomatik anlaşmaları müzakere edebilecek birleşik ve uyumlu bir devletin kurulması olduğu değerlendirmesinde bulundu.

Dergi, bunun alternatifinin ise zayıf, bölünmüş ve çatışmaya eğilimli bir Suriye olduğu uyarısında bulundu. Böyle bir sonuç bölgede uzun vadeli ve giderek daha maliyetli bir Amerikan askeri varlığını gerektirebilir. Şarku’l Avsat’ın Foreign Affairs’ten aktardığına göre bu durum Türkiye için de sorun yaratır. Irak'taki hassas inşa sürecini tehlikeye atar ve yeni bir Suriyeli göç dalgasına neden olur.

ABD, bu senaryodan kaçınmak için yeni Suriye hükümetine bir şans vermeli ve Şam'ın Suriye'nin kuzeydoğusundaki tarım ve petrol zengini vilayetlerin kontrolünü yeniden ele geçirmesine müsaade ederek güçlerini ülkeden çekmelidir. Ancak Washington'un öncelikle eş-Şera’nın DEAŞ'ı kontrol altında tutma kabiliyetine ve iradesine sahip olduğuna ve yeni hükümetin Suriye'deki Kürtlerin güvenliğini ve entegrasyonunu sağlayacağına, gerekirse bunu yapmak için Ankara'yla arasına mesafe koyacağına dair güvence vermesi gerekiyor.

Suriye Demokratik Güçleri (Reuters)Suriye Demokratik Güçleri (SDG) (Reuters)

Dergi, ABD'nin yaptırımları kaldırmasının ‘Suriye'ye yabancı yatırım yapılmasına ve hükümetin uluslararası bankacılık sistemine erişimine olanak sağlayacağını’ belirtti.

Analistlere göre eş-Şera ve yakınındaki isimler şimdi bu fırsatı değerlendirmeli ve tüm bileşenleri içinde barındıran yeni bir devlet inşa etmek için silahlı örgütlerin şemsiyesi altından çıktıklarını kanıtlamalılar. Ayrıca çatışan çıkarların Suriye'yi son birkaç yılda yaşadıklarından daha şiddetli olabilecek yeni bir sarmala sürüklemesine izin vermemeliler.